Czekolada dobra na wszystko?
Czekolada gorzka, mleczna, biała, z orzechami czy z nadzieniem − 12 kwietnia obchodzimy święto wszystkich łakomczuchów – Światowy Dzień Czekolady. Czekolada, która głównie kojarzy się ze zbędnymi kilogramami, odpowiednio wykorzystana może stanowić doskonały sposób na różne dolegliwości.
Napój kakaowy na bazie ziarna kakaowca znany jest od starożytności, stał się popularny w XVII w., a sto lat później powstała pierwsza tabliczka czekolady. Dziś trudno wyobrazić sobie świat bez tego smakołyku. Jak czekolada wpływa na nasz organizm?
Historia czekolady
Ciemna czekolada pochodzi z owoców drzewa kakaowego, które jest uprawiane w Ameryce Południowej i Środkowej. Owoce drzewa kakaowego znane są jako strąki, a każdy strąk zawiera ziarna kakaowca. Ziarna z owoców drzewa kakaowego są najpierw suszone, a następnie prażone, aby uzyskać ziarna kakaowe.
Chociaż nie jest jasne, kto jest autorem tego procesu, istnieje wystarczająco dużo dowodów sugerujących, że wszystko zaczęło się w Ameryce Łacińskiej. Olmekowie, jedna z najstarszych cywilizacji Ameryki Łacińskiej, jako pierwsi przekształcili ziarna kakaowca w czekoladę. Jednak czekolada z przeszłości nie była taka, jaką znamy dzisiaj. Kiedyś był to gorzki napój, który społeczeństwa prekolumbijskie, poprzez Majów i Azteków, używały do celów ceremonialnych i leczniczych.
Według kuratora ds. sztuki kulturalnej w Smithsonian’s National Museum of the American Indian, starożytne naczynia i garnki Olmeków datowane na 1500 r. p.n.e. wykazał ślady teobrominy. Teobromina jest związkiem pobudzającym występującym w herbacie i czekoladzie, dlatego uważa się, że Olmekowie używali kakao do sporządzania ceremonialnego napoju.
Znacznie później wiedzę o przetwarzaniu kakao zdobyli Majowie z Ameryki Środkowej. Uważa się, że Olmekowie przekazali Majom swoją wiedzę o kakao. W całej historii istnieją pisemne dowody sugerujące, że Majowie używali czekolady jako części ważnych uroczystości oraz używali jej do finalizowania ważnych transakcji. Napój czekoladowy Majów był pienistym i gęstym płynem, który łączono z miodem, papryczką chili lub wodą.
Podczas gdy kakao było używane do produkcji czekolady przez Olmeków i Majów, dopiero Aztekowie przenieśli czekoladę na inny poziom, a kakao zyskało popularność. Aztekowie wierzyli, że kakao dali im ich bogowie, więc kiedy cieszyli się napojem czekoladowym z kofeiną, używali również ziaren kakaowych do handlu i kupowania żywności i innych towarów.
W kulturze Azteków ziarna kakaowca uważano za cenniejsze niż złoto, dlatego czekolada szybko stała się ekstrawagancją klasy wyższej, którą niższe klasy od czasu do czasu cieszyły się na ceremoniach i uroczystościach. Aztekowie jako pierwsi nazwali napój kakaowy xocolatl, co jest rdzeniem nazwy czekolady.
Istnieją sprzeczne doniesienia o tym, jak i kiedy czekolada trafiła z Ameryki Środkowej do Europy, ale powszechnie uważa się, że ciemna czekolada po raz pierwszy przybyła do Hiszpanii.
Jedna z historii sugeruje, że Aztekowie przynieśli czekoladę hiszpańskiemu konkwistadorowi Hernanowi Cortesowi na dworze Montezumy. Inne legendy głoszą, że Krzysztof Kolumb znalazł ziarna kakaowca, gdy przeszkodził statkowi przewożącemu towary handlowe w podróży do Ameryki i przywiózł ze sobą ziarna kakaowe do Hiszpanii.
Niezależnie od tego, jak czekolada dotarła do Europy, pod koniec XVI wieku była bardzo lubianym napojem w Hiszpanii. Gdy miłość do napoju czekoladowego rozprzestrzeniła się w całej Europie, Hiszpania zaczęła importować czekoladę w 1585 roku. Ponadto inne kraje europejskie, takie jak Włochy i Francja, również sprowadziły kakao z Ameryki Środkowej do swoich krajów.
