Zasłonak rudy - opis, występowanie i zdjęcia. Grzyb zasłonak rudy ciekawostki

Wystający z runa leśnego czerwonobrązowy kapelusz przykryty cieniem dębu lub brzozy to niemal na pewno zasłonak rudy. Zasłonak rudy lubi się podszywać pod gąskę, więc jest prawdziwym zagrożeniem dla niedoświadczonych zbieraczy. Mimo że okazy Cortinarius orellanu występują nielicznie na terenie Polski, a sam gatunek jest notowany na  Czerwonej Liście roślin i grzybów jako zagrożony, wciąż istnieje pewne ryzyko zatrucia. Grzyb ten zawiera bowiem śmiertelnie niebezpieczną toksynę – kortynarynę -  która, po przedostaniu się do organizmu człowieka,  uszkadza nerki. Jak możemy rozpoznać objawy zatrucia zasłonakiem rudym i jakie działania powinniśmy podjąć w przypadku intoksykacji?

1. Uwaga: zasłonak rudy lubi podszywać się pod gąskę
2. Jak rozpoznać toksycznego zasłonaka rudego?
3. Złudne objawy intoksykacji
4. Pierwsza pomoc po spożyciu zasłonaka rudego - trzeba działać szybko!

Zasłonak rudy (Cortinarius orellanu) jest śmiertelnie trującym gatunkiem grzybów z rodziny zasłonakowatych. Nazwę polskojęzyczną nadał mu zespół badaczy pod przewodnictwem Barbary Gumińskiej i Władysława Wojewody w 1968 r. Okazy zasłonaka można spotkać na wielu obszarach Europy i w Kolumbii Brytyjskiej w Kanadzie. W naszym kraju grzyb ten występuje sporadycznie. Z tego powodu figuruje na Czerwonej Liście roślin i grzybów Polski, gdzie ma status R, co oznacza, że jest potencjalnie zagrożony ze względu na niewielki zasięg geograficzny i małe obszary siedliskowe. Za gatunek zagrożony uważają go również Szwajcarzy, Duńczycy, Holendrzy, Norwedzy i Szwedzi.

Uwaga: zasłonak rudy lubi podszywać się pod gąskę

Zasłonak rudy rośnie w lasach liściastych i mieszanych od sierpnia do października. Zwykle można go spotkać na nizinach, pogórzach, a nawet w górach. Najczęściej występuje w cieniu dębów, buków i brzóz. Grzyb ten z wyglądu może przypominać nieco gąskę, co jest główną przyczyną zatruć. Z tego względu, aby uniknąć niebezpiecznej pomyłki, należy dokładnie zapamiętać charakterystyczne cechy wyglądu zasłonaka rudego i zabrać na grzybobranie aktualny atlas grzybów, który pozwoli nam odróżnić podobne gatunki od siebie.

Jak rozpoznać toksycznego zasłonaka rudego?

Czerwonawobrązowy kapelusz zasłonaka rudego osiąga szerokość do 7 cm. W początkowej fazie rozwoju jest dzwonkowaty lub półkolisty, zaś z czasem staje się wypukły i podwinięty na brzegach. Matowa powierzchnia kapelusza jest pokryta drobnymi łuskami. Blaszki tego grzyba za młodu mają barwę szafranowożółtą, zaś z czasem stają się pomarańczowe lub pomarańczowordzawe.

Ich forma jest wypukła i gruba. Są dość rzadko ułożone i solidnie przyrośnięte do trzonu. Z kolei nóżka zasłonaka osiąga z reguły do 10 cm wysokości. Ma kształt cylindryczny, lekko zwężony na dole. Jej kolor jest żółty lub żółtobrązowy z ciemniejszymi przebarwieniami. Miąższ tego grzyba ma barwę żółtawą. Jego smak jest łagodny, z lekko kwaśną nutą. Aromat przypomina zaś zapach rzodkwi. Zarodniki zasłonaka mają formę elipsoidalną lub migdałowatą. Ich wielkość to 8-11 x 5,5-7 μm.

Złudne objawy intoksykacji

Zasłonak rudy zawiera w swoim składzie śmiertelną truciznę kortynarynę, która uszkadza komórki cewek nerkowych. Substancja ta powstaje wskutek oddziaływania światła na orelaninę – zawarty w zasłonaku peptyd. Trucizna tego typu nie rozpuszcza się w wodzie, co sprawia, że proces gotowania nie redukuje śmiertelnie niebezpiecznych właściwości zasłonaka rudego. Orelanina po dostaniu się do organizmu człowieka uszkadza komórki kanalików nerkowych, przez co powstają zmiany zwyrodnieniowe i martwicze. Co ważne – toksyna kumuluje się w ustroju. Z tego względu spożywanie nawet śladowych dawek grzyba może spowodować nasilające się symptomy choroby. W konsekwencji dochodzi do uszkodzenia nerek, a następnie - do ich niewydolności.

Symptomy wskazujące na zatrucie pojawiają się dopiero po kilku dniach od momentu spożycia posiłku zawierającego miąższ zasłonaka rudego. W wyniku intoksykacji występuje tępy ból w odcinku krzyżowo-lędźwiowym kręgosłupa, mdłości, wymioty i biegunka. Towarzyszy temu ogólne osłabienie, bóle mięśni i zawroty głowy. Dodatkowo pojawia się wzmożone pragnienie spowodowane odwodnieniem organizmu przez wymioty, biegunkę i  silne zaburzenie homeostazy wodno-elektrolitowej. Pełne spektrum objawów intoksykacji pojawia się zwykle po ok. 2 tygodniach. Z tego powodu wiele osób nie potrafi powiązać ich bezpośrednio ze spożyciem tego grzyba. Szacuje się, że śmierć następuje po spożyciu dawki ok. 150 g zasłonaka rudego, jednak siła działania toksyny zależy również od osobniczej wrażliwości pacjenta oraz wyjściowego stanu jego nerek. Ostatecznie zgon może nastąpić z powodu przewlekłej i nieleczonej niewydolności nerek.

Pierwsza pomoc po spożyciu zasłonaka rudego - trzeba działać szybko!

Jeżeli zatruta zasłonakiem rudym osoba zgłosi się do szpitala w przeciągu 6 godzin od momentu spożycia toksycznego grzyba, ma jeszcze szanse na przeżycie. Wówczas lekarze przeprowadzają płukanie żołądka i podają choremu węgiel aktywny.

Dzięki temu istnieje szansa na ochronę nerek przed zawartymi w zasłonaku rudym toksynami, które jeszcze nie przedostały się do krwioobiegu. W przypadku, gdy pacjent otrzyma pomoc po upływie 6 godzin, specjalistom pozostaje wyłącznie leczenie objawowe.

Na orelaninę wciąż nie wynaleziono antidotum, więc w przypadku zatrucia kuracja polega wyłącznie na podtrzymywaniu podstawowych czynności ustroju i naprawianiu postępujących zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Gdy dojdzie do zaawansowanej niewydolności, przeprowadza się zwykle dializoterapię albo transplantację nerki. Wówczas szanse na przeżycie pacjenta są niewielkie.Uwaga: Dawniej określano zasłonaka rudego mianem grzyba jadalnego. O jego toksycznych właściwościach dowiedziano się w naszym kraju dopiero w drugiej połowie XX stulecia. Z tego powodu należy zaopatrywać się jedynie w aktualne atlasy dla zbieraczy grzybów i nie próbować trujących okazów, nawet w śladowych ilościach! Mimo że zasłonak rudy jest rzadkością w polskich lasach, wciąż istnieje ryzyko intoksykacji. Z racji na mało charakterystyczne objawy choroby, współczynnik zgonów w przypadku tego grzyba jest dość wysoki.

Bibliografia