Sarniak szorstki - opis grzyba, sezon, wygląd, występowanie
Ekologia.pl Wiedza Atlas grzybów Grzyby grzyby podstawkowe pieczarniaki chropiatkowce kolcownicowate sarniak Sarniak szorstki
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Sarniak szorstki (Sarcodon scabrosus)

Nazywana/y także: sarniak gorzki, kolczak gorzki, kolczak szorstki, kolczakówka gorzka
Sarniak szorstki, fot. shutterstock
Spis treści

Wstęp

Sarniak gorzki (s. szorstki) to naturalnie rzadki i ściśle chroniony prawem grzyb z rodziny kolcownicowatych Bankeraceae. Nie mają do niego zastosowania wyłączenia spod ochrony uzasadnione względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej (§7.1). Do ustawowej ochrony sarniaka gorzkiego włączono w 2004 roku.

Sezon

Sarniak gorzki zawiązuje owocniki od późnego lata do późnej jesieni (sierpieńpaździernik).

Występowanie

Sarniaka gorzkiego obserwowano w wielu krajach Eurazji i Ameryki Północnej, najczęściej w lasach liściastych lub mieszanych, zwykle pod bukami i dębami, rzadziej pod kasztanowcami, a zupełnie wyjątkowo pod świerkami. W Europie, w tym w Polsce pozostaje niezwykle rzadki, toteż objęto go w naszym kraju ścisłą ochroną gatunkową, jak również wpisano na Czerwoną Listę gatunków ginących. Owocniki mogą rosnąć pojedynczo, w grupach lub zrośnięte po kilka.

Wygląd

Owocniki średnich rozmiarów, zbudowane z pokrytego łuskami kapelusza na krótki trzonie, o typowej dla tej rodziny, kolczastej obłóczni.

Kapelusz sarniaka szorstkiego (s. gorzkiego) jest nieregularnie okrągławy. Z wiekiem zmienia zarówno kolor jak i kształt. U młodych owocników odznacza się jasnym, orzechowo brązowym kolorem, wpadającym miejscami w róż i fiolet. Starsze owocniki mają kapelusze znacznie ciemniejsze, ciemnobrązowe, niemal czarne. Kształt kapelusza tegoż sarniaka zmienia się z wypukłego na płaski, o zagłębionym środku, spękaniami zaczynającymi się w centrum oraz podwiniętym brzegu. Zmienia się takoż kształt i konsystencja łuseczek – z miękkich, a przylegających do kapelusza, na twarde, a odstające.

Obłócznia (hymenofor, warstwa rodzajna) kolczasta, u młodych owocników różowo-szara, u starszych purpurowo-brązowa. Kolce biało zakończone, nie zbiegają się wcale na trzon lub zbiegają się tylko minimalnie.

Trzon pełny, o powierzchni z drobnymi łuseczkami, wzdłużnie włókienkowatej, równo gruby bądź zwężający się w stronę podstawy. Szczyt i środek trzonu barwy jasnobrązowej lub ciemnobrązowej, podstawa trzonu natomiast zielono-czarna, czasem pokryta białawą grzybnią. Wymiary trzonu sarniaka gorzkiego: 25-100 x 10-35 mm.

Miąższ zwykle białawy, czasem z różowym odcieniem, jedynie u podstawy trzonu miąższ robi się siny lub czarno-zielony. Pachnie dość przyjemnie – mąką. Smak ohydny, gorzki.

Wysyp spor brązowy. Zarodniki z nieregularnymi guzkami.

Sarniaka gorzkiego łatwo pomylić z paroma innym przedstawicielami tego rodzaju. Sarniak fiołkowy (S. jeoides) miewa identyczny, brązowy kolor, ale różni się gładkim kapeluszem oraz wyraźnie liliowym miąższem, zmieniającym stopniowo barwę na fioletową. Z kolei sarniak dachówkowaty (S. imbricatus) oraz sarniak sosnowy (S. squamosus) okryte są większymi, a mocniej odstającymi łuskami, przypominającymi dachówki. Oba ww. sarniaki: dachówkowaty i sosnowy, nieodróżniane przez polski lud, zwane gwarowo „sarnami”, „kozami” bądź „krowimi językami”, preferują zupełnie inne siedliskabory iglaste, gdyż pierwszy z nich współżyje ze świerkiem, a drugi z sosną.

Właściwości

Z powodu nader gorzkiego smaku sarniak gorzki jest grzybem całkowicie niejadalnym, w przeciwieństwie do znacznie odeń pospolitszych w Polsce „krowich języków”, które bywały spożywane mimo gorzkawego posmaku i łykowatej konsystencji.

Zastosowanie

Współcześnie brak jest zastosowania sarniaka gorzkiego z racji bardzo rzadkiego występowania, prawnego zakazu zbioru oraz okropnego smaku.

Okres występowania
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Bibliografia
  1. Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
  2. Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
  3. Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
  4. Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
  5. Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
  6. Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych"; Polski. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
4.8/5 - (17 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments