Definicja pojęcia:

cukry

Cukryzwiązki organiczne występujące głównie w roślinach, charakteryzujące się słodkim smakiem. Stanowią podstawę codziennej diety człowieka. Cukry określane są również jako węglowodany, cukrowce lub sacharydy.
  1. Cukry proste – monosacharydy
  2. Disacharydy - dwucukry
  3. Oligosacharydy
  4. Cukry złożone – polisacharydy

Ich wzór ogólny to:

CnH2nOn

gdzie:

Cukry dzielą się zasadniczo na proste, oligosacharydy oraz cukry złożone.

Węglowodany to produkt fotosyntezy – rośliny syntezują je z dwutlenku węgla oraz wody. Zbudowane są z co najmniej kilku grup karboksylowych i z co najmniej jednej grupy karbonylowej.

Funkcje węglowodanów w organizmach żywych:
pixabay.com
Węglowodany dzieli się na cukry proste, disacharydy, oligosacharydy oraz polisacharydy. Są to cztery kategorie węglowodanów.

Cukry proste – monosacharydy

Nie ulegają dalszemu rozpadowi na mniejsze podjednostki. Są zbudowane z od 3 do 7 atomów węgla i dzielą się ze względu na liczbę atomów węgla (triozy, tetrozy, pentozy, heksozy, heptozy). Wszystkie monosacharydy są rozpuszczalne w wodzie. Większość z nich charakteryzuje się słodkim smakiem, są poza tym bezwonne i bezbarwne. Cukry proste to monomery, z których powstają disacharydy, oligosacharydy oraz cukry złożone (wielocukry). Należą do nich glukoza, galaktoza, mannoza, fruktoza, ryboza oraz deoksyryboza. Są wchłaniane bez wcześniejszej obróbki chemicznej i powodują natychmiastowy wyrzut glukozy do krwi.

Disacharydy - dwucukry

Zbudowane są z dwóch monosacharydów – powstają w wyniku ich reakcji kondensacji (zarówno jednakowych, jak różnych cząsteczek). Przykładowo laktoza, czyli cukier występujący w produktach mlecznych, powstaje z połączenia glukozy i galaktozy, natomiast sacharoza (cukier stołowy) to łączenie glukozy i fruktozy. Z dwóch cząsteczek glukozy powstaje z kolei maltoza, czyli cukier słodowy otrzymywany w wyniku hydrolizy skrobi, użytkowany jako substancja słodząca lub pożywka dla bakterii.

Disacharydy, podobnie jak cukry proste są bezwonne, bezbarwne i słodkie.
pixabay.com

Oligosacharydy

Sacharydy pośrednie pomiędzy monosacharydami i cukrami złożonymi. Są zbudowane z od 2 do 10 monomerów (cukrów prostych). Oligosacharydy powstające z połączenia dwóch monomerów to zatem tym samym disacharydy. Ich właściwości są podobne do właściwości monosacharydów, jednak niektóre z nich nie redukują (nie wykazują cech aldehydów). W organizmach żywych oligosacharydy rozkładane są przy udziale glikozydaz.

Cukry złożone – polisacharydy

Powstają w wyniku złączenia wiązaniami glikozydowymi reszt monosacharydów lub ich pochodnych. Mogą być zbudowane z jednego tylko rodzaju cząsteczek monosacharydów (skrobia, glikogen) i zaliczane są wtedy homopolisacharydów, lub z cząsteczek różnych monosacharydów, tworząc tym samym heteropolisacharydy (kwas hialuronowy, heparyna). Nie wykazują właściwości redukcyjnych, nie wykazują też słodkiego smaku. Z wodą tworzą układy koloidalne lub są w niej nierozpuszczalne. Pod wpływem hydrolaz glikozydowych i kwasów nieorganicznych ulegają częściowemu rozkładowi do oligosacharydów lub całkowitemu do cukrów prostych. Zaliczamy do nich m.in. glikogen, celulozę, pektynę, chitynę czy skrobię. Łańcuchy sacharydów mogą być nierozgałęzione i dobrze rozpuszczalne w wodzie (amylozy) lub silnie rozgałęzione i nierozpuszczalne w wodzie (amylopektyny).
pixabay.com
Przykłady polisacharydów i ich roli w organizmie człowieka:

  • celuloza – składnik budulcowy ścian komórkowych roślin wyższych, wchodzi w skład błonnika;
  • błonnik – jest to polisacharyd, który nie ulega procesom trawiennym i nie jest źródłem energii dla organizmu. W skład błonnika wchodzą głównie celuloza oraz pektyny. Błonnik w postaci pektyn jest rozpuszczalny w wodzie i tworzy w żołądku galaretowatą masę. Błonnik wpływa na trawienie innych cukrów (np. fruktozy zawartej w owocach), powodując, że glukoza wolniej uwalnia się do krwi. Błonnik jest bardzo istotnym składnikiem pokarmowym o charakterze profilaktycznym, ponieważ zapobiega cukrzycy i otyłości;
  • kwas hialuronowy – jest głównym składnikiem mazi stawowej oraz wiąże wodę w skórze właściwej.
Produkty zbożowe/USDA

Bibliografia

  1. Lubert Stryer, Jeremy M. Berg, John L. Tymoczko; “Biochemia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009;
  2. Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996;
  3. John McMurry; “Chemia organiczna ”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005;
  4. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. II”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
  5. K.M. Pazdro; “Podstawy chemii dla kandydatów na wyższe uczelnie”; Wydawnictwo Edukacyjne, Warszawa 1991;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 5.0
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź