Ziemia już nie jest przyjaznym miejsce do życia – twierdzą naukowcy

Sześć z dziewięciu „granic planetarnych” zostało przekroczonych z powodu zanieczyszczenia spowodowanego działalnością człowieka i zniszczenia świata przyrody. Granice planety to granice kluczowych systemów globalnych – takich jak klimat, woda i różnorodność dzikiej przyrody – powyżej których ich zdolność do utrzymania zdrowej planety jest zagrożona.

Przerwane granice oznaczają, że systemy znalazły się daleko od bezpiecznego i stabilnego stanu, który istniał od końca ostatniej epoki lodowcowej, 10 000 lat temu, do początku rewolucji przemysłowej. Cała współczesna cywilizacja powstała w tym okresie, zwanym holocenem.

Przekroczono sześć granic, a dwie uznano za bliskie przekroczenia: zanieczyszczenie powietrza i zakwaszenie oceanów. Jedyną granicą, która nie jest zagrożona, jest ozon atmosferyczny.

Naukowcy stwierdzili, że „najbardziej niepokojącym” odkryciem było to, że wszystkie cztery granice biologiczne wyznaczające świat żywych organizmów znajdowały się na najwyższym poziomie ryzyka. Świat żywy jest szczególnie ważny dla Ziemi, ponieważ zapewnia odporność, kompensując niektóre zmiany fizyczne, na przykład drzewa pochłaniające zanieczyszczenia dwutlenkiem węgla.

Naukowcy twierdzą, że granice planet nie są nieodwracalnymi punktami krytycznymi, powyżej których następuje nagłe i poważne pogorszenie. Zamiast tego są to punkty, po przekroczeniu których ryzyko fundamentalnych zmian w fizycznych, biologicznych i chemicznych systemach podtrzymywania życia na Ziemi znacznie wzrasta. Granice planet zostały po raz pierwszy ustalone w 2009 r. i zaktualizowane w 2015 roku.

Profesor Johan Rockström, ówczesny dyrektor Sztokholmskiego Centrum Odporności, który kierował zespołem opracowującym ramy granic, powiedział: „Nauka i cały świat są naprawdę zaniepokojone wszystkimi ekstremalnymi zjawiskami klimatycznymi, które uderzają w społeczeństwa. Ale jeszcze bardziej martwią nas rosnące oznaki zmniejszającej się odporności planet”.

Ta słaba odporność może uniemożliwić ograniczenie globalnego ogrzewania do celu klimatycznego 1,5°C i może przybliżyć świat do rzeczywistych punktów krytycznych – powiedział Rockström.

Profesor Katherine Richardson z Uniwersytetu w Kopenhadze, która kierowała analizą, powiedziała: „Wiemy na pewno, że ludzkość może prosperować w warunkach, jakie panowały tu od 10 000 lat – nie wiemy, że możemy prosperować w warunkach poważnych, dramatycznych zmian.”

Powiedziała, że Ziemię można uznać za pacjenta z bardzo wysokim ciśnieniem krwi: „Nie oznacza to pewnego zawału serca, ale znacznie zwiększa ryzyko”.

Ocena, która została opublikowana w czasopiśmie Science Advances wykazała, że kilka granic planet zostało przekroczonych dawno temu. Naukowcy twierdzą, że granica integralności biosfery, która obejmuje zdrowe funkcjonowanie ekosystemów, została przełamana pod koniec XIX wieku, gdy zniszczenie świata przyrody zdziesiątkowało dziką przyrodę. Te same zniszczenia, w szczególności wyrównywanie lasów, oznaczają przełamanie granicy użytkowania gruntów w zeszłym stuleciu.

Modele klimatyczne sugerują, że bezpieczna granica zmian klimatycznych została przekroczona pod koniec lat 80. XX wieku. W przypadku wody słodkiej nowy wskaźnik obejmujący zarówno wodę w jeziorach i rzekach, jak i w glebie pokazał, że granica ta została przekroczona na początku XX wieku.

Kolejną granicą jest przepływ azotu i fosforu w środowisku. Są one niezbędne do życia, ale nadmierne stosowanie nawozów oznacza, że wiele wód jest silnie zanieczyszczonych tymi składnikami odżywczymi, co może prowadzić do zakwitów glonów i powstawania martwych stref w oceanach.

W badaniu przeprowadzonym w 2022 r. wykazano, że granica zanieczyszczeń syntetycznych, takich jak pestycydy, tworzywa sztuczne i odpady nuklearne, także została przekroczona. Analiza przeprowadzona przez Richardsona po raz pierwszy pozwoliła ocenić zanieczyszczenie powietrza, które wpływa na wzrost roślin i deszcze monsunowe. Stwierdzono, że zanieczyszczenie powietrza przekroczyło granicę planety w niektórych regionach, takich jak Azja Południowa i Chiny, ale jeszcze nie na całym świecie. Ocenia się również, że zakwaszenie oceanów pogłębia się i zbliża się do bezpiecznej granicy.

Naukowcy stwierdzili: „Ta aktualizacja stwierdza, że sześć z dziewięciu granic zostało przekroczonych, co sugeruje, że Ziemia znajduje się obecnie daleko poza bezpieczną przestrzenią operacyjną dla ludzkości”.

Rockstrom powiedział: „Jeśli chcesz zapewnić ludzkości bezpieczeństwo, dobrobyt i równość na Ziemi, musisz wrócić do bezpiecznej przestrzeni, a obecnie na świecie nie obserwujemy takiego postępu”.