Hipersomnia ‒ przyczyny, objawy i leczenie hipersomnii
Każdy jest czasami zmęczony i przechodzi okresowe problemy ze snem – wiąże się to najczęściej z intensywniejszą pracą albo z przejściowymi kłopotami. Kiedy jednak zmęczenie i nadmierna senność w ciągu dnia staje się poważnym problemem? Hipersomnia – to schorzenie, które bardzo utrudnia codzienne funkcjonowanie. Jakie są objawy hipersomnii i kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Hipersomnia – co to jest?
Hipersomnia to taki stan, w którym odczuwa się nadmierną senność w ciągu dnia, stan ten stale się utrzymuje i występuje nawet po normalnym, regularnym śnie w nocy. Inna nazwa hipersomnii to właśnie „nadmierna senność w ciągu dnia”. Takie schorzenie utrudnia normalne funkcjonowanie, ponieważ wiąże się z dużym zmęczeniem, brakiem koncentracji, spadkiem energii. Czasami każdy człowiek doświadcza przejściowych problemów ze snem, które powodują potem nadmierne zmęczenie, ale zazwyczaj taki stan mija po całonocnym odpoczynku i przywróceniu odpowiedniej higieny życia. Jednak gdy taka nadmierna senność nie jest spowodowana jednorazowymi zaburzeniami snu w nocy, można ją czasem sklasyfikować właśnie jako centralne zaburzenie hipersomnii.
Rodzaje hipersomnii
Hipersomnia może być „pierwotna” lub „wtórna”. O pierwotnej mówimy wtedy, gdy występuje samodzielnie, a nie jako objaw czy skutek innych schorzeń czy chorób. Jedynym objawem jest wtedy nadmierne zmęczenie w ciągu dnia.
Z kolei hipersomnia wtórna jest spowodowana innymi schorzeniami, takimi jak np. bezdech senny, choroba Parkinsona, niewydolność nerek, epilepsja, zespół chronicznego zmęczenia, a czasami także otyłość. Te choroby powodują gorszy sen w nocy, a w konsekwencji – duże, nadmierne zmęczenie w ciągu dnia. Bywa, że hipersomnia może być spowodowana lekami.
Dobrze podkreślić, że hipersomnia to nie jest to samo, co narkolepsja, która jest stanem neurologicznym i oznacza nagłe ataki snu, których nie można powstrzymać. Różnica polega na tym, że osoby cierpiące na hipersomnię nie zasypiają, ale czują się bardzo zmęczone. Inna sprawa, że hipersomnia może narkolepsji towarzyszyć.
| OBJAWY HIPERSOMNII |
|---|
|
Przyczyny i objawy hipersomnii
Jak już wiemy, hipersomnia powoduje nadmierną senność. Osoba, która cierpi na to schorzenie, jest senna nie tylko w nocy, ale także w dzień, często objawom towarzyszy również trudność z wybudzeniem rano, nawet przy ustawionym budziku. Trudno tę chorobę zdiagnozować i niestety dzieje się tak, że osoby cierpiące na hipersomnię często obwiniają się za te objawy, żyją bez diagnozy, co utrudnia im utrzymanie trwałej pracy, studiów i związków. Jasne myślenie i wykonywanie nawet podstawowych zadań może być trudne, a sen nie daje odprężenia i czystości umysłu.
Długotrwała hipersomnia powoduje niepokój, podrażnienie, zmęczenie, trudności z klarownym myśleniem i koncentracją, zmniejszony apetyt i utratę masy ciała, problemy z pamięcią, powolną mowę, czasami też halucynacje. Niestety, hipersomnia utrudnia codziennie życie społeczne i zawodowe. Sen osób dotkniętych hipersomnią jest zwykle opisywany jako „głęboki”, a wybudzenie jest zawsze trudne.
Prawdopodobnie najprostsza przyczyna hipersomnii występuje, gdy człowiek po prostu… nie dostarcza organizmowi wystarczającej ilości snu! Zła higiena życia, snu, czasem praca na nocną zmianę, mogą powodować chroniczne problemy, które w konsekwencji trzeba leczyć. Warto przypomnieć sobie różnice między pierwotną a wtórną wersją hipersomnii; uważa się, że pierwotna hipersomnia jest spowodowana problemami w układach mózgowych, które kontrolują funkcje snu i czuwania, natomiast wtórna hipersomnia jest wynikiem stanów, które powodują zmęczenie lub niewystarczającą ilość snu. We wtórnej hipersomnii przyczyną może być na przykład bezdech senny, który powoduje nadmierną senność, ponieważ może powodować problemy z oddychaniem w nocy, zmuszając ludzi do wielokrotnego budzenia się. Inne przyczyny to leki, które powodują nadmierną senność; niekorzystne jest także częste używanie narkotyków i alkoholu, słaba czynność tarczycy i mechaniczny uraz głowy.
Tak naprawdę warto wiedzieć, że dokładne przyczyny tego schorzenia nie są znane, ale do tej pory naukowcy zbadali szereg potencjalnych czynników, które mogą się przyczyniać do jej powstawania i rozwoju. Badania sugerują, że częściowo odpowiedzialne za tę hipersomnię mogą być także geny, ponieważ historia choroby w rodzinie występuje u 26% do 39% pacjentów z tym schorzeniem.
Hipersomnia – diagnoza
O tym schorzeniu nie słyszy się zbyt często, a częstotliwość jego występowania jest tak naprawdę niemożliwa do dokładnego określenia, ponieważ trudno o trafną diagnozę. Objawy hipersomnii mogą pojawić się w każdym wieku.
Diagnozowanie zaczyna się od ustalenia, czy hipersomnia jest wtórna czy pierwotna. Jeśli nie można znaleźć konkretnej przyczyny tej choroby, rozpoznanie odbywa się na podstawie indywidualnych objawów i – przede wszystkim – w oparciu o wyniki testów snu. Żeby schorzenie mogło być zaklasyfikowane jako hipersomnia, pacjent musi spełnić kilka kryteriów: nadmierna senność utrzymuje się przez co najmniej trzy miesiące; nie ma dowodów na istnienie katapleksji lub nagłego osłabienia mięśni; całkowity czas snu wynosi 11 lub więcej godzin, a czas zasypiania jest mniejszy niż 8 minut; gdy można wykluczyć inne choroby, takie jak zespół niewystarczającego snu, hipersomnię spowodowaną inną chorobą, lekami, substancjami lub zaburzeniami psychicznymi.
Leczenie hipersomnii
Leczenie hipersomnii odbywa się na różne sposoby, a decyduje o tym lekarz, który indywidualnie ocenia każdy przypadek. Takie leczenie może obejmować np. terapię behawioralną. Celem takiej terapii jest poprawa jakości i ilości snu. Lekarze mogą również zalecać różnego rodzaju zmiany w stylu życia, na przykład życie w zgodzie z rytmem dobowym, unikanie pracy w nocy, powstrzymywanie się od aktywności towarzyskich w późnych godzinach wieczornych itp. Nie jest jednak jasne, czy terapia behawioralna skutecznie leczy hipersomnię. Czasami lekarze przepisują do leczenia specjalne lekarstwa, a czasami stosują i jedno, i drugie. Warto pamiętać, że hipersomnia ma wiele różnych możliwych przyczyn, np. jest to skutek uboczny innych chorób lub nawet urazów mechanicznych (jak uderzenie głowy), tak więc ścieżki leczenia będą się na pewno od siebie różnić.
Na ogół to odpowiednio dobrane leki są pierwszą opcją leczenia hipersomnii. Istnieją trzy klasy leków stosowanych w jej leczeniu: są to niestymulujące leki pobudzające, hydroksymaślan sodu, bupropion i leki pobudzające. Niektóre mają wpływ na chemię mózgu i zwiększają w nim ilość dopaminy. Hydroksymaślan sodu jest z kolei np. lekiem przyjmowanym przed zaśnięciem oraz w nocy, pomaga wejść w głęboki i przede wszystkim w regenerujący sen, który może zmniejszać nadmierne zmęczenie w ciągu dnia. Co prawda nie stwierdzono skuteczności większości leków przeciwdepresyjnych w leczeniu hipersomnii, ale jeden z nich, czyli bupropion, ma właściwości pobudzające, co sprawia, że lekarze czasami go przy tym schorzeniu przepisują. Istnieje również kilka leków stymulujących hipersomnię; stymulanty pobudzają uwalnianie dopaminy w mózgu, co jest kluczowe przy próbie pobudzania organizmu. Wszystkie leki mogą mieć jednak skutki uboczne, takie jak uzależnienie, bezsenność, problemy z sercem i gwałtowne lub fizycznie szkodliwe zachowanie. Przy leczeniu warto szukać przede wszystkim przyczyn pojawienia się hipersomnii. Bywa, że lekarz wraz z pacjentem wypróbowuje różnych form leczenia zanim znajdzie taką, która jest dla niego skuteczna.
Jak radzić sobie z hipersomnią ?
Leczenie (ale i zapobieganie) hipersomnii polega przede wszystkim na stosowaniu zasad zdrowego, zrównoważonego życia. Oprócz stałego kontaktu z lekarzem prowadzącym, należy przede wszystkim unikać wszystkiego, co może doprowadzić organizm do złego, wycieńczonego stanu: a więc nadmiaru alkoholu, kofeiny, narkotyków. Należy także zachować ostrożność podczas prowadzenia samochodu, ponieważ w niektórych przypadkach może być to ryzykowne. Żeby poradzić sobie z objawami hipersomnii, trzeba unikać wszelkich czynności, które powodują opóźnienia snu, takie jak: nocne zmiany, praca do późnych godzin wieczornych i spotkania towarzyskie wieczorami. Warto wdrożyć wtedy proste zasady, np. chodzenie codziennie spać o tej samej porze, nawet w weekendy, ponieważ może to zminimalizować męczące objawy.
Uważa się też, że w przypadku hipersomnii pomocna jest rozmowa z psychologiem lub grupą wsparcia, ponieważ choroba ta utrudnia codzienne, normalne funkcjonowanie. Warto porozmawiać z pracodawcą, rodziną i przyjaciółmi, by dostosować swój styl życia i miejsce pracy do aktualnych warunków zdrowotnych.
Co prawda nie ma sposobu, który skutecznie zapobiega niektórym rodzajom hipersomnii. Można jednak zmniejszyć ryzyko jej występowania, dbając o jakość snu, unikając alkoholu, nadmiernego spożywania leków wywołujących senność, pracy nocą. Higiena życia i ustabilizowany sen – to podstawa zdrowia każdego człowieka.
- https://www.healthline.com/health/hypersomnia#types; 2021-04-21;
- https://www.hypersomniafoundation.org/; 2021-04-21;
- https://www.sleepfoundation.org/hypersomnia; 2021-04-21;
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/hypersomnia; 2021-04-21;
- https://www.therecoveryvillage.com/mental-health/hypersomnia/treatment/; 2021-04-21;
Przy wszelkiego rodzaju problemach ze snem należy przestrzegać zasad higieny snu w tym korzystać z odpowiedniego materaca do snu. Nie może być on za twardy ani za miękki. Dobrze jest przy wyborze skorzystać z medycznego sklepu, np ArtMedic Viscotherapy (materace piankowe).