Utrata apetytu – objawy, przyczyny i leczenie utraty apetytu | ekologia.pl
Ekologia.pl Zdrowie Choroby Utrata apetytu – objawy, przyczyny i leczenie utraty apetytu

Utrata apetytu – objawy, przyczyny i leczenie utraty apetytu

Utrata apetytu to przypadłość, o którą prawdopodobnie modli się znaczna część populacji walcząca z nadwagą i objadaniem. Niestety, w rzeczywistości jest ona symptomem niezwykle nieprzyjemnym i groźnym dla zdrowia, którego trudno komukolwiek życzyć. Prawidłowa diagnoza jest tymczasem bardzo trudna, bowiem z utratą apetytu może wiązać się cały szereg okoliczności fizycznych, psychicznych i środowiskowych.

Brak apetytu utrudnia przyjmowanie pełnowartościowych posiłków. Źródło: shutterstock

Brak apetytu utrudnia przyjmowanie pełnowartościowych posiłków. Źródło: shutterstock
Spis treści



Apetyt to inaczej chęć zaspokojenia potrzeb cielesnych. Najczęściej mówimy o nim w kontekście głodu, którego zadaniem jest regulowanie ilości konsumowanego jedzenia, tak, aby odpowiadało energetycznemu zapotrzebowaniu organizmu. W idealnej sytuacji mielibyśmy więc czuć apetyt, gdy brakuje nam kalorii, zaś po zaspokojeniu bilansu kalorycznego odczuwać nasycenie, będące przeciwieństwem głodu. Niestety, wskutek bardzo wielu różnorodnych czynników mechanizm ten może ulec zaburzeniu w obie strony: przesadnego objadania się oraz odmawiania jedzenia.

Utrata apetytu pojawia się często z dnia na dzień, choć może też rozwijać się jako stopniowo rosnąca niechęć do jedzenia. Ogólnie rzecz biorąc, człowiek nie ma po prostu ochoty na jedzenie, nie czuje głodu, albo wręcz cierpi na jadłowstręt i ma wyraźny problem, aby wziąć cokolwiek do ust.

Uwaga: W medycznej nomenklaturze jadłowstręt określa się nazwą anorexia, którą należy jednak odróżnić od anorexia nervosa – czyli jadłowstrętu psychicznego każącego człowiekowi odmawiać sobie pożywienia, nawet mimo uczucia głodu.

Jakie symptomy towarzyszyć mogą utracie apetytu?

Najczęstszym objawem towarzyszącym brakowi chęci do jedzenia są nudności i uczucie pełności w żołądku. Nawet po małym posiłku czujemy się przesyceni i wzdęci. Czasem człowiek po kilku dniach zaczyna doświadczać również ogólnej słabości w kończynach, dezorientacji i problemów z koncentracją, uczucia zmęczenia, a w dalszej perspektywie również utraty wagi. Dalsze konsekwencje niedojadania mogą obejmować zaparcia, bezsenność, a nawet wyraźne zmiany w nastrojach, łącznie z depresją.

Na tym etapie trudno jeszcze bez pogłębionych badań wyrokować o przyczynie problemu – pojawienie się dodatkowych symptomów typu gorączka, kaszel, biegunka, bóle brzucha czy wymioty pozwalają natomiast łatwiej zidentyfikować charakter zaburzeń.

Utrata apetytu jako wynik choroby

Zdecydowanie najczęściej utrata apetytu ma charakter krótkotrwały i jest po prostu skutkiem ubocznym zachodzących w organizmie infekcji, zarówno o podłożu bakteryjnym, wirusowym, jak i pasożytniczym. Ochoty do jedzenia nie czujemy więc na przykład w przebiegu tzw. grypy żołądkowo-jelitowej, przeziębienia, anginy czy zapalenia płuc. Dobra wiadomość jest taka, że po wyleczeniu choroby, apetyt zazwyczaj sam powraca do pierwotnego stanu.

Bywa jednak też tak, że utracie apetytu nie towarzyszą klasyczne objawy infekcji i ma ona charakter chroniczny. To częsty przypadek u ludzi starszych, u których zaburzone jest działanie hormonów regulujących apetyt, zwłaszcza leptyny i greliny. Szacuje się, że nawet 15-30% osób w podeszłym wieku doświadcza symptomów jadłowstrętu, przy czym problem ten dotyczy przede wszystkim kobiet oraz mieszkańców domów dla seniorów (Malafarina et al., 2013). Niestety, w tym przypadku konsekwencje ograniczonego przyjmowania strawy bywają dość drastyczne i obejmują m.in. upadki związane z osłabieniem, osteoporozę, złamania szyjki kości udowej, a także śmierć z niedożywienia.

Jadłowstręt bywa również objawem alergii pokarmowej, zatrucia żołądkowego, ciąży oraz innych zaburzeń hormonalnych. Może być skutkiem nadużywania alkoholu lub narkotyków, a także przyjmowania określonych leków np. antybiotyków, kodeiny, morfiny czy chemioterapeutyków. Istnieją też choroby systemowe, którym towarzyszy często niechęć do jedzenia np. anemia, chroniczne zapalenie wątroby, niewydolność nerek, żółtaczka, niedoczynność tarczycy, zaburzenia kory nadnerczy, stany zapalne jelit czy cukrzyca.

Wreszcie, utrata apetytu jest znanym i powszechnym skutkiem ubocznym choroby nowotworowej, zwłaszcza guzów w układzie pokarmowym, zmian wpływających na gospodarkę hormonalną oraz efektem bólu i stresu towarzyszącego pacjentowi.

Seniorzy, zwłaszcza kobiety w domach opieki, bardzo często cierpią na brak apetytu. Źródło: shutterstock

Psychiczne przyczyny utraty apetytu

U wielu ludzi jadłowstręt jest jednak czysto somatycznym objawem problemów zachodzących w sferze psychologicznej. Najlepszym przykładem jest tutaj silny stres, który nie tylko odbiera nam ochotę na jedzenie, ale często wręcz wywołuje wymioty. Podobny wpływ na organizm mają zaburzenia lękowe oraz depresja, gdzie negatywne myśli i emocje uniemożliwiają często odczuwanie fizjologicznych potrzeb takich jak apetyt czy libido. Także wspomniana wyżej anoreksja może powodować utratę apetytu, gdy pacjent tak bardzo obawia się utyć i stracić kontrolę nad własnym ciałem, że podświadomie blokuje sygnały głodu.

Co jeść w przypadku jadłowstrętu?

W przypadku przedłużającego się jadłowstrętu, niezależnie od jego przyczyny, zasadne staje się stymulowanie apetytu, tak, aby chory nie stracił sił i nie popadł w dalsze komplikacje związane z niedoborami składników odżywczych.

Przede wszystkim więc zaleca się zmianę podejścia do jedzenia i nawyków żywieniowych. Małe porcje konsumowane co 2-3 godziny nie tylko pozwalają dostarczyć organizmowi więcej energii, ale także z czasem stymulują apetyt. Ważne jest także, aby wybierać pokarmy, które nam smakują i się dobrze kojarzą (np. ulubione dania z dzieciństwa), ale zarazem są bogate w białko, witaminy, minerały i nienasycone kwasy tłuszczowe. Doskonałymi źródłami skondensowanych składników odżywczych są np. orzechy, suszone owoce, sery, pełnoziarnisty chleb, owsianka, pełnotłuste jogurty, itp. Tam, gdzie się da, dodawajmy również do posiłku oliwę z oliwek, masło, tahini, pestki słonecznika, awokado, pełnotłuste mleko czy śmietanę.

Unikajmy natomiast tzw. „pustych kalorii” czyli alkoholu, słodyczy, potraw z cukru i białej mąki. Nie należy eliminować mięsa, nawet tłustszego, a okazyjnie sięgnąć nawet po ulubiony fast food, jeśli pomoże on przełamać niechęć do jedzenia. Wreszcie, naukowcy podkreślają również, że jedzenie z przyjaciółmi czy rodziną o 18% zwiększa się ilość spożytej strawy, zaś jedzenie przede telewizorem o 14% (Hetherington, 2006). Co dla niektórych ludzi jest więc zgubne, innym może pomóc!

