Borowik sosnowy to aromatyczny, wyborny w smaku grzyb jadalny z rodziny borowikowatych, bardzo podobny do lepiej znanego borowika szlachetnego B. edulis. Jak sama nazwa wskazuje jego najważniejszym partnerem mikoryzowym jest sosna.
Sezon
Borowik sosnowy zaczyna produkować owocniki bardzo wcześnie, już w maju. Wytwarza je do października, jednak późną wiosną i wczesnym latem najobficiej.
Występowanie
Rozmieszczenie borowika sosnowego wymaga dalszych badań. Dawniej podawano go z całej Europy, Syberii, obu wybrzeży Ameryki Północnej tudzież wyspy Holmvassdalen na Oceanie Indyjskim. Dziś borowiki z zachodnich stanów USA i Meksyku, tworzące mikoryzy z sosną wydmową, sosną żółtą lub jodłą kalifornijską, klasyfikuje się jako odrębny gatunek Boletus rex-veris („borowik król wiosny”). Nie można wykluczyć obecności borowika sosnowego w RPA czy Nowej Zelandii, skąd podawano nie odróżniany często od niego borowik szlachetny.
Borowik sosnowy występuje na glebach jałowych, piaszczystych, kwaśnych, zwykle pod sosną zwyczajną. Rzadziej trafia się pod jodłą i świerkiem, w Europie Południowej także pod dębami, kasztanem jadalnym, bukiem, klonem czy jesionem. W krajach bogatych w drzewostany sosnowe (Polska, Finlandia, Szkocja) grzyb ten pozostaje częsty mimo masowego pozyskiwania. W Czechach natomiast umieszczono go na czerwonej liście gatunków rzadkich oraz ginących.
Wygląd
Owocniki borowik sosnowego wyrastają samotnie albo w niewielkich grupach.
Rurki najpierw białawe, potem złociste, u najstarszych owocników oliwkowo-brązowe, nie zmieniają koloru po nacięciu lub zgnieceniu. Pory drobniutkie, koloru rurek.
Kapelusz w kolorze brązowo czerwonym lub kasztanowym, niekiedy z lila fiołkowym albo winno bordowym odcieniem. Jakkolwiek odcienie brązu u borowika sosnowego bywają wielorakie to dla doświadczonych grzybiarzy różnią się mocno od brązów b. szlachetnego B. edulis, borowika usiatkowanego B. reticulatus i borowika ciemnobrązowego B. aereus. Wierzch kapelusza borowika sosnowego zwykle jest nierówny, nieco garbkowany, lekko pilśniowy, matowy w czasie suszy, ale lepki po deszczu. Mleczka brak.
Nóżka długości 5-16 cm, a 3-7 cm grubości, środkowa, początkowo beczułkowata, potem jajokształtna, wreszcie walcowata. Powierzchnia trzonu mocno siatkowata. Siateczka u młodych owocników biaława, u starszych brązowawa, co raz mocniej ciemnieje z wiekiem. Pierścienia i pochwy brak.
Miąższ dość twardy w młodych owocnikach, bardziej gąbczasty w dojrzalszych, nie przebarwia się po uszkodzeniu. Tuż przy skórce brązowo-czerwony, dalej wszędzie u młodych okazów biały, u starych kremowy przechodzący w jasną żółć. Nie zmienia się na powietrzu ani w czasie krojenia. Smak i zapach miłe, korzenne.
Wysyp spor oliwkowo-brązowy. Zarodniki gładkie, eliptyczne, z kroplą oleju, bez pór rostkowych, osiągają 14-20 na 4,5-6 μm.
Właściwości
Borowik sosnowy jest wybornym grzybem jadalnym. Jedyną wadą tych grzybów bywa kumulowanie w sobie metali ciężkich, szczególnie rtęci, kadmu i ołowiu. Z toksycznych niemetali b. sosnowy gromadzi sporo selenu. Dlatego należy zbierać te grzyby z dala od autostrad, miast i fabryk. Można też zjadać kapelusze bez por lub same trzony, gdyż tam stężenie niebezpiecznych pierwiastków jest niższe.
Zastosowanie
Jak u pozostałych borowików (prawdziwków). Borowik sosnowy jest świetny do suszenia i gotowania, bywa nawet jadany na surowo. Składnik wielu tradycyjnych potraw staropolskich, włoskich i austriackich.
Bibliografia
- Arora D. 2008. ; “California porcini: three new taxa, observations on their harvest, and the tragedy of no commons. ”; Economic Botany 62 (3): 356–375. ;
- Benjamin D. 1995. ; “Mushrooms: Poisons and Panaceas - a Handbook for Naturalists, ”; Mycologists and Physicians. ;
- Cocchi L., Vescovi L., Petrini L., Petrini O. 2006. ; “Heavy metals in edible mushrooms in Italy. ”; Food Chemistry 98 (2): 277-284. ;
- Dentinger B. 2010. ; “Molecular phylogenetics of porcini mushrooms (Boletus section Boletus). ”; Molecular Phylogenetics and Evolution 57 (3): 1276–1292. ;
- Falandysz J., Bielawski L., Kannan K., Gucia M., Lipka K., Brzostowski A. 2002. ; “Mercury in wild mushrooms and underlying soil substrate from the Great Lakes Land in Poland. ”; Journal of Environmental Monitoring 4(4): 473–476. ;
- Feng B., Xu J., Wu G., Zeng N., Li Y., Bau T., Kost G., Yang Z. 2012. ; “DNA Sequence Analyses Reveal Abundant Diversity, Endemism and Evidence for Asian Origin of the Porcini Mushrooms. ”; PLoS ONE 7 (5): e37567. ;
- Fluck M. 1996. ; “Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie. ”; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia. ;
- Gerhardt E. 2006. ; “Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ”; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa. ;
- Gumińska B., Wojewoda W. 1988. ; “Grzyby i ich oznaczanie. ”; PWRiL, Warszawa. ;
- Holec J., Beran M. 2006. ; “Červený seznam hub (makromycetů) České republiky. Red list of fungi (macromycetes) of the Czech Republic. ”; Příroda 24(1): 282. ;
- Krieglsteiner G., Andreas Gminder A., Wulfard Winterhoff W. 2000. ; “Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige. Ulmer Verlag, Stuttgart. ”; Ulmer Verlag, Stuttgart. ;
- Mikšik M. 2012. ; “Rare and protected species of boletes of the Czech Republic. ”; Field Mycology 13 (1): 8–16.;
- Orłoś H. 1974.; “ Atlas grzybów leśnych. ”; PWRiL, Warszawa.;
- Škubla P. 2007. ; “Wielki atlas grzybów.”; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań. ;
- Snowarski M. 2010. ; “Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą. ”; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. ;
- Wojewoda W. 2003. ; “Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. ”; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków. ;
- Wu G., Li Y., Zhu X., Zhao K., Han L., Cui Y., Yang Z. 2016.; “One hundred noteworthy Boletes from China. ”; Fungal Diversity 81(1): 25-188. ;
