Dieta niskopurynowa – opis i zasady. Jadłospis w diecie niskopurynowej
Dieta niskopurynowa to uzasadniony medycznie sposób odżywiania, który ma zminimalizować dolegliwości związane z dną moczanową. Jej celem jest więc poprawa komfortu życia pacjentów cierpiących na stany zapalne o podłożu reumatycznym. Co trzeba wiedzieć o jej zaleceniach i w jakim stopniu może ona faktycznie wpłynąć na stan zdrowia?
O diecie niskopurynowej mówi się zwykle w kontekście leczenia dny moczanowej, powszechnej i bardzo dotkliwej choroby, która według różnych danych dotyczy nawet 1-7% społeczeństwa. Częściej diagnozowana jest u mężczyzn, a do czynników ryzyka zalicza się wiek oraz skłonności dziedziczne. Nadwaga oraz niezdrowa dieta mogą niestety przyczyniać się do rozwoju dny, której główne symptomy obejmują silne bóle stawów (zwłaszcza dużego palca u nogi), a także ich opuchlizna, zaczerwienienie i ograniczenie ruchomości.
Dnę moczanową diagnozuje się podstawie badań krwi (poziom kwasu moczowego) oraz zdjęć RTG i USG. Lekarz może również pobrać płyn ze stawu do badania pod kątem zawartości kryształów kwasu moczowego.
Co to są puryny?
Aby zrozumieć, w jaki sposób dieta może wpłynąć na ograniczenie ataków dny, warto odpowiedzieć sobie na pytanie, czym są owe wrogie puryny, których mamy unikać. Paradoksalnie mowa o związkach organicznych, który występują naturalnie w ludzkim organizmie i są nawet przez niego produkowane. Owe endogenne puryny związane są z fizjologicznym procesem ciągłego obumierania komórek, które ciało musi w jakiś sposób przetworzyć. Na szczęście zdrowy człowiek dysponuje bardzo skutecznymi mechanizmami pozbywania się puryn z ustroju.
Nawet 1/3 wszystkich puryn obecnych w organizmie ma jednak charakter egzogenny, co oznacza, że pochodzi z zewnątrz – najczęściej właśnie z jedzenia. Oba typy puryn są przetwarzane dając produkt uboczny w postaci kwasu moczowego. Aż 90% tego „odpadu” jest recyklowane w procesach komórkowych, a pozostałe 10% wydalane jest pod postacią kału i moczu.
Czemu służy dieta niskopurynowa?
Niestety, naturalne procesy, mimo że podlegają ogólnym zasadom homeostazy, mogą podlegać zakłóceniom. Jeśli puryn jest w organizmie za dużo, we krwi zaczyna gromadzić się nadprogramowy kwas moczowy. Sytuację taką nazywamy hiperurykemia i jest ona swego rodzaju wstępem do dny moczanowej. U wielu ludzi nie wywołuje żadnych wyraźnych symptomów i dlatego zazwyczaj jest lekceważona.
Kwas moczowy przedostaje się jednak krwiobiegiem do stawów, gdzie zaczyna krystalizować. Kryształy stopniowo rosną i w końcu zaczynają dawać o sobie znać silnym stanem zapalnym. Wówczas mówimy już o rozwiniętej dnie.
Ale hiperurykemia może mieć również inne niekorzystne skutki zdrowotne. Zdarza się bowiem, że nadmiar kwasu moczowego gromadzi się również w nerkach tworząc tzw. kamienie. Kamica nerkowa jest chorobą bardzo bolesną i w drastycznych przypadkach może wymagać nawet interwencji chirurgicznej!
Założeniem diety niskopurynowej jest prewencja wspomnianych wyżej problemów poprzez działanie u źródła. Niższa podaż puryn z jedzenia ma ograniczać tworzenie się kwasu moczowego i zapobiegać poważniejszym dolegliwościom. W tym miejscu warto dodać, że kumulowanie się kwasu moczowego jest czasem skutkiem redukcji jego wydalania. Tą ostatnią mogą powodować leki (w tym witamina B3), ale również problemy takie jak choroby nerek, kwasica, sarkoidoza płucna, niedoczynność tarczycy czy nadczynność przytarczyc.
