Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
Gąska nieprzyjemna (Tricholoma inamoenum)
Nazywana/y także: prośnianka nieprzyjemna
Spis treści
Wstęp
Gąska nieprzyjemna to rzadko spotykany w Polsce, grzyb niejadalny z rodziny gąskowatych Tricholomataceae, o małych lub średnich owocnikach.
Sezon
Owocniki gąski nieprzyjemnej spotyka się od sierpnia po października.
Występowanie
Gąska nieprzyjemna to gatunek szeroko rozpowszechniony na Półkuli Północnej, w Eurazji i Ameryce Północnej, aczkolwiek lokalnie np.: w Polsce bardzo rzadki, znany z ledwie kilku stanowisk, w tym w Puszczy Kampinoskiej. W niedalekiej Estonii natomiast gąska nieprzyjemna to jeden z częstszych grzybów co wynika z bardziej wapiennych gleb.
Zasiedla bory szpilkowe w górach i na wyżynach, szczególnie w piętrze subalpejskim, preferując podłoża zasobne w wapń. Bywa tam miejscami dość pospolita, wyrastając całymi kępkami, rzadziej pojedynczo. Mikoryzy formuje głównie ze świerkiem, zawiązując owocniki pośród płatów borówek lub mącznicy.
Wygląd
Owocniki gąski nieprzyjemnej są dość drobne, z kapeluszami o średnicy 30-60 mm, a trzonem grubym do 5-12 mm i wysokim na 50-120 mm. Nawet w dni deszczowe pozostają dość suche i matowe w dotyku.
Kapelusz cienki ale mięsisty, matowy i gładki, a potem nieco filcowaty w dotyku, o nieregularnie pofałdowanym brzegu. Ciemnieje z wiekiem, u najmłodszych okazów białawy, potem kremowy w kolorze kości słoniowej, z garbikiem w kolorze kawy z mlekiem, wreszcie żółtawy jak naturalna skóra. Kształt zmienia się wraz z rozwojem owocnika jeszcze mocniej, przechodząc od półokrągłego i tępo stożkowego przez rozpostarty z małym garbkiem do nieco wgłębionego.
Blaszki bulwiaste, masywne, o jednakowych, czarniawych ostrzach, u młodych owocników kremowe, u starszych żółtawe, wyrosłe ze średnią gęstością, przy nóżce nieprzyrosłe i wcięte zatokowo. Obecne międzyblaszki o bardzo różnej grubości.
Nóżka gąski nieprzyjemnej barwy brudno białożółtej (jedynie przy samej podstawie ciemniejsza, brązowawa), o powierzchni z wzdłużnymi włóknami, pozostaje pełna i dość jędrna do rozpadu owocnika. Kształt trzonu ulega z wiekiem okazu wyraźnym modyfikacjom: od wrzecionowatego (brzuszkowatego) u młodych owocników przez cylindrycznie smukły do maczugowatego lub korzeniastego.
Miąższ kremowy, soczysty, zwarty, o bardzo charakterystycznej, trudnej do pomylenia woni: z daleka śmierdzi gazem świetlnym bądź ziemnym. Fetor ten bywa również porównywany do smrodu padliny bądź zgniłych jaj. Smak miąższu gąski nieprzyjemnej natomiast jest mało specyficzny i może różnić się między owocnikami, przypominać może kiszoną kapustę albo zjełczałe masło, niekiedy z nutą goryczy.
Wysyp spor barwy białej. Zarodniki gąski nieprzyjemnej są nieamyloidalne, gładkie, jajowate lub prawie cylindryczne, o uderzająco dużych wierzchołkach, z kroplami oleistej cieczy, nieco okazalsze niż u pokrewnych gąsek, gdyż mierzą 8,0-11,0 (rzadko do 12,0) na 6,0-7,5 (wyjątkowo 8,0) µm. Podstawki u tej gąski najczęściej są czterozarodnikowe, ale trafiają się i dwuzardnikowe.
Początkującym grzybiarzom może się mylić z jadalną gąską gołębią T. columbetta. Łatwo uniknąć pomyłki zwracając uwagę na zapach miąższu oraz na siedlisko. Gąska gołębia zasiedla lasy liściaste na glebach niezbyt kwaśnych, ale ubogich w wapń, podczas gdy g. nieprzyjemna woli gleby wapienne. Spośród słabo trujących, a przynajmniej niejadalnych gąsek dość podobne bywają białawe odmiany gąski mydlanej T. saponaceum. Te ostatnie jak sama nazwa wskazuje czuć łazienką (mydlinami). Także w innych rodzajach nie brak grzybów wielkoowocnikowych przypominających gąskę nieprzyjemną i jej jadalny sobowtór: gąska gołębią.
Najbardziej trujące z nich są małe okazy muchomorów o białych owocnikach z jadowitym Amanita virosa i wiosennym A. verna na czele. Od gąsek zdecydowanie odróżniają je pochwa i pierścień na trzonie. Ciężkie zatrucia, a nawet przypadki śmierci zdarzały się także po spożyciu przegotowanej nawet dzwonkówki trującej (łęgotu zaginanego, wieruszki sinawej Entoloma sinuatum). Dzwonkówkę (wieruszkę, łęgot) od gąsek różnią: łososiowe blaszki, wyraźny garb na kapeluszu dojrzalszych egzemplarzy oraz wysyp zarodników barwy różowej.
Właściwości
Gąska nieprzyjemna jest niejadalna. Zbierając gąskę gołębią należy zachować ostrożność by nie zebrać omyłkowo gąski nieprzyjemnej, tak z uwagi jest a jej rzadkość w Polsce, jak i obrzydliwy zapach oraz przykry smak.
Zastosowanie
Obecnie brak zastosowania gąski nieprzyjemnej, aczkolwiek od lat bada się enzymy i metabolity wtórne tej gąski pod kątem ich potencjalnych właściwości przeciwutleniających i nicieniobójczych.
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
Bibliografia
- Bessette A.E., Roody W., Bessette A.R., Trudell S. 2013.; "Tricholomas of North America."; University of Texas Press, Austin.;
- Bon M. 2005.; "Pareys Buch der Pilze."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
- Brunner I., Frey B., Hartmann M., Zimmermann S., Graf F., Suz L., Senn-Irlet B. 2017.; "Ecology of alpine Macrofungi - combining historical with recent data."; Frontiers in Microbiology 8: 2066.;
- Cetto B. 1979.; "Der große Pilzführer. vol. 1."; BLV Verlagsgesellschaft, München-Bern-Wien.;
- Denchev C., Assyov B. 2010.; "Checklist of the larger Basidiomycetes in Bulgaria."; Mycotaxon 111: 279-282.;
- Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
- Kalamees K. 2010.; "Checklist of the species of the genus Tricholoma (Agaricales, Agaricomycetes) in Estonia."; Folia Cryptog. Estonica 47: 27-36.;
- Karadelev M., Rusevska K., Markova N. 2008.; "Distribution and ecology of genus Tricholoma (Tricholomataceae) in the Republic of Macedonia"; Ekol. Zašt. Život. Sred. 11, 1/2: 27-41.;
- Karasiński D., Kujawa A., Gierczyk B., Ślusarczyk T., Szczepkowski A. 2015.; "Grzyby wielkoowocnikowe Kampinoskiego Parku Narodowego."; Kampinoski Park Narodowy, Izabelin.;
- Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
- Phillips R. 2010.; "Mushrooms and Other Fungi of North America."; Firefly Books, Buffalo.;
- Sánchez-García M., Matheny P., Palfner G., Lodge D. 2014.; "Deconstructing the Tricholomataceae (Agaricales) and introduction of the new genera Albomagister, Corneriella, Pogonoloma and Pseudotricholoma."; Taxon 63, 5: 993-1007.;
- Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Subscribe
0 komentarzy
