Sauna - właściwości, działanie i rodzaje sauny

Poprawia urodę, oczyszcza, polepsza nasze samopoczucie, hartuje organizm, poprawia krążenie – korzystanie z sauny ma wiele zalet. Czy rzeczywiście sauna sprzyja zdrowiu? Jak często i jak długo należy korzystać z sauny, by polepszyć kondycję organizmu. Jak korzystać z sauny, by sobie nie zaszkodzić?

1. Historia sauny
2. Zalety korzystania z sauny
3. Jaką saunę wybrać?
4. Jak korzystać z sauny?
5. Sauna nie dla każdego

Historia sauny

Pomimo populacji liczącej nieco ponad 5 milionów ludzi, Finlandia ma imponujące 3 miliony saun, znacznie przewyższając liczbę samochodów. Nikt tak naprawdę nie wie, gdzie zbudowano pierwsze sauny, ale uważa się, że tradycja ta została zapoczątkowana w północnej Europie około 2000 lat p.n.e. i do dziś pozostaje ważną częścią życia kulturalnego w krajach takich jak Estonia, Łotwa i Rosja, a także Finlandia.

Większość ludzi na całym świecie korzystających dzisiaj z sauny nie zdaje sobie sprawy, jak daleko wstecz sięga historia sauny. W rzeczywistości zaczyna się pod ziemią, gdzie zbudowano pierwsze sauny — nie dla relaksu — ale przetrwania.

Pierwsze sauny były jaskiniami, przykrytymi skórą zwierząt. W ciągu dnia pod stosem kamieni płonął ogień. Po wygaszeniu ognia, kamienie nadal ogrzewały jaskinię do późnych godzin nocnych. Ludzie tłoczący się w jaskini polewali ciepłe kamienie wodą, by ogrzać się na parze. Te wczesne sauny funkcjonowały jako kuchnie, umywalnie, szpitale i nie tylko. W rezultacie sauny rozwinęły swoje odrębne tradycje i stały się świętymi miejscami, przeplatanymi duchowymi wierzeniami. Wierzono, że obdarzają magicznymi mocami, a także były domem mistycznego ducha sauny, który był zarówno szanowany… jak i przerażający.

Istnieją też niezwykłe podobieństwa, na przykład, między północnoeuropejską tradycją saun a szałasami potu używanymi do dziś do ceremonii religijnych przez rdzenne plemiona Indian. Istnieją nawet dowody na to, że tajemnicze starożytne kręgi wykonane z drewna i kamienia na Wyspach Brytyjskich i w innych częściach Europy mogły być saunami. Archeolodzy zgadzają się, że były one używane do pewnego rodzaju rytuałów, a w centrum niektórych z nich odkryto spalone kamienie.

W średniowieczu w północnej Europie jaskinie saunowe zostały przekształcone w mieszkania saunowe w których kontynuowano te same tradycje - w tym technikę wypełniania pomieszczenia dymem, a także praktyki, takie jak biczowanie brzozowymi gałązkami. Większość saun w północnej Europie do dziś znajduje się w domach (lub w oddzielnych budynkach na ich posesji). Ale kultura saun zainspirowała również powstanie łaźni, które podbiły także świat islamu i wschodnią Azję. Wizyta w łaźni przez wieki była integralną częścią codziennego życia wielu ludzi – do pewnego momentu. Ruch oświecenia doprowadził do zwycięstwa nauki, rozumu i wolności osobistej. To zmieniło prawie każdy aspekt życia społecznego, także tego związanego z łaźniami. Sauny — i ich odmiany — były postrzegane jako ślady dawnego porządku i po prostu wyszły z mody. Dopiero współczesna nauka dała nam pełniejsze zrozumienie ogromnych korzyści płynących z korzystania z sauny.

Zalety korzystania z sauny

Korzystanie z sauny wpływa pozytywnie na ogólną kondycję organizmu i na urodę. Wizyta w saunie pozwala wyeliminować skutki przemęczenia oraz wzmacnia układ odpornościowy – poprawia krążenie i detoksykuje organizm. Pod wpływem podwyższonej temperatury wydziela się też hormon szczęścia – serotonina. Szczególnie często powinniśmy przebywać w niej w okresie jesiennym. A co ze zdrowiem? Czy korzystanie z sauny w okresie jesieni pomoże nam w walce z infekcjami i przeziębieniami? Zdaniem specjalistów – zdecydowanie tak. 

– Korzystanie z seansów w sunie to znany od dawna sposób na utrzymania zdrowia w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej, a także zapobieganie przedwczesnemu starzeniu się oraz pielęgnacja skóry – mówi lekarz medycyny Anna Chmurzyńska z Przychodni Żagiel Med. – Wysoka temperatura np. w saunie fińskiej a następnie ochłodzenie ciała adaptuje organizm do gwałtownych zmian temperatur, co powoduje zwiększenie odporności na zachorowania na przeziębienia i grypę zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym. Z tego rodzaju terapii powinny więc korzystać osoby z nawracającymi zapaleniami zatok i częstymi przeziębieniami – dodaje dr Anna Chmurzyńska.

Jaką saunę wybrać?

By odczuć zbawienny wpływ sauny na nasze zdrowie należy korzystać z sauny dwa, trzy razy w tygodniu. Zabiegi w saunie mokrej, suchej, jak i w łaźni rzymskiej wpłyną na poprawę naszej odporności immunologicznej.