Produkty wskazane w diecie niskopurynowej
Na szczęście dieta niskopurynowa nie jest przesadnie drakońska i pozwala cieszyć się względnie szerokim jadłospisem. Do produktów ubogich w puryny zalicza się ogromna większość owoców i soków owocowych, spora część warzyw, a także produkty zbożowe takie jak chleb, makaron, ryż i kukurydza. Bez ograniczeń można też spożywać orzechy i masła orzechowe, jajka, nabiał (niskotłuszczowy, jeśli cierpisz na nadwagę), zupy na bazie wywarów warzywnych czy oleje roślinne. Zdaniem naukowców wiśnie zasługują na szczególną uwagę, ponieważ posiadają silne właściwości przeciwzapalne oraz mogą aktywnie ograniczać poziom kwasu moczowego w organizmie.
Do picia nadaje się nie tylko woda, ale także mleko, kawa, herbata, a nawet kakao. Przyjmowanie dużych ilości płynów każdego dnia jest ważnym elementem diety niskopurynowej, gdyż pomaga wypłukiwać nadmiar kwasu moczowego.
Pokarmy, który należy unikać na diecie niskopurynowej
Istotę diety niskopurynowej stanowi niestety lista produktów zakazanych. W skrócie chodzi o to, aby unikać wszystkich pokarmów bogatych w kontrowersyjne związki, które mogą wpływać na zwiększenie poziom kwasu moczowego w krwi i stawach.
Najbardziej problematyczna grupą żywieniową okazują się być produkty mięsne. Dieta niskopurynowa powinna więc w ramach możliwości być zbliżona do wegetariańskiej. Szczególnie wysoką zawartością puryn odznaczają się dziczyzna, czerwone mięso, podroby oraz owoce morza.
Na liście cenzurowanej znajdują się również whisky oraz piwo, a ponadto wielu ekspertów uważa, że i inne rodzaje alkoholu, choć ubogie w puryny, powodują zwiększenie ilości kwasu moczowego w organizmie. Osoby zagrożone dną lub kamicą powinny więc starać się unikać napojów z procentami.
Ponadto kontrowersyjne jest spożycie produktów bogatych w fruktozę, zwłaszcza pod postacią syropu wysokofruktozowego obecnego m.in. w napojach słodzonych oraz licznych słodyczach. Z badań wynika, że może ona niepotrzebnie stymulować produkcję kwasu moczowego, więc powinna być konsekwentnie eliminowana. Postulat, aby jeść jak najmniej cukrów dodanych, realizuje zresztą zalecenia ogromnej większości diet skoncentrowanych zachowaniu zdrowia oraz szczupłej sylwetki.
Średnią zawartością puryn odznaczają się warzywa strączkowe, warzywa takie jak kalafior i szpinak, owies i płatki owsiane, zarodki i otręby pszenne, a także drób. Nie oznacza to, że nie należy jeść ich wcale – wystarczy ograniczyć dzienne ilości. Komponując jadłospis warto też dbać o to, aby nie przekraczać zalecanego dziennego spożycia kalorii. Nadwaga jest bowiem czynnikiem sprzyjającym rozwojowi dny moczanowej.
Co mówi nauka o diecie niskopurynowej?
Zdania na temat diety niskopourynowej są niestety podzielone. Sceptycy wskazują, że u osób cierpiących już na dnę moczanową przynosi ona efekty bardzo ograniczone. Aby uchronić się przed destrukcją stawów chorzy muszą przyjmować bowiem dożywotnio leki ograniczające produkcję kwasu moczowego. Ich działanie jest na tyle silne i skuteczne, że de facto nie wymaga poważnych ograniczeń dietetycznych. Samo tylko zmniejszenie ilości puryn w jadłospisie, bez przyjmowania leków, prowadzi do bardzo małych i zdecydowanie niewystarczających spadków poziomu kwasu moczowego.
Z drugiej strony, ograniczanie ilości mięsa, alkoholu i słodyczy może każdemu wyjść na dobre. Istnieją też dowody, że przestrzeganie diety, choć nie redukuje intensywności aktywnych ataków dny, może wyraźnie ograniczyć ich występowanie w przyszłości. Entuzjaści diety wskazują również, że ma ona dobroczynny wpływ na układ krążenia, a dna moczanowa od lat jest kojarzona z podwyższonym ryzykiem chorób serca.
Co ciekawe, istnieją badania dowodzące, że dieta śródziemnomorska, uważana za najzdrowszą na świecie, może również efektywnie obniżać poziom kwasu moczowego w organizmie. Jest ona więc dobrą alternatywą dla diety niskopurynowej, gdyż stanowi model odżywiania dla całej rodziny i sprzyja kondycji układu krążenia.
