klimat

Klimat — Klimat – całokształt zjawisk pogodowych stale utrzymujących się na danym obszarze. Określany też jako przeciętny stan troposfery w wybranym miejscu. Klimat obejmuje różne zjawiska i procesy atmosferyczne. Ustalany jest wyłącznie na podstawie długotrwałych obserwacji, prowadzonych przez minimum 30 lat. Dowolnego regionu klimat kształtowany jest głównie przez trzy czynniki: obieg ciepła, obieg wody oraz krążenie powietrza. Kluczowe w ustalaniu klimatu są zatem pomiary wiatru, temperatury oraz poziomu opadów atmosferycznych.

Klimat jest jednym z czynników ekologicznych, które kształtują środowisko przyrodnicze, wpływając na istnienie i rozwój jego części ożywionej i nieożywionej. Badaniem klimatu zajmuje się klimatologia. Z greckiego κλίμα oznacza skłonność.

Poza obiegiem ciepła, wody oraz powietrza, klimat kształtowany jest również przez czynniki geograficzne, takie jak wysokość nad poziomem morza czy rozmieszczenie lądów i oceanów. Generalnie jednak czynniki klimatotwórcze dzielimy na meteorologiczne i niemeteorologiczne.

Czynniki klimatotwórcze meteorologiczne:

• prędkość wiatru,
• fronty atmosferyczne,
• masy powietrza,
• układ ciśnień,
• czynniki radiacyjne (np. wysokość Słońca nad horyzontem czy czas docierania promieni słonecznych).

Czynniki klimatotwórcze niemeteorologiczne:

• rozmieszczenie lądów i oceanów – w pasie wybrzeży opady są wyższe niż w głębi kontynentu
• szerokość geograficzna – im bliżej równika, tym mniejsza jest szerokość geograficzna i tym cieplejsze powietrze znajduje się nad danym obszarem;
• prądy morskie – ciepłe prądy morskie prowadzą do podwyższenia temperatury i wilgotności powietrza, zimne odwrotnie;
• odległość od morza – wpływa na wilgotność powietrza oraz ilość opadów, a także ich rozkład w przeciągu roku
• pokrycie terenu – szata roślinna, pokrywa śnieżna i lodowcowa oraz barwa terenu. Ciemna barwa powierzchni szybciej się nagrzewa, absorbując promienie słoneczne i oddając tym samym więcej ciepła do atmosfery. Ponadto na obszarach leśnych zmienność temperatur jest mniejsza niż na terenach otwartych;
• rzeźba terenu – wpływa na swobodę przemieszczania się mas powietrza (np. przebieg łańcuchów górskich
• wysokość nad poziomem morza – obszary górskie cechują się niższą temperatura, w nizinach jest cieplej;
• czynniki antropogeniczne – działalność człowieka ma wpływ na przekształcanie się klimatu. Osadnictwo, przemysł i urbanizacja wiążą się z takimi działaniami jak wyrąb lasów, zalesianie nowych terenów, tworzenie sztucznych zbiorników wodnych, wysuszanie jezior, ograniczanie terenów zielonych i wiele innych. Każda z tych zmian odbija się echem w warunkach klimatycznych. Dodatkowo produkowanie spalin i gazów na terenach uprzemysłowionych powoduje podniesienie się temperatury.

Od czynników klimatotwórczych należy odróżnić składniki klimatyczne, a więc:

• temperaturę i wilgotność powietrza,
• opad atmosferyczny,
• ciśnienie atmosferyczne,
• wiatr,
• zachmurzenie,
• nasłonecznienie,
• osady atmosferyczne.

Strefy klimatyczne Ziemi

Ziemia podzielona jest na strefy klimatyczne, które przybierają formę pasa równoleżnikowego. Wyróżnia się kilka klasyfikacji podziału stref klimatycznych. Zazwyczaj są one podobne i obejmują strefy: okołobiegunową, umiarkowaną, zwrotnikową, podzwrotnikową i równikową. Autorem klasyfikacji podanej dokładnie w takiej postaci jest Wincenty Okołowicz, polski geograf. Naukowiec uzupełnił ją o typy charakterystyczne dla każdej strefy klimatycznej.

Strefa klimatów okołobiegunowych charakteryzuje się m.in.: brakiem klimatycznego lata, opadami śniegu do 250-300 mm (niskie opady) oraz zjawiskiem dnia i nocy polarnej.
Strefa obejmuje:

• klimat polarny (biegunowy),
• klimat subpolarny (podbiegunowy).

Strefa klimatów równikowych – niewielkie wahania temperatur (średnia utrzymuje się powyżej 20 °C). Im dalej od równika, tym zmniejsza się ilość opadów (skraca pora deszczowa).
Wyróżniamy:

• klimat równikowy wilgotny,
• klimat równikowy wybitnie wilgotny,
• klimat równikowy suchy.

Strefa klimatów zwrotnikowych: średnie roczne temperatury przekraczają 20°C, lecz występują tu większe wahania temperatur niż w klimacie równikowym. Charakterystyczne jest występowanie kserofitów oraz sukulentów.

Strefę tę dzielimy na:

• klimat zwrotnikowy wilgotny,
• klimat zwrotnikowy pośredni,
• klimat zwrotnikowy kontynentalny suchy,
• klimat zwrotnikowy skrajnie suchy.

Strefa klimatów podzwrotnikowych, zwana inaczej strefą subtropikalną, dzieli się na:

• klimat podzwrotnikowy morski,
• klimat podzwrotnikowy pośredni,
• klimat podzwrotnikowy kontynentalny,
• klimat podzwrotnikowy kontynentalny suchy.

Strefa klimatów umiarkowanych obejmuje:

• klimat umiarkowany ciepły,
• klimat umiarkowany chłodny.

Cechuje się łatwo rozpoznawalnymi porami roku.

Strefy umiarkowanie ciepłe dzielą się na typy:

• morski,
• wybitnie morski,
• ciepły,
• przejściowy,
• kontynentalny,
• wybitnie kontynentalny,
• kontynentalny suchy,
• kontynentalny wybitnie suchy,
• kontynentalny skrajnie suchy.

Strefy umiarkowanie chłodne obejmują zaś typy:

• morski,
• chłodny,
• przejściowy,
• kontynentalny,
• wybitnie kontynentalny,
• skrajnie kontynentalny.