Zaskroniec zwyczajny – jak wygląda i czy jest groźny dla człowieka?
Zaskroniec zwyczajny jest najpospolitszym wężem niejadowitym występującym w Polsce. Zatem wygrzewający się w porannym słońcu zaskroniec zwyczajny nie powinien zdziwić osoby spacerujące po lesie czy łące. Jak rozpoznać zaskrońca zwyczajnego? Czy te objęte ochroną gatunkową gady są groźne dla człowieka?
Gdzie można spotkać zaskrońca zwyczajnego?
Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) zamieszkuje większą część Europy, północną Afrykę, środkową część Azji i Azji Mniejszej. W Polsce można go spotkać praktycznie wszędzie, za wyjątkiem wysokich gór. Zaskrońce najczęściej spotkamy na terenach podmokłych, wilgotnych łąkach oraz niedaleko jezior. Często można je zobaczyć wygrzewające się w porannym słońcu, szczególnie wiosną i latem.
Największą szansę na spotkanie tego węża mamy na wiosnę – w okresie od kwietnia do czerwca. Wtedy zaskrońce wygrzewają się na słońcu po zimowaniu, by podnieść temperaturę swojego ciała. Zimą ukryte w jamach, norach kretów, pniach, przesypiają gromadnie do końca marca.
Jak zidentyfikować zaskrońca zwyczajnego? Problem z rozpoznawaniem węży polega na tym, że są niezwykle zwinne i zanim zdążymy się im przyjrzeć, znikają w trawie lub kryjówce. Oczywiście węży nie należy łapać – najlepiej przyjrzeć się układowi plam na ich grzbiecie.
Opis i charakterystyka zaskrońca
Zaskroniec zwyczajny w tylnej części głowy ma dwie jaskrawe plamy. To właśnie żółtym lub żółto-pomarańczowym kleksom „za skroniami” zaskroniec zawdzięcza swoją nazwę. Są to średniej wielkości węże, samce są mniejsze od samic, średnio 70-90 cm; samice mogą być znacznie większe, a zwłaszcza bardziej krępe, mierzące średnio 80-120 cm, maksymalnie do 140 cm. Ale istnieją też zapisy wskazujące na okazy, których długość dochodzi do 180-200 cm. Jednak nie zostały one potwierdzone. Jego głowa jest spłaszczona grzbietowo i słabo oddzielona od reszty ciała (ze względu na brak gruczołów jadowych). Jest dość owalna u młodych okazów, staje się grubsza, szersza i bardziej trójkątna u dużych osobników, zwłaszcza u samic. Średniej wielkości oczy mają okrągłą źrenicę i szarą, żółtawą, pomarańczową lub czerwoną tęczówkę, w zależności od podgatunku.
Ciało zaskrońca pokryte jest drobnymi, szorstkimi łuskami, a kremowy brzuch wyłożony jest szerokimi tarczkami. Zaskroniec charakteryzuje się jednolitym szarym, zielonkawym lub zielonkawo-brązowym kolorem tułowia i ogona. W zależności od podgatunku można spotkać też zaskrońce cętkowane, całe białe lub czarne bez charakterystycznych plam. Przykładem takiego jednolitego ubarwienia jest zaskroniec melanistyczny, którego można spotkać m. in. w Bieszczadach.
Czym się żywi zaskroniec zwyczajny?
Dieta zaskrońca ma preferencje związane bezpośrednio z porą roku. Od marca, kiedy pojawiają się węże, aż do połowy maja, będą łowić małe ryby, a to dlatego, że w tym okresie ryby odbywają tarło i łatwiej wężom je złowić. Często można zobaczyć zaskrońce leżące nieruchomo wśród płatków lilii i śledzące trzepoczące ryby.
Od maja do lipca w diecie pojawiają się traszki, żaby i ropuchy. Czasami połaszą się na pisklęta, a także myszy czy nornice, zwłaszcza bardziej dojrzałe samice zaskrońca, ale takie przypadki są rzadkie.
Kto poluje na zaskrońca zwyczajnego?
Co ciekawe zaskroniec zwyczajny, w konfrontacji z drapieżnikiem często „udaje martwego”, przez co staje się mniej atrakcyjny do zjedzenia. A wrogów ma sporo, bo polują na niego borsuki, lisy rude, koty domowe, jeże i wiele ptaków. Po złapaniu zaskrońce zwyczajne przekręcają się na grzbiet i wypuszczają z gruczołów odbytowych cuchnącą wydzielinę, która ma zniechęcić napastnika do ataku. Mogą również uderzać głową, ale nie gryzą i są nieszkodliwe dla ludzi.
Jak rozmnaża się zaskroniec zwyczajny?