Przykładowy jadłospis w diecie niskopurynowej
Dzień 1
Śniadanie: Płatki pszenne z mlekiem, szklanka świeżych owoców, kawa
Obiad: Mała pieczona pierś z kurczaka, pieczywo pełnoziarniste, mix zielonej sałaty z orzechami i winegretem
Kolacja: Makaron z oliwą z oliwek i sokiem z cytryny oraz zieloną fasolką i serem kozim, szklanka mleka
Dzień 2
Śniadanie: Tost pszenny z żółtym serem, pomidorem i bazylią, herbata
Obiad: Ryż pełnoziarnisty z garścią ciecierzycy i natką pietruszki, duszone buraczki
Kolacja: Gotowane ziemniaki, jajko sadzone i surówka z marchewki, szklanka kefiru
Dzień 3
Śniadanie: Jajecznica, bułeczka orkiszowa z masłem, krojony ogórek i papryka, herbata owocowa
Obiad: Zupa warzywna, naleśniki z serkiem śmietankowym i wiśniami
Kolacja: Tortilla z sałatą, pomidorami i kawałkami grillowanego łososia oraz dressingiem jogurtowym
Dla kogo dieta niskopurynowa?
Dieta niskopurynowa jest planem żywieniowym ukierunkowanym na obniżanie kwasu moczowego w organizmie. Jest polecana osobom cierpiącym na dnę lub kamicę nerkową, a także znajdujących się w grupach wysokiego ryzyka ich rozwoju. Dla zdrowych osób puryny nie stanowią jednak zagrożenia, więc wdrażanie diety nie ma po prostu sensu. Co więcej, poważne ograniczenie ilości białka zwierzęcego w diecie może prowadzić do niedoborów protein, kwasów tłuszczowych omega 3 czy żelaza. Dietę niskopurynową należy więc traktować wyłącznie w kategoriach terapeutycznych.
- „Foods to eat and avoid on a low purine diet” Jillian Kubala, https://www.medicalnewstoday.com/articles/322590, 21/07/2022;
- “Low Purine Diet” Drugs.com, https://www.drugs.com/cg/low-purine-diet.html, 21/07/2022;
- “Gout Diet: Foods to Eat and Those to Avoid” WebMD, https://www.webmd.com/arthritis/gout-diet-curb-flares, 21/07/2022;
- “Gout Low Purine Diet” Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/22548-gout-low-purine-diet, 21/07/2022;
- “Dietary Interventions for Gout and Effect on Cardiovascular Risk Factors: A Systematic Review” Daisy Vedder i in., https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6950134/, 21/07/2022;
- “The Role of Diet in Hyperuricemia and Gout” Chio Yokose i in, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7886025/, 21/07/2022;
Na pół szklanki wody bierzemy łyżeczkę witaminy c (ja kupuję kwas askorbinowy w proszku), do tego pół łyżeczki sody oczyszczonej i rozduszoną kapsułkę siarki organiczej MSM. Dobrze mieszamy. Pijemy dotąd aż objawy związane z dną moczanową miną (czasem i kilka miesięcy). Nie jest to sposób usłyszany od lekarza, ale od mojej cioci, chemiczki, która sama tak się leczyła, skutecznie brać olej cbd 10 % (https://konopiafarmacja.pl/41-olej-cbd ) przeciwzapalnie co 6 godzin po 5 kropel pod język trzymaj 2 miuty nastepnie mocz stopy w soli do kąpieli z menholem czeskiej firmy Palacio, posmarować maśćą mentholka z cannaderm miejsca gdzie czuć ból ja wszystko dostałem w Konopnej Farmacji u nas w Poznaniu ale mają też sklep online Jestem dopiero na początku kuracji, ale już jest lepiej.
Na pół szklanki wody bierzemy łyżeczkę witaminy c (ja kupuję kwas askorbinowy w proszku), do tego pół łyżeczki sody oczyszczonej i rozduszoną kapsułkę siarki organiczej MSM. Dobrze mieszamy. Pijemy dotąd aż objawy związane z dną moczanową miną (czasem i kilka miesięcy). Nie jest to sposób usłyszany od lekarza, ale od mojej cioci, chemiczki, która sama tak się leczyła, skutecznie brać olej cbd 10 % (https://konopiafarmacja.pl/41-olej-cbd ) przeciwzapalnie co 6 godzin po 5 kropel pod język trzymaj 2 miuty nastepnie mocz stopy w soli do kąpieli z menholem czeskiej firmy Palacio, posmarować maśćą mentholka z cannaderm miejsca gdzie czuć ból ja wszystko dostałem w Konopnej Farmacji u nas w Poznaniu ale mają też sklep online Jestem dopiero na początku kuracji, ale już jest lepiej.