• Sauna sucha (fińska) – temperatura wynosi od 85 do 110 stopni Celsjusza, wilgotność, w pomieszczeniu to około 10 proc. Korzystne właściwości saun fińskich polegają na usunięciu toksyn, które wydzielane są przez powłoki ciała.
• Sauna morska – temperatura jest niższa niż w saunie suchej i wynosi od 60 do 85 stopni, za to dodatkowo rozgrzane w piecu kamienie można polewać wodą, co powoduje dodatkowy wzrost wilgotności (do około 50 proc.). Taka sauna dobrze oczyszcza cerę, dlatego zalecana jest osobom, które mają cerę łojotokową.
  
• Sauna parowa (łaźnia rzymska) – temperatura kąpieli w saunie parowej jest niższa niż w saunie fińskiej i nie przekracza 50 stopni Celsjusza, za to wilgotność wynosi nawet 100 proc. Ze względu na niższy zakres temperatury z tej sauny można korzystać codziennie.
  
• Sauna na podczerwień (infrared) – wykorzystują promienniki podczerwieni do emitowania światła, które dostarcza promieniujące ciepło, które jest absorbowane przez powierzchnię skóry.

Jak korzystać z sauny?

Aby szybko odzyskać zdrowie i cieszyć się wszystkimi korzyściami płynącymi z sauny, warto dobrze przygotować się do zabiegu. – Niewskazane jest korzystanie z sauny bezpośrednio po posiłku lub po spożyciu alkoholu. Należy za to wypić przynajmniej jeden litr wody mineralnej. Pamiętajmy o zmyciu makijażu i zdjęciu biżuterii. W przeciwnym razie grożą nam poparzenia. Koniecznie przed wejściem do sauny należy skorzystać z natrysku – dodaje Katarzyna Szafranek koordynatorka fitness w Centrum Sportowym Akademos.

A co ze sportem? Czy należy korzystać z sauny po intensywnym wysiłku fizycznym? Sauna obciąża układ sercowo-naczyniowy tak jak intensywny wysiłek. – W trakcie ciężkiej pracy organizm utracił płyny i zwiększyła się jego temperatura, należy go nawodnić i schłodzić. Serce było obciążone, należy pozwolić mu odpocząć. Idąc na saunę postępujesz odwrotnie do tych zaleceń, nasilasz dalszą utratę elektrolitów i obciążasz układ krążenia – czytamy na stronie serwisu Potreningu.pl. Dlatego eksperci zalecają, by przed skorzystaniem z sauny, zrobić sobie przerwę, w trakcie której należy nawodnić organizm, uzupełnić elektrolity. Z kolei serwis Sauna.edu.pl informuje, że „sauna nie powinna być także stosowana na 2-4 dni przed ważnymi zawodami, ponieważ odwodnienie będące wynikiem intensywnego pocenia może wpływać negatywnie na wydolność fizyczną nawet przez 24-36 godzin po zabiegu.”

Najczęściej pobyt w saunach dzielimy na kilka powtarzających się etapów. Pierwszy etap zabiegu to faza nagrzewania. Początkowo należy usiąść na najniższej ławie. Po upływie około 10-12 minut możemy przejść do fazy ochładzania w letniej kąpieli lub pod cebrzykiem (wiaderko z lodowatą wodą). Następnie możemy przesiąść się na wyższą ławę i powtórzyć pierwszy etap. Pamiętamy, że po każdym pobycie w saunie ponownie schładzamy ciało i przeznaczamy klika minut na odpoczynek w części relaksacyjnej. W zależności od potrzeb zabiegi w saunach trwają od 40 minut do około 2 godzin.

Sauna nie dla każdego

Choć sauna ma wiele zalet, to istnieje wiele przeciwwskazań, które wykluczają niektóre osoby z korzystania z tej przyjemności. Gorące pomieszczenia nie są wskazane dla osób z gorączką, padaczką, ze skłonnością do krwawień, nadciśnieniem tętniczym powyżej 200/120mmHg, z chorobami układu krążenia i ze zmianami miażdżycowymi, Z sauny nie powinny korzystać kobiety w ciąży, osoby cierpiące na cukrzycę, nowotwory, mające problemy z wątrobą, nerkami, płucami, czy ze wzrokiem. Najlepiej, jeżeli przed korzystaniem z sauny skonsultujemy się z lekarzem, który poradzi nam jak często i czy w ogóle może przebywać w gorących pomieszczeniach.

Bibliografia

1. MaryAnn De Pietro, CRT on June 17, 2019; “What are the benefits and risks of a sauna?”; data dostępu: 2021-06-25
2. Harvard Health Publishing; “Sauna Health Benefits: Are saunas healthy or harmful?”; data dostępu: 2021-06-21
3. Joy Hussain and Marc Cohen; “Clinical Effects of Regular Dry Sauna Bathing: A Systematic Review”; Evid Based Complement Alternat Med. 2018; 2018: 1857413.;
4. Hannuksela M. L., Ellahham S. ; “Benefits and risks of sauna bathing. ”; American Journal of Medicine. 2001;110(2):118–126. doi: 10.1016/S0002-9343(00)00671-9.;
5. Jakub Pawłowski, Katarzyna Maria Pawłowska, Rafał Bochyński; “Sauna i jej znaczenie w treningu zdrowotnym człowieka”; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2015, Tom 21, Nr 3, 282–288;
6. MaryAnn De Pietro; “Sauna: Health benefits, risks, and precautions”; data dostępu: 2019-10-08