Lejkownik kubkowatokapeluszowy (Pseudoclitocybe cyathiformis)

Wstęp

Lejkownik kubkowatokapeluszowy to szeroko rozpowszechniony w Polsce grzyb o niepozornych, jadalnych owocnikach, zaliczany do rodziny lejkownikowatych Pseudoclitocybaceae albo do gąskowatych Tricholomataceae. Nie tworzy mikoryz, żyjąc jako roztocze (saprotrof). Słynie z późnego jak na grzyby kapeluszowe wykształcania owocników, dopiero od października.

Sezon

Owocniki lejkownika kubkowatokapeluszowego znajduje się późną jesienią i wczesną zimą, od października. Niekiedy zdają się wyrastać wprost z mokrych kamieni.

Występowanie

Lejkownika kubkowatokapeluszowego spotyka się w wielu typach lasów (w Europie Środkowej zwykle w buczynach i jedlinach). Zazwyczaj rozwija się na resztkach drewna, obumarłych korzeniach bądź pniakach, przemieszanych z próchnicą.

Wygląd

Owocniki ejkownika kubkowatokapeluszowego są podobne do wielu innych „kurek” (pieprzników, lejkowców i lejkowniczków) tzn. o kielichowatym lub lejkowatym kształcie.

Kapelusz odznacza się podwiniętymi brzegami. U młodych owocników równomiernie okrągły z płytkim tylko wgłębieniem w centrum, dopiero u starszych zyskuje kształt pucharka. Lekko lśni, jest higrofaniczny (w dni suche gładki w dotyku, barwy cielisto kawowej; w dni dżdżyste lub mgliste w dotyku, koloru ciemnej umbry, kawy bez mleka bądź gorzkiej czekolady). Po wysuszeniu mocno blaknie.

Hymenofor (obłócznia) u lejkownika jest blaszkowaty. Sierpowate blaszki zbiegają głęboko na trzon, rozwidlając się, niekiedy łącząc się poprzecznymi anastomozami, poza tym są masywne i rzadko rozmieszczone.

Nóżka walcowata, smukła, zgrubiała pałkowato, opatrzona ryzomorfami i mocniej owłosiona u nasady, w dotyku przypomina pilśń za spraw swojej siateczki lub włókienek. Mierzy najczęściej 5-12 cm wysokości, a 50-120 mm szerokości. Kolorystycznie przypomina kapelusz, choć jest jaśniejsza.

Miąższ brunatnawy w kolorze, wodnisty w dotyku, nieco bardziej sprężysty (chrząstkowaty) u nasady trzonu, o z trudem wyczuwalnym smaku i woni. Smak opisywany bywa jako przyjemny i grzybowy, aromat podobnie jako grzybowy. W dostępnej literaturze fachowej nie ma danych odnośnie reakcji barwnych miąższu tego grzyba z odczynnikami standardowo używanymi do oznaczania gatunków.

Wysyp spor lejkownika kubkowatokapeluszowego jest kremowo biały. Zarodniki są szkliste (półprzezroczyste), z zewnątrz gładkie, wewnątrz ziarniste, jajowate i amyloidalne. Mierzą 8-12 na 5-7 µm.

Właściwości

Lejkownik kubkowatokapeluszowy to grzyb jadalny, choć jego walory smakowe budzą kontrowersje. Niektórzy uważają go za przysmak, inni za gatunek niesmaczny, spożywany z konieczności, gdy brak innych grzybów jadalnych.

Zastosowanie

Jako grzyb jadalny bywa suszony, mrożony, marynowany, wchodzi też w skład dań kuchni Dalekiego Wschodu. W Turcji trwają prace nad wykorzystaniem wyciągów z lejkownika kubkowatokapeluszowego do zwalczania grzybów patogennych dla roślin uprawnych.