Maść ichtiolowa – właściwości, działanie i zastosowanie maści ichtiolowej
Ekologia.pl Zdrowie Medycyna rodzinna Maść ichtiolowa – właściwości, działanie i zastosowanie maści ichtiolowej

Maść ichtiolowa – właściwości, działanie i zastosowanie maści ichtiolowej

Maść ichtiolowa to lek znany od dawna, ale lekceważony w ostatnich latach ze względu na mało przyjazną użytkownikom formę. Gęsta, ciemnobrązowa i intensywnie pachnąca maź faktycznie nie przystaje do współczesnych oczekiwań konsumentów. Z drugiej strony, maść ichtiolowa jest łatwo dostępna bez recepty i bardzo tania, a w jej skuteczność wierzy szerokie grono dermatologów.

Maść ichtiolowa posiada ciemnobrązową barwę. Źródło: shutterstock

Maść ichtiolowa posiada ciemnobrązową barwę. Źródło: shutterstock
Spis treści


Pomysł na ichtiol opracowany został w 1883 r. przez duet niemieckich chemików, E. Baumanna i C. Schottena na podstawie czysto teoretycznych rozważań. Trzy lata później ukazało się pierwsze kompleksowe studium na temat efektów klinicznych nowej substancji, zaś w 1890 r. zaczęto stosować go nawet w terapii ginekologicznej. Początkowo uwzględniano także wewnętrzne podawanie ichtiolu (np. przy chorobach wenerycznych), ale w XX w. zaniechano na dobre tej praktyki.

Co to jest ichtiol i skąd się bierze?

Ichtiol, inaczej sulfobituminian amonu (łac. Ammonii bituminosulfonas), to związek chemiczny organicznego pochodzenia. Ma postać brązowej, bardzo gęstej cieczy o charakterystycznej woni asfaltu. Skojarzenie nie jest bynajmniej przypadkowe – ichtiol pozyskuje się bowiem z wysokosiarkowych łupków bitumicznych, czyli skały osadowej zawierającej materiały ropopochodne. Łupki najpierw poddaje się suchej destylacji w temperaturze 480 stopni C, a uzyskany tym sposobem surowiec destylowany jest dalej w celu pozbycia się niepożądanych cząsteczek. Po reakcji z kwasem siarkowym oraz zobojętnieniu otrzymuje się (w zależności od stężenia użytego kwasu) ichtamol w kolorze ciemnobrutnatnym lub ichtiol o jaśniejszej barwie. Obie substancje są dobrze rozpuszczalne w wodzie oraz glicerolu i zawierają duże ilości organicznej siarki.

Współczesna maść ichtiolowa najczęściej bazuje na syntetycznym ichtiolu pozyskanym w drodze mieszania tiokwasów lub sulfonowania oleju.

Składniki maści ichtiolowej

Maść ichtiolowa to apteczny specyfik sprzedawany bez recepty. Najczęściej występuje w dwóch podstawowych stężeniach – 10 i 20% sulfobituminianu amonowego. Pozostałe składniki odpowiedzialne są stabilizację produktu i dodatkowe właściwości nawilżające oraz natłuszczające. Należą do nich przede wszystkim wazelina żółta oraz lanolina. W wielu recepturach na maści ichtiol łączony jest również z tlenkiem cynku, który sam w sobie wykazuje silne właściwości ściągające, łagodzące oraz chroniące przed promieniowaniem słonecznym.

Mechanizm działania maści ichtiolowej

Z farmakologicznego punktu widzenia sulfobituminian amonu posiada właściwości przeciwzapalne, bakteriobójcze i grzybobójcze. Aplikowany na skórę, przede wszystkim redukuje liczbę potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów na danej przestrzeni. Poza tym, skutecznie ogranicza on zaczerwienienie, opuchliznę i ból spowodowany lokalnym stanami zapalnymi, nie tylko poprawiając wygląd skóry, ale także poprawiając samopoczucie. Naukowcy sugerują, że ichtiol/ichtamol blokuje sygnalizację międzykomórkową, która odpowiedzialna jest za rozwój procesów zapalnych. Ma również redukować wydzielanie ponadtlenku przyczyniającego się do zaognienia tkanki.

Co ciekawe, mieszaninę ichtiolu i gliceryny wykorzystuje się również w otolaryngologii to miejscowego leczenia stanów zapalnych uszu wywołanych gram-pozytywnym bakteriami. Dowodzi to antybiotycznego charakteru ichtiolu, ale nie oznacza oczywiście, że maść ichtiolową należy również podawać do uszu.

Maść ichtiolową poleca się do łagodzenia objawów egzemy. Źródło: shutterstock

Zastosowania maści ichtiolowej

Sulfobituminian amonu uważany jest za środek leczniczy na wiele problemów dermatologicznych. Przede wszystkim poleca się go w przypadku chorób chronicznych, takich jak egzema czy łuszczyca, gdzie terapia musi być długofalowa, więc powinna być tania i bezpieczna. Kompresy z maścią ichtiolową poleca się często chorym na atopowe zapalenia skóry jako terapię wspomagającą stosowanie sterydów. W przypadku rozwiniętego zliszajowacenia skutecznie likwidują one uporczywy świąd.

Maścią ichtiolową bardzo często leczy się również stany zapalne cery, zwłaszcza trądzik młodzieńczy i trądzik różowaty. Wielu dermatologów poleca ją na wszelkie ropne zmiany, które nie wymagają jeszcze podania antybiotyków. Ichtiol skutecznie wyciąga ropę i redukuje miejscowy stan zapalny. Dalsze wskazania do użycia obejmują m.in. łojotok, owrzodzenia oraz czyraki.

Warto podkreślić, że mimo dziesiątek lat stosowania, jak dotąd nie udowodniono ponad wszelką wątpliwość leczniczego działania maści ichtiolowej.

Jak stosować maść ichtiolową?

Maść ichtiolową stosuje się wyłącznie miejscowo na skórę. Problematyczne obszary należy posmarować cienką warstwą preparatu raz lub dwa razy na dzień. Ze względu na ryzyko pobrudzenia miejsce aplikacji można przykryć gazą i obwinąć. Leku nigdy nie stosuje się na uszkodzoną skórę czy otwarte rany. Po aplikacji ważne jest staranne umycie rąk, tak, aby ichtiol nie dostał się przypadkiem do oczu.

Tabela przedstawiająca wskazania do stosowania maści ichtiolowej; opracowanie własne

Tabela przedstawiająca wskazania do stosowania maści ichtiolowej; opracowanie własne

Przeciwwskazania i skutki uboczne

W przeciwieństwie do ropy otrzymanej z łupków bitumicznych ichtiol nie ma właściwości rakotwórczych. Nie oznacza to jednak, że maść jest całkowicie bezpieczna – w niektórych przypadkach wywołuje bowiem podrażnienia skóry, które mogą wynikać zarówno z powodu wrażliwości na sulfobituminian amonu, jak i uczulenia na lanolinę. Silne reakcje, które zdarzają się bardzo rzadko, są przeciwwskazaniem do korzystania z maści ichtiolowej. Ogromna większość pacjentów toleruje jednak ichtiol bez jakichkolwiek skutków ubocznych, a za negatyw podaje jedynie nieprzyjemną woń oraz silnie właściwości brudzące, które faktycznie wymagają przedsięwzięcia stosownych środków ostrożności.

Mimo, że brakuje wiarygodnych danych na temat bezpieczeństwa stosowania maści ichtiolowej u kobiet ciężarnych i matek karmiących piersią, z największym prawdopodobieństwem jest to mniej ryzykowna alternatywa niż leki sterydowe. Okresy zmian hormonalnych związanych z ciążą i połogiem mogą zaś wyraźnie zaogniać problem egzemy czy łuszczycy. W razie wątpliwości warto poradzić się lekarza.

Maścią ichtiolową można leczyć stany zapalne towarzyszące trądzikowi młodzieńczemu. Źródło: shutterstock

Dla kogo maść ichtiolowa?

Maść ichtiolową warto polecić przede wszystkim osobom borykającym się z chronicznymi schorzeniami skóry, zarówno o podłożu autoimmunologicznym, jak i infekcyjnym. Mimo że jej skuteczność może być ograniczona w porównaniu z lekami antybiotycznymi czy sterydowymi na receptę, wielką wygodą jest bezpieczeństwo nawet przy codziennym stosowaniu oraz przystępna cena. Maść ichtiolowa przyda się również w każdej rodzinie jako pierwsza pomoc w przypadku niespodziewanych wyprysków czy ropnych stanów zapalnych, które od czasu do czasu mogą przydarzyć się każdemu.

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
  1. „Ichthammol” Michael Stewart, https://patient.info/medicine/ichthammol-ichthopaste-bandage, 1/04/2022;
  2. “Ichthammol revisited” Alan S Boyd, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20618493/, 1/04/2022;
  3. “Ichthammol” DrugBank Online, https://go.drugbank.com/drugs/DB11341, 1/04/2022;
  4. “HISTOLOGIC EVALUATION OF THE EFFECTS OF ICHTHAMMOL” C. D. STEWART i in., https://jamanetwork.com/journals/jamadermatology/article-abstract/520126, 1/04/2022;
  5. “Topical Therapeutics” Connor R. Buechler, Steven D. Daveluy, A Comprehensive Guide to Hidradenitis Suppurativa, 2022;
4.6/5 - (17 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
2 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments

Ichtiol jest super tylko no kolor trochę przeraża, ale używam go wieczorem i na noc by sobie podziałał. nie stosuje aż tak dużo i często jak niektórzy bo mnie mocno przesusza i nie robi poza tym nic więcej przy leczeniu. dla mnie warto by było lepiej wprowadzić do pielęgnacji coś na zasadzie serum aktywnego jak sevolium kóre reguluje prace gruczołów, regeneruje skórę i przyspiesza leczenie krostek.

To co piszesz w sumie ma sens. Sprawdziłam skład i widzę, ze jest w INCI: Aqua, Propanediol, Glycerin, Hydroxyethylcellulose, Algin, Sorbitol, Propylene Glycol, Glycyrrhiza Glabra Root Extract, Calendula Officinalis Flower Extract, Viola Tricolor Extract, Salix Alba Bark Extract, Zinc PCA, Copper PCA, Glucose, Saccharomyces Cerevisiae Extract, Colloidal Gold.. Jest na prawdę ciekawie i zachęcająco. Zwłaszcza, że opinie też zbiera bardzo dobre ^^