Należy zauważyć, że gdy czekolada trafiła z Ameryki Środkowej do Europy, zmienił się sposób jej warzenia. Europejskie kubki smakowe nie były dobrze zaznajomione z konwencjonalną recepturą napoju czekoladowego Azteków, dlatego powstały receptury napoju czekoladowego, znanego również jako gorąca czekolada z dodatkiem cynamonu czy trzciny cukrowej.
I tak powstała czekolada
Rewolucja przemysłowa w XVIII wieku miała znaczący wpływ na wszystkie aspekty życia, a czekolada nie była wyjątkiem. Wraz ze zmieniającymi się normami funkcjonowania przemysłu oraz wynalezieniem maszyn i silników mielących stało się teraz łatwiejsze mielenie ziaren kakaowych. Wiele lat później, gdy technologia się poprawiła, holenderski chemik wynalazł prasę do kakao w 1829 roku. Podczas tego procesu masło kakaowe wyciskano z ziarna, pozostawiając proszek. Resztkowy proszek był tym, co znamy dzisiaj – był pełen smaku i był rozpuszczalny w wodzie i mleku. Dzięki tej prasie możliwe było rozdzielenie dwóch integralnych składników ziarnka kakaowca. Popularność maszyny wzrosła i rozprzestrzeniła się w całej Europie.
Kilka lat później, w 1847 roku, brytyjski kwakier wpadł na pomysł zmieszania masła kakaowego, cukru z proszkiem kakaowym w celu uzyskania stałej czekolady i tak powstał pierwszy batonik czekoladowy. Wiele lat później Henri Nestle próbował dodać mleko do proszku kakaowego, masła kakaowego i mieszanki cukru, aby nadać mu zupełnie inny smak, który znamy i lubimy jako mleczną czekoladę. Tak więc w ciągu kilku stuleci starożytny gorzki napój przekształcił się w ciemną i mleczną czekoladę, jaką znamy dzisiaj.
Właściwości czekolady
W czekoladzie dużo się dzieje. Surowe śruty kakaowe to zmiażdżone kawałki suszonych ziaren kakaowych, a po ich zmieleniu otrzymujemy pastę kakaową, zwaną także miazgą kakaową. Masa kakaowa jest tym, co masz po usunięciu tłuszczu kakaowego lub masła kakaowego z pasty kakaowej. Kiedy suszysz miazgę kakaową, otrzymujesz kakao w proszku. Masa kakaowa zawiera minerały i przeciwutleniacze; masło kakaowe nie. Ciemna czekolada zawiera wiele minerałów i związków polifenolowych, takich jak przeciwutleniacze i flawonoidy. Jest szczególnie bogata we flawanole, takie jak epikatechina i katechina, a także antocyjany i kwasy fenolowe. Wszystkie te związki pomagają chronić komórki przed stanami zapalnymi, poprawiają funkcjonowanie mózgu oraz wzmacniają układ odpornościowy i układ sercowo-naczyniowy.
Czekolada ciemna, mleczna i biała
W przypadku czekolady jeden fakt jest jasny: im czystsza i ciemniejsza czekolada, tym większe korzyści zdrowotne. Surowa czekolada lub minimalnie przetworzona ciemna czekolada o wysokiej zawartości kakao jest zdrowsza niż czekolada mleczna i biała. Ciemna czekolada ma od 50 do 90 procent suchej masy kakaowej, podczas gdy czekolada mleczna ma zazwyczaj od 10 do 30 procent. Biała czekolada to czyste masło kakaowe i nie oferuje żadnych korzyści zdrowotnych.
Czekoladowy lek na przeziębienie
– Codzienne spożywanie batonika z ciemnej czekolady może przynieść ulgę osobom borykającym się z przewlekłym kaszlem – przekonuje prof. Alyn Morice z Cough Clinc przy Uniwersytecie w Hull. A to za sprawą teobrominy, która występuje w ziarnach kakao. Zdaniem badaczy ciemna czekolada działa na nerw błędny, który odpowiada za odruch kaszlu. Naukowcy zwracają uwagę, iż czekolada jest skuteczna, ale nie likwiduje w rzeczywistości źródła kaszlu: jak tylko „terapia czekoladowa” zostanie przerwana, następuje powrót objawów.
Czekolada na serce
Jedzenie gorzkiej czekolady pomaga obniżyć ryzyko chorób serca. O potencjalnych korzyściach płynących z delektowania się czekoladą świadczą wyniki analiz przeprowadzonych przez włoskich naukowców, którzy zaobserwowali, że regularne spożywanie gorzkiej czekolady może redukować stany zapalne powiązane z chorobami układu krążenia. Czekolada jest bogata we flawonoidy czyli związki flawonowe (występują też w warzywach i w czerwonym winie), które działają przeciwzakrzepowo – chronią serce oraz układ krwionośny przed chorobami oraz stanami zapalnymi.
Czekolada poprawia samopoczucie
Ziarno kakaowca, które wchodzi w skład czekolady jest niezwykle bogate w magnez warunkujący prawidłowe działanie układu nerwowego. Poza tym przyczynia się do wytwarzania serotoniny – hormonu szczęścia, który poprawia nastrój i pomaga zwalczyć stres. Dzięki czekoladzie czujemy się szczęśliwi i odprężeni.
| 100-gramowy kawałek ciemnej czekolady z 70-85% kakao zawiera: |
|---|
ZDS* – Zalecane Dzienne Spożycie |
Czekolada odchudza?
Czekolada, jest synonimem zbędnych kilogramów, ale odpowiednio wykorzystana może stanowić doskonały sposób na odchudzanie! Jak to możliwe? Chodzi o kakao, które wspomaga metabolizm. Dietetycy przekonują, że na pół godziny przed posiłkiem, warto zjeść 2-3 kostki czekolady. Czekolada ma bowiem stosunkowo niski indeks glikemiczny, co oznacza, że po jej zjedzeniu poziom glukozy we krwi wzrasta powoli. Dzięki temu w trakcie obiadu zjemy zdecydowanie mniej – przekonuje dietetyczka Agata Ziemnicka. Na dodatek zawarte w czekoladzie kakao sprawi, że nasz organizm szybciej strawi posiłek. Dlatego im więcej kakao w czekoladzie, tym lepiej. Odchudzająca czekolada to nie żaden rewolucyjny wynalazek, ale zwykła, pozbawiona kalorycznych dodatków czekolada o zawartości od 72 do 99 proc. kakao.
Co za dużo czekolady, to nie zdrowo
Naukowcy podkreślają, że o korzyściach dla zdrowia można mówić jedynie wtedy, gdy czekolada spożywana jest w rozsądnych ilościach i zamiast innych wysokokalorycznych przekąsek. Bo nadmiar tego przysmaku sprzyja otyłości (100 gramów czekolady to około 500 kalorii) oraz cukrzycy typu II.
Według badań dzienna porcja czekolady powinna składać się z 2-3 kostek ciemnej czekolady o zawartości 70 proc. kakao. Gorzka czekolada bogata w żelazo, wapń, fosfor, potas, witaminy A, D, E i witaminy z grupy B w składzie ma też mniej cukrów, które powinniśmy ograniczać w codziennej diecie.
- "Chocolate: Are There Health Benefits?"; https://www.webmd.com/diet/health-benefits-chocolate; data dostępu: 23-06-2023;
- "7 Proven Health Benefits of Dark Chocolate"; Kris Gunnars; https://www.healthline.com/nutrition/7-health-benefits-dark-chocolate; data dostępu: 23-06-2023;
- "How Chocolate is Made"; Gregory Owen; https://www.princeton.edu/~chocolat/assets/HowChocolateIsMade.pdf; data dostępu: 23-06-2023;
- "Chocolate Science and Technology"; Afoakwa, Emmanuel Ohene; Hoboken: Wiley-Blackwell. 2010.;
- "Wpływ czekolady na zdrowie człowieka"; Małgorzata Musioł, Bartosz Błoński, Anna Stolecka-Warzecha, Joanna Paprotna-Kwiecińska, Sławomir Wilczyński; Ann. Acad. Med. Siles. (online) 2018; 72: 69–79; eISSN 1734-025X DOI:10.18794/aams/86413;
![By Glorgana (Own work) [CC-BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/cocoa_800x600.jpg)
![By Gary Bembridge [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/aqua-spinning-class-aboard-a-cruise-ship_800x533.jpg)
