Mleczaj pomarańczowy (Lactarius aurantiacus)

Wstęp
Mleczaj pomarańczowy to grzyb niejadalny, pospolity w Polsce grzyb kapeluszowy należący do gołąbkowatych (Russulaceae). Wcześniej zaliczano go do rodzaju mleczaj Lactarius. W 2012 r. przeniesiono go do odrębnego rodzaju Lactifluus, pozbawionego wciąż polskiej nazwy.
Sezon
Owocniki mleczaja pomarańczowego zawiązują się przez całe lato i jesień, od czerwca po listopad, zwykle gromadnie.
Występowanie
Mleczaj pomarańczowy notowany był w Eurazji (Europa, Syberia Wschodnia), płn. Afryce oraz Ameryce Północnej. Jego zasięg geograficzny pokrywa się z zasięgami kilku ważnych drzew leśnych: świerka, buka i dębów: szypułkowego i bezszypułkowego. Preferuje gleby świeże lub nieco wilgotne, próchniczne, ubogie w azot lub o azocie trudno dostępnym, zasadowe lub obojętne, wykształcone na glinach, piaskach lub mułach. W Karpatach to jeden z częstszych grzybów na gruntach porolnych.
Zdaniem polskich uczonych wchodzi w związki mikoryzowe głównie z brzozami: brodawkowatą i omszoną. Wedle mikologów niemieckich jego najczęstszym i najbardziej optymalnym partnerem mikoryzowym jest świerk, nieco gorszym buk, sporadycznie formuje mikoryzy z innymi drzewami lub krzewami (przykładowo z wierzbą płożącą na wydmach). Dlatego mleczaj pomarańczowy najpospolitszy ich zdaniem jest w świerczynach, jeśli zaś trafia się w jedlinach, dąbrowach, grądach to i tak trzyma się tam świerków, rzadziej buków rosnących jako domieszka.
Wygląd
Kapelusz mleczaja pomarańczowego na młodych egzemplarzach nisko łukowaty, u starszych owocników nieco lejkowaty bądź płaski, 25-60 mm średnicy, z podwiniętymi za młodu, a potem ostrymi brzegami, w dotyku gładki, w dni pochmurne także śliski. Charakteryzuje się brakiem strefowania, dość jednolitą, mocno pomarańczową lub brązowo-pomarańczową, połyskliwą barwą, niekiedy złocistymi brzegami.
Blaszki podobnie jak u wielu innych mleczajów gęsto ułożone, lekko rozwidlone, w wielorakich odcieniach kremowej bieli, bladej ochrowej żółci albo jasnego oranżu, ciemnieją ku brzegom kapelusza. Ostrza gładkie, często upstrzone rudo krwistymi plamami.
Trzon równogruby, o gładkiej lub drobno żyłkowatej powierzchni, szeroki na 40-80 mm, a wysoki na 10-20 mm, w tych samych kolorach co kapelusz, ale przy podstawie obrośnięty zwykle żółtawą bądź białawą pilśnią. Pochwy oraz pierścienia nie posiada.
Miąższ mleczaja pomarańczowego jest bardzo łamliwy, pozbawiony mocnej woni i smaku. Z bliska wyczuć można zapach tranu lub pluskwiaków, podobny do aromatu mleczaj dębowego L. queitus, ale znacznie słabszy. W nóżce i tuż pod wierzchem kapelusza ceglasty, w reszcie owocnika kremowy, żółtobiaławy.
Mleczko (lateks) koloru białego, nie zmienia barwy na powietrzu. Produkowane jest całkiem obficie. Odznacza się odstręczającym, najpierw tylko gorzkawym jak rzodkiewka, potem wyraźniejszym, gorzko-palącym smakiem. Po chwili mocno drapie w gardło i język.
Wysyp spor m. pomarańczowego jest kremowobiały. Zarodniki mleczaja pomarańczowego są szerokie, niemal kuliste, mierząc zazwyczaj 7,1-8,5 (rzadko więcej) na 6,0-7,1 (niekiedy nawet 8,5) μm. Urzeźbienie spory to brodawki rzadko tylko łączące się listewkami w mało regularną siateczkę.
W Polsce i krajach sąsiednich występuje co najmniej kilka innych, pokrewnych i podobnych gatunków mleczajów o wyraziście pomarańczowej barwie owocników. Zdecydowana większość różni się od m. pomarańczowego jeszcze ohydniejszym w smaku, bardziej piekącym mleczkiem. Poza tym u mleczaj siarkowy Lactarius tabidus syn. Lactifluus tabidus lateks żółknie na powietrzu. Mleczaj smaczny Lactarius volemus syn. Lactifluus volemus cechuje się nader wyrazistym smakiem. Niektórzy grzybiarze go uwielbiają i zajadają nawet na surowo, inni uważają za równie obrzydliwy jak u pozostałych mleczajów z palącym mleczkiem. Mleczaja bukowego L. subdulcis znaleźć można tylko pod bukami, dębowego L. queitus pod dębami, a modrzewiowego L. porninsi jedynie pod modrzewiami.
Właściwości
Mleczaj pomarańczowy jest nieprzyjemny, piecze w smaku (choć łagodniej od wielu krewniaków), zatem niejadalny.
Zastosowanie
Mleczaj pomarańczowy współcześnie nie znajduje zastosowań kulinarnych, leczniczych ani naukowych. Dawniej bywał grzybem jadalny w niektórych krajach mimo palącego mleczka. W Portugalii, gdzie klasyfikuje się tego grzyba jako jadalnego, trwają badania nad właściwościami przeciwutleniającymi jego owocników.