- Klon zwyczajny - występowanie i środowisko życia
- Klon zwyczajny - cechy charakterystyczne
- Klon zwyczajny - biologia
- Klon zwyczajny - zastosowanie
Klon zwyczajny - występowanie i środowisko życia
Klon zwyczajny porasta obszary środkowej i wschodniej Europy; nie występuje naturalnie na Wyspach Brytyjskich oraz na Półwyspie Iberyjskim. Północna granica zasięgu obejmuje południową część Półwyspu Skandynawskiego oraz południową Finlandię; na południu sięga Pirenejów i Półwyspu Bałkańskiego. Na obszarze Azji występuje na Kaukazie, Krymie, Azji Mniejszej oraz na Uralu. Gatunek ten został introdukowany w Ameryce Północnej, gdzie jest obecnie uważany za gatunek inwazyjny. W Polsce jest gatunkiem pospolitym na całym niżu oraz na obszarach górskich do wysokości 1100 m n.p.m.Klon zwyczajny jest ważnym składnikiem lasów mieszanych wraz z bukiem zwyczajnym i lipą drobnolistną. Występuje najczęściej na żyznych i świeżych glebach, może porastać także gleby piaszczyste, ilaste, gliniaste lub wapienne; unika gleb suchych i z wodą zastoiskową. Niezbyt dobrze znosi całkowite zacienienie, najlepiej rośnie na dobrze nasłonecznionych obszarach i w półcieniu. Gatunek ten wykazuje dość dużą mrozoodporność.
Rozmieszczenie geograficzne klonu pospolitego (Acer platanoides). Wikimedia.org
Klon zwyczajny - cechy charakterystyczne
WyglądKlon zwyczajny jest drzewem liściastym zrzucającym liście na zimę, osiągającym wysokość do ok. 30 m. Korona drzewa jest rozłożysta i gęsta, o okrągławym lub parasolowatym kształcie. Pień drzewa jest regularny, osiąga do 1,5 m średnicy.
Kora młodych okazów jest czerwono-brązowa i gładka; u starszych drzew przybiera ciemnoszarą bądź czarną barwę, wraz z wiekiem pojawiają się podłużne, płytkie spękania. Gałęzie są grube o brązowej barwie. Młode pędy są gładkie i błyszczące, o oliwkowozielonej barwie z białymi plamkami.
Liście
Liście klonu zwyczajnego są naprzeciwległe, dłoniasto-klapowane (przeważnie 5-klapowane, rzadziej 7-klapowane), o długości 15 cm i szerokości 10-18 cm. Ostro zakończone blaszki liściowe z wierzchu są ciemnozielone i gładkie, na spodzie są nieco jaśniejsze i błyszczące z kępkami włosków. Brzegi blaszki liściowej są ząbkowane. Liście osadzone są na długich, cienkich ogonkach liściowych o różowożółtej lub czerwonawej barwie. W ogonkach liściowych występują przewody mleczne.
Pąki
Pąki są brązowe i błyszczące, o jajowatym kształcie. Okryte są gładkimi, czerwonobrązowymi łuskami. Pąki szczytowe są znacznie większe od pąków bocznych, które ściśle przylegają do pędów.
Kwiaty
Kwiaty klonu zwyczajnego są obupłciowe, owadopylne i miododajne. Pojedyncze kwiaty są drobne, zielono-żółte, z podwójnym, 5-krotnym okwiatem. Zebrane są w wzniesione ku górze kwiatostany – baldachogrona.
Owoce
Owocami klonu zwyczajnego są osadzone na szypułkach podwójne skrzydlaki z dużymi płaskimi orzeszkami o owocni zaopatrzonej w szerokie, rozwarte skrzydełka umożliwiające rozsiewanie. Niedojrzałe owoce są żółtozielone, dojrzewając, przyjmują beżową barwę.
Korzeń
Klon zwyczajny wykształca wytrzymały, sercowaty i powierzchniowy system korzeniowy z szeroko rozpostartymi i pionowo zagłębiającymi się w grunt korzeniami.
Klon zwyczajny - kwiaty, fot. shutterstock
Klon zwyczajny - biologia
Klon zwyczajny rozpoczyna owocowanie na wolnej przestrzeni ok. 10-20 roku życia, w zwartym drzewostanie ok. 25-40 roku życia. Owocuje przeważnie każdego roku bądź co 2-3 lata. Kwitnienie rozpoczyna się w kwietniu bądź na przełomie kwietnia i maja, zwykle przed rozwojem liści. Klon zwyczajny jest rośliną miododajną i owadopylną; kwiaty zapylane są przez pszczoły. Skrzydlaki dojrzewają we wrześniu bądź na początku października i opadają w październiku. Nasiona rozsiewane są przez wiatr, kiełkują na wiosnę następnego roku. Siewki mają języczkowate, rozszerzone na górze liścienie.Klon zwyczajny jest drzewem szybko rosnącym – w wieku 10 lat osiąga wysokość ok. 10 m, w wieku 20 lat osiąga wysokość ok. 20 m. Około 40-60 roku życia przyrost na wysokość słabnie, w wieku 100 lat całkowicie ustaje. Klon zwyczajny żyje do 200 lat.
Owoce – skrzydlaki rozpostarte pod kątem około 180°, fot. shutterstock
Klon zwyczajny - zastosowanie
Surowiec drzewnyDrewno klonu zwyczajnego jest rozpierzchłonaczyniowe i bielaste. Cechuje się jasną, błyszczącą barwą z żółtym odcieniem. Słoje przyrostu rocznego są niewyraźne i przeważnie mają przebieg falisty. Promienie drzewne na przekroju poprzecznym mają wygląd wąskich, czerwonawych i błyszczących kresek, co nadaje drewnu charakterystyczny rysunek. Występują ciemne plamki rdzeniowe. Drewno jest twarde, ciężkie, elastyczne i wytrzymałe; wykazuje dużą odporność na zginanie i ściskanie.
Drewno klonowe wykorzystywane jest w stolarstwie i meblarstwie, głównie do produkcji mebli, oklein skrawanych oraz do toczenia. oraz w tokarstwie. Używane jest również do wyrobu deszczułek posadzkowych, instrumentów muzycznych (np. skrzypiec, mechanizmów pianin i fortepianów), części maszyn, narzędzi, rękojeści, drobnych sprzętów kuchennych, prawideł obuwniczych, obcasów, galanterii drewnianej, zabawek oraz elementów sprzętu laboratoryjnego. Drewno klonowe wykorzystywane jest również w snycerstwie.
Roślina ozdobna
Liczne odmiany ozdobne klonu zwyczajnego sadzone są w ogrodach, parkach, przy alejach oraz w założeniach krajobrazowych. Są bardzo cenione ze względu na walory estetyczne, dużą odporność na niekorzystne warunki środowiska oraz małe wymagania glebowe. Najczęściej spotykanymi odmianami ozdobnymi są odmiana kolumnowa o wąskim pokroju ('Columnare'), odmiana o gęste i kulistej koronie ('Globosum'), odmiana o purpurowych liściach ('Crimson King'), odmiana o głęboko wciętych liściach ('Dissectum') oraz odmiana karłowata ('Golden Globe').
Bibliografia
- Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski ; “Dendrologia”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012;
- Owen Johnson, David More; “Drzewa. Przewodnik Collinsa”; Oficyna Wydawnicza Multico, Warszawa, 2016;
- Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. V”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
- Alan Birkett; “Field Guide to the Trees of Britain and Europe”; New Holland Publishing, 2017;
- Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.); “Słownik botaniczny”; Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 2003;
- promil