Diagram przedstawiający naturalne środki pobudzające apetyt; opracowanie własne

Naturalne metody stymulowania apetytu

W aptece Matki Natury znajduje się też szeroki wachlarz ziół i przypraw, które nie tylko likwidują przykre oznaki pełności, niestrawności, mdłości czy wzdęcia, ale także aktywnie stymulują apetyt. Na szczególną uwagę zasługuje w tym kontekście fenkuł, z którego napar wspomaga trawienie, redukuje gazy, a pity pół godziny przed posiłkiem, wzmaga apetyt. Liście z limonki lub skórka z niej dodawana do pożywienia pobudza zmysły, podobnie jak papryczki chili, i może w bezpośredni sposób zwalczać jadłowstręt. W ziołolecznictwie ceni się również bardzo wysoko goryczkę żółtą, która aktywnie pobudza wydzielanie śliny, żółci oraz soków żołądkowych, przez co polecana jest zarówno na niestrawność, jak i brak apetytu właśnie (Mirzaee et al., 2017).

Cynamon z kolei wzmaga wydzielanie soków żołądkowych i poprawia wrażliwość komórek na działanie insuliny, zwłaszcza, gdy pity jest z wodą między posiłkami. Podobne właściwości posiada pieprz czarny, który należy po prostu dodawać bezpośrednio do posiłków. Jeszcze efektywniej działa kolendra, która również łagodzi dolegliwości żołądkowe, a przy tym podawana szczurom wyraźnie zwiększa ich ochotę na jedzenie (Nematy, 2013). Mniej znany w Polsce, ale bardzo skuteczny w walce z utratą apetytu jest także kminek koptyjski, czyli ajowan (Boskabady et al., 2014).

Jak zwykle, godna polecenia jest również aromaterapia, która bez żadnych skutków ubocznych jest w stanie oddziaływać na nasze zmysły, samopoczucie, mózg i gospodarkę hormonalną, pomagając odzyskać chęć do jedzenia. Działanie stymulujące apetyt przypisuje się zwłaszcza olejkom z mandarynki, bergamotki oraz mięty – wystarczy wykorzystywać je w kominku aromatycznym lub klasycznej inhalacji, masażu czy kąpieli.

Cynamon, kolendra, fenkuł czy czarny pieprz doskonale stymulują apetyt. Źródło: shutterstock

Kiedy utrata apetytu wymaga konsultacji medycznej?

Przejściowa utrata apetytu nie jest sytuacją wyjątkową ani alarmującą. Zdrowej osobie nie stanie się też nic złego, jeśli przez kilka dni będzie jeść wyraźnie mniej. Nawet stracone kilogramy da się zazwyczaj szybko odrobić po powrocie do formy. Niepokojące jest jednak, gdy jadłowstrętowi nie towarzyszy stres ani objawy infekcji, a trwa on ponad dwa tygodnie i powoduje wyraźny spadek wagi. To już wystarczający powód, aby udać się do lekarza! Szczególną opieką należą przy tym objąć osoby starsze, u których problem braku apetytu ma tendencję się pogłębiać i prowadzi nieodzownie do wyraźnego pogorszenia jakości życia.

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
  1. Kati Blake; "What Causes Loss of Appetite?"; healthline.com; 2021-01-11;
  2. William C. Shiel; "Loss of Appetite: Symptoms & Signs"; medicinenet.com; 2021-01-11;
  3. Beth Sissons; "What causes a loss of appetite?"; medicalnewstoday.com; 2021-01-11;
  4. Anna Pilgrim; "An overview of appetite decline in older people"; ncbi.nlm.nih.gov; 2021-01-11;
  5. Jilian Levy; "Not Hungry? Loss of Appetite Causes + 6 Natural Remedies"; draxe.com; 2021-01-11;
  6. Botanical-online; "Herbal remedies that make you eat more"; botanical-online.com; 2021-01-11;
4.6/5 - (10 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments