Fibrynogen – normy, opis i przebieg badania. Co oznacza podwyższony fibrynogen?

Fibrynogen pojawia się w katalogu badań krwi coraz częściej zlecanych przez lekarzy. Mimo, że określany jest również jako I czynnik krzepnięcia, tak naprawdę może mieć bowiem związek z wieloma procesami zachodzącymi w naszym organizmie. Wyjaśniamy kiedy i dlaczego warto badać poziom fibrynogenu i jak interpretować otrzymane wyniki.

Już w 1666 r. włoski lekarz Marcello Malpighi analizując pod mikroskopem budowę skrzepów krwi odkrył, że charakteryzują się one unikalną włóknistą strukturą. Dopiero po ponad stu latach zidentyfikowana wówczas substancja została nazwana fibryną i oznaczona jako tkanka typowa dla procesu krzepnięcia. W 1847 r. niemiecki patolog Rudolf Virchow poczynił krok dalej i ukuł pojęcie fibrynogenu, czyli substancji, która przekształcana jest w fibrynę. Pod koniec XIX w. medycyna nie tylko zgłębiła jej działanie, ale także zdołała ją wyizolować w czystej postaci!

Fibrynogen – co to jest?

Dziś wiemy już, że fibrynogen jest białkiem naturalnie występującym w osoczu krwi i odgrywającym kluczową rolę w procesie krzepnięcia. Chemicy opisują je jako dimer, a więc związek będący zlepkiem dwóch identycznych cząsteczek, w tym przypadku złożonych z łańcuchów polipeptydowych. W terminologii medycznej fibrynogen zaliczany jest również do tzw. białek ostrej fazy, czyli wytwarzanych przez wątrobę w odpowiedzi na stan zapalny w organizmie.

Funkcje fibrynogenu

Podstawową rolą fibrynogenu w organizmie jest powstrzymywanie krwotoków spowodowanych uszkodzeniem naczyń krwionośnych. Cały proces inicjuje trombina, zwana również czynnikiem krzepnięcia IIa, w wyniku działania której od fibrynogenu odszczepiają się fragmenty tzw. fibrynopeptydów, które następnie przekształcają się w fibrynę, ową siateczkowatą matrycę, którą przed 350 lat dostrzegł pod mikroskopem Malpghi. W efekcie tworzy się skrzep, a krwawienie zostaje zahamowane.

Dodajmy, że poza syntezą fibryny fibrynogen bierze również udział w procesie agregacji płytek krwi. Uważa się, że dla zachowania homeostazy, czyli stanu równowagi wewnętrznej organizmu, niezbędna jest ilość fibrynogenu na poziomie minimum 100 mg/dl.

U zdrowego człowieka we krwi obserwuje się stężenie fibrynogenu na poziomie 200–400 mg/dl. Zapewnia ono organizmowi kontrolę nad ewentualnymi krwawieniami i ochronę przed nadmierną utratą krwi. Choć bowiem czynników krzepnięcia jest więcej, a cały proces nosi nawet obrazową nazwę kaskady, to właśnie fibrynogen w największej części tworzy strukturę skrzepu. Niestety, w każdej populacji obserwuje się zaburzenia, które przyjmować mogą cztery różne postacie:

• afibrynogenemii – czyli całkowitego braku fibrynogenu, będącego często rezultatem wrodzonej wady genetycznej;
• hipofibrynogenemii – niedoboru fibrynogenu w osoczu diagnozowanego przy poziomie poniżej 150 mg/dl.
• dysfibrynogenemii – zaburzonej funkcji fibrynogenu;
• hipodysfibrynogemii – czyli mieszanej sytuacji, w której fibrynogenu jest za mało i jest on dysfunkcyjny.

Ciekawostka:
Fibryna wytworzona na bazie fibrynogenu ma postać nici o rozciągalności większej niż 330%. Dla porównania siecz pajęcza ma elastyczność na poziomie 270%, zaś kolagen jedynie 12-16%.

Kiedy wykonuje się badanie poziomu fibrynogenu?

Podstawą do zbadania poziomu fibrynogenu we krwi są przede wszystkim podejrzenia dotyczące zaburzonego krzepnięcia. Kieruje się więc na nie przede wszystkim osoby skarżące się na łatwe i częste siniaczenie. Wskazaniem są również powtarzające się lub obfite krwotoki, a także obecność krwi w moczu.

Ponadto lekarz może zlecić badanie fibrynogenu u pacjentów z objawami zakrzepicy żył kończyn dolnych (np. bólami i obrzękiem łydek, widocznym poszerzeniem żył); zatorowości płucnej (duszności, zasłabnięcie, ból w klatce piersiowej) czy zakrzepicy naczyń mózgu (bóle głowy, zaburzenia widzenia i świadomości, niedowłady kończyn). Badanie jest ogólnie zalecane również w przebiegu takich chorób jak ostre stany zapalne, zawał serca czy niewydolność wątroby.

Dodajmy, że fibrynogenu nie bada się zwykle w sposób wyizolowany. Dla pełnego obrazu zmian zachodzących w organizmie zleca się zwykle również inne badania określające efektywność krzepnięcia krwi, takie jak podstawowa morfologia, czas protrombinowy czy czas trombinowy.

Jak wygląda badanie?

Fibrynogen oznacza się z klasycznej próbki krwi pobranej w gabinecie lekarskim lub punkcie odbioru. W laboratorium technicy odwirowują próbkę i oddzielają osocze, określając poziom problematycznego białka. Alternatywnie wykonuje się również badanie aktywności fibrynogenu, które polega na ocenie jego funkcjonalności podczas tworzenia skrzepu, po dodaniu trombiny do pobranej próbki krwi.

Żadne specjalne przygotowanie nie jest wymagane, ale pacjent powinien być na czczo, czyli minimum 8 godzin po ostatnim posiłku. Nie istnieją żadne oficjalne przeciwwskazania do wykonywania testu.

Deficyt fibrynogenu

Niższy od normy poziom fibrynogenu może wskazywać na zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Mowa o dość złożonym schorzeniu polegającym na tworzeniu się mikrozakrzepów w małych naczyniach krwionośnych. Przyczyny tego problemu mogą być niestety bardzo różne, a objawy obejmują m.in. skazę krwotoczną oraz zakrzepicę.

Poza tym obniżony poziom fibrynogenu obserwuje się w przypadku:

• uszkodzenia wątroby, np. marskości;
• chorób genetycznych wpływających na ilość fibrynogenu we krwi;
• ciężkiego niedożywienia
• przyjmowania leków rozrzedzających krew, takich jak heparyna czy kwas acetylosalicylowy.

Ocena wyniku badania zależy więc w dużej mierze od objawów oraz wyników innych badań.

Gdy fibrynogenu jest za dużo…

Czasem z badań dowiadujemy się, że fibrynogenu mamy we krwi za dużo. Nie jest to wcale wiadomość pozytywna, bowiem może oznaczać, że w organizmie toczy się ostry stan zapalny. Podwyższone wyniki badań często obserwowane są u osób po wypadkach, rozległych urazach czy oparzeniach. Mogą one być jednak także skojarzone z przewlekłymi i systemowymi problemami, takimi jak cukrzyca, nowotwory, choroby tkanki łącznej czy zaburzenia lipidowe,  jak również z zawałami serca czy niedokrwieniem mózgu.

Wreszcie, wysoki poziom fibrynogenu, a wraz z nimi podwyższone ryzyko zakrzepicy, obserwuje się u palaczy, osób otyłych i kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną. Do postawienia diagnozy trzeba więc przeprowadzić pogłębiony wywiad, ale generalnie, wynik ponad normę traktowany jest zwykle jako sygnał alarmowy w kontekście problemów sercowo-naczyniowych.

Uwaga:
Naturalnie podwyższony poziom fibrynogenu obserwuje się w III trymestrze ciąży oraz podczas miesiączki. Nie jest on wówczas powodem do niepokoju, choć warto powtórzyć badanie po ich zakończeniu.

Jak dbać o prawidłowy poziom fibrynogenu?

Niedobór fibrynogenu grozi krwawieniami, nadmiar zakrzepicą. Idealnie byłoby więc mieć go akurat. W przypadku deficytu pomóc nam może tylko lekarz – zmieniając przyjmowane leki, wprowadzające nowe lub nawet sugerując terapię zastępczą syntetycznie otrzymanym fibrynogenem (np. w postaci świeżo mrożonego osocza lub koncentratu czynnika I). W przypadku nadmiaru pałeczka pozostaje jednak w dużej mierze po naszej stronie. Z badań wynika na przykład, że regularne uprawianie sportu obniża (ale nie w sposób niebezpieczny) poziom fibrynogenu i tym samym redukuje ryzyko rozwoju niebezpiecznych dla życia skrzepów i zatorów. Utrzymywanie zdrowej wagi ciała oraz niepalenie również powinny działać ochronnie!