Botanicy znaleźli najbrzydszą orchideę na świecie

Piękno może być w oku patrzącego, ale nowo odkryta orchidea prawdopodobnie nie będzie najlepszą ozdobą Twojego domu. Pochodząca z lasów Madagaskaru Gastrodia agnicellus otrzymała od botaników z Królewskich Ogrodów Botanicznych w Kew w Wielkiej Brytanii etykietę najbrzydszej orchidei na świecie.

A jednak roślina jest fascynująca, niezwykła wśród orchidei i pokazuje, jak bardzo możemy przegapić to, co kryje się w leśnym poszyciu. Chociaż dopiero co odkryta, Gastrodia agnicellus jest już uważana za gatunek zagrożony.

G. agnicellus spędza większość swojego życia pod ziemią, pojawiając się w sierpniu i wrześniu tylko po to, by zakwitnąć i owocować pod spróchniałą warstwą liści na dnie lasu, zanim ponownie zniknie pod ziemią. Ma małe kwiaty ‒ mają tylko 11 milimetrów długości ‒ w kolorze od brązowego do białego i nie wyróżniają się na tle detrytusu.

Czy jest to nowe odkrycie?

„Materiał nowej Gastrodia agnicellus, znaleziony w pobliżu Ifanadiana w południowo-wschodniej części Madagaskaru w latach 90. XX wieku, został uznany za należący do rodzaju i początkowo uznany za G. madagascariensis” ‒ napisał botanik Johan Hermans z Kew Gardens. „Podczas wycieczki na Madagaskar w grudniu 2017 r. w rejonie Ranomafana po raz pierwszy zauważono Gastrodię z wysokimi, suchymi owocostanami. Podczas wyprawy, we wrześniu 2019 r., ponownie odwiedzono to samo miejsce i po szeroko zakrojonych poszukiwaniach stwierdzono kilka nowych stanowisk.”

„Dopiero uniesienie warstwy ściółki odkryło niewielką liczbę kwiatów. Wkrótce stało się jasne, że są one zupełnie inne od kwiatów nowo zatwierdzonego G. madagascariensis i że jest to gatunek nierozpoznany” ‒ dodał.

Storczyki zostały znalezione w głębokim cieniu w wilgotnym, wiecznie zielonym lesie, u podstawy drzew, ukryte wśród kwiatów, mchu i ściółki. Emitowały jednak przyjemny, piżmowy, podobny do róży zapach, pisał Hermans, który nasilał się w cieplejszych temperaturach. Po zapyleniu kwiatów łodyga wydłuża się, prawdopodobnie ułatwiając rozpraszanie nasion. Podobnie jak w przypadku innych przedstawicieli rodzaju Gastrodia, orchidea nie ma liści ‒ w rzeczywistości nie ma w ogóle tkanki fotosyntetycznej. Dzieje się tak, ponieważ ta roślina jest holomikotrofem – rodzajem orchidei, której składniki odżywcze potrzebne do przeżycia są zależne wyłącznie od związku z grzybem. Grzyb pobiera składniki odżywcze, takie jak węgiel z gleby lub innych roślin, a orchidea wysysa z grzyba to, czego potrzebuje.

Wszystkie storczyki opierają się na takim związku z grzybem na pewnym etapie swojego cyklu życiowego, ale gdy większość gatunków dorasta, ich zależność od grzybów zanika.

Dla G. agnicellus dokładny związek z grzybem jest jedną z kilku niewiadomych. Jej siedlisko pod określonymi drzewami sugeruje, że system mikoryzowy, na którym się opiera, jest dość specyficzny. Jest to zgodne z innymi gatunkami z rodzaju, ale oznacza również, że zagrożenia dla jego siedlisk, takie jak intensywne rolnictwo i pożary, mogą stanowić poważny problem. Nie jest również jasne, w jaki sposób roślina jest zapylana. Zaobserwowano mrówki wchodzące i wychodzące z kwiatów – prawdopodobnie, jak zauważył Hermans, aby kraść nektar – więc jest to jedna z możliwych ścieżek zapylania.

Konieczne będą jednak dalsze badania, aby określić, w jaki sposób G. agnicellus jest zależny od złożonego ekosystemu, w którym występuje. Jest jednak dobra wiadomość. Chociaż zasięg rośliny wydaje się niewielki, znaleziono ją na obszarze chronionym w Parku Narodowym Ranomafana. Co według Kew Gardens, oznacza że na razie ma pewną ochronę przed antropogeniczną utratą siedlisk.