Interesującym zjawiskiem jest rozmnażanie się zaskrońców zwyczajnych. Zaskrońce prowadzą raczej samotniczy tryb życia, a w grupy łączą się tylko w okresie godowym. Zaobserwowano, że samce tego gatunku pojawiają się jako pierwsze wraz z nadejściem wiosny. Wynika to z potrzeby wygrzewania się na słońcu. To wygrzewanie się przez długie godziny pomaga wężom podnieść temperaturę ciała, a także metabolizm. Warunki temperaturowe muszą sprzyjać narodzinom zaskrońców zwyczajnych. Samice tego gatunku pojawiają się po kilku tygodniach, w kwietniu. Na przełomie czerwca i lipca w spróchniałych konarach, gnijących liściach lub kompostownikach samica składa jaja (przeważnie od 8 do 20, a zdarza się, że nawet do 50). Młode węże wylęgają się po upływie 4-8 tygodni − przeważnie na końcu sierpnia lub we wrześniu. Zdarza się też, że do godów dochodzi w lecie czy wczesną jesienią. Wtedy samice z zapłodnionymi jajami przesypiają zimę, a jaj składają wiosną, po przebudzeniu. Młode z jaj wykluwają się po około 10 tygodniach, wczesną jesienią. Są w pełni niezależne podczas wylęgu i nie otrzymują żadnej opieki ze strony matki. W naturze zaskrońce dożywają 15 lat.
| Co warto wiedzieć o zaskrońcu? |
|---|
|
Nie bójmy się zaskrońca zwyczajnego
Co istotne – zaskroniec zwyczajny jest wężem niejadowitym i całkowicie niegroźnym dla człowieka. Ma bardzo spokojne usposobienie i jeżeli poczuje zagrożenie, zaczyna udawać martwego albo wypuszcza ciecz o nieprzyjemnym zapachu, która ma zniechęcić potencjalnego agresora. Z racji tego, że jest świetnym pływakiem, zagrożony często ucieka do wody. Mimo iż zaskroniec zwyczajny jest całkowicie niegroźny dla człowieka, co roku setki tych gadów giną z rąk wystraszonych turystów.
A szkoda, bo zaskrońce zwyczajne to piękne i wyjątkowo pożyteczne węże. Niestety w Europie jest ich coraz mniej. Zagrożeniem dla zaskrońców zwyczajnych są ludzie, a przede wszystkim turyści, dla których wszystko co pełza kojarzy się z jadowitą żmiją. Zagrożeniem dla tych węży jest także rozwój miast, przedmieść i zakłócenia w dzikich i spokojniejszych dzielnicach wiejskich, co wpłynęło na szlaki migracyjne zaskrońca zwyczajnego. Ponieważ zaskroniec prowadzi głównie dzienny tryb życia, jego aktywność jest jeszcze bardziej ograniczona niż żmij, ponieważ nie może polować pod osłoną ciemności i dlatego jest bardziej podatny na drapieżnictwo. Młode węże mogą paść ofiarą ryb, żab i ptaków, a dorosłe osobniki często stają się łupem bocianów, czapli, myszołowów, lisów i borsuków.
Te sympatyczne węże są też często rozjeżdżane przez samochody. Szczególnie wczesną jesienią, kiedy zaskrońce zwyczajne wygrzewają się na ciepłym asfalcie. Kolejnym zagrożeniem dla zaskrońców są zanieczyszczenia zbiorników wodnych i lasów oraz środki ochrony roślin.
Czy zaskroniec zwyczajny może ugryźć człowieka?
Zaskrońce zwyczajne są łagodne – nie kąsają, nawet gdy weźmie się je do ręki, a gdy widzą człowieka, po prostu schodzą mu z drogi. „Kto więc nie chce stanąć z nimi oko w oko, niech chodzi, tupiąc. Tym sposobem ostrzeże te gady, które wprawdzie są głuche jak pień, ale doskonale wyczuwają drgania podłoża.” – przekonuje Andrzej G. Kruszewicz na łamach portalu e-ogrody.pl.
Nie bójmy się zaskrońców – apelują leśnicy. Są to bardzo pożyteczne zwierzęta i zupełnie niegroźne dla człowieka. Dlatego do obecności zaskrońca zwyczajnego w przydomowym oczku wodnym czy kompoście należy się przyzwyczaić, jak do widoku żaby czy ropuchy.
- Pokrant, Felix & Böhme, Wolfgang & Ivanov, Martin. (2015); "Integrative Taxonomy of the Grass Snake (Natrix natrix)"; Conference: GFBS 2015, At Bonn;
- BOŻENNA GRABIŃSKA; "GEOGRAFIA GADÓW EUROPY NA TLE ŚWIATA"; ZESZYTY IGiPZ PAN nr 57;
- CAROLIN KINDLER,WOLFGANG BOHME,CLAUDIA CORTI, VACLAVGVOZDIK, DANIELJABLONSKI, DAVID JANDZIK, MARGARIT AMETALLINOU, PAVEL SIROKY & UWE FRITZ; "Mitochondrial phylogeography, contact zones and taxonomy of grass snakes (Natrix natrix,N. megalocephala)"; Zoologica Scripta;
- Najbar, Bartłomiej & Borczyk, Bartosz. (2012); "Zaskroniec Zwyczajny. Biologia i Ochrona (Grass Snake. Biology & Conservation)"; Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego;
Kilka tygodni temu podziwiałem pojedynczego zaskrońca, sunącego w trawie w miejscowości Boża Wola k. Nowego Dworu Mazowieckiego.
Jak pozbyć sie zaskronców z domowego ogrodka jest oczko wodne kamienie rośliny i tam jest pełno zaskronców jak to zobaczyłam to nawet nie mam ochoty popatrzeć na kwiaty.Prosze pomozcie.mój adres barbarajan1@wp.pl
Ciebie powinni idioto rozwałkować!!! A jak nie dosłownie to życie powinno to zrobić na pewno!!!!
Sam się palcem przejedz
Z terenu ogródków działkowych dość łatwo można wyłapać zaskrońce i wywieźć je żywe, nieuszkodzone dalej, nad większe zbiorniki wodne i większe rzeki. Nawet te duże, wyrośnięte są bezbronne złapane w rękę przez człowieka w dowolnym miejscu ich ciała. No jedynie potrafią pobrudzić nam nieco odzież cuchnącą wydzieliną którą się one bronią (bo tylko tym się bronią) dlatego najlepiej trzymać ręce ze schwytanym zaskrońcem wyciągnięte bardziej do przodu z dala od ubrania. Ze skóry łatwiej spłukać nawet czystą wodą ich cuchnącą ciecz o zapachu padliny zmieszanej z paloną gumą. Dla człowieka ten zapach jest jednak dość słaby i odstrasza tylko niektóre drapieżniki od tego węża. Warto mimo wszystko jednak polubić te węże, nie dopuszczając jednak do tego żeby nadmiernie rozmnażały się one na terenie ogródków działkowych, bo wtedy z płazami miło nam rechoczącymi w naszych oczkach wodnych niestety możemy się za niedługo całkowicie pożegnać :-)
Jedyny pewny sposób to walcem przejechać się po gadzinie bo nawet uzywając dynamitu może kawałek odlecieć i wróci . Zatem walcem rozpłaszczasz wszystko co żyje w ogródku i juz możesz smiało patrzeć i podziwiac swoje dzieło – jak mówia słowa pewnej piosenki ” chłop żywemu … ” :)))
Gdzie pani mieszka?
U mnie przed drzwiami domu skądś wziął się mały zaskroniec (ok.15 cm). Wcześniej na posesji widziałam ok. 1 m. Piszecie, że zaskroniec nie atakuje, a ja chciałam go wziąć na szufelkę i przenieść na łąkę. Był bardzo agresywny ten maluch. Może to dlatego, że się bał?
Ha ha ha
mamy dwa w stawach, pływają sobie nawet przy nas :)
Na mojej działce w Modrzewinie koło Kielc mąż widział zaskrońca o długości 1,5 metra i grubości ok 4 centymetrów w towarzystwie dwóch mniejszych. Czmychnęły do stawu. Bardzo mnie to cieszy, nie sądziłam że te węże mogą być aż tak wielkie.
Dziś ratowałem okazałego,ponad metrowego zaskrońca,którego zauważyłem spokojnie usadowionego na środku asfaltowej drogi. Wyglądał na zdrowego.
Ja dzisiaj tj 19.08.2016 znalazłam małego węża w kolorze złotym. Czy to może być mały zaskroniec?.Czy ktoś może mi odpowiedzieć na pytanie.
nie
P
Dziś wszedł do mojego domu i schował się pod hydroforem :D
Wczoraj koło mojej działki widzieliśmy zaskrońca. Zielonka k. Warszawy. Fajny widok.
Dzisiaj w moim ogrodzie zobaczyłem zaskronca. Bardzo mnie ten widok ucieszył ponieważ mieszkam na obrzeżach dużego miasta i nie przypuszczałem że to taki ekologiczny teren.
Czy zaskroniec może uszkodzić papugi . Mam papugi a teraz pojawił sie tam zaskroniec . Czy może im coś zrobić ??? Proszę o pomoc.
duda
Jak widzę żmije to kijem biję aż zabije. Kosiarze opcinają żmije kosamy.
Mam pytanko czy Zaskroniec potrzebuje mieć wilgotne terarium???
Ale jakie terrarium? Nie można hodować zaskrońców w domu! Węże te podlegają w Polsce ścisłej ochronie!!!