Alergie skórne – objawy, przyczyny i leczenie alergii skórnych

Alergie skórne są obok alergii wziewnej i pokarmowej rodzajem dokuczliwej reakcji organizmu na określone substancje. Problem z ich identyfikacją polega nie tylko na nie zawsze jasnych symptomach, które mogą być mylone z innymi problemami dermatologicznymi, ale także z szerokim zakresem potencjalnych bodźców. Oto, co, w pigułce, warto wiedzieć o uczuleniach na skórze…

1. Objawy alergii skórnych
2. Przyczyny alergii skórnych
3. Czym grożą alergie skórne?
4. Domowe sposoby leczenia alergii skórnych
5. Kiedy do lekarza?
6. Jak zapobiegać alergiom skórnym?

Przez ostatnie 50 lat częstotliwość występowania alergii w ogóle ma na świecie tendencję nieustannie wzrostową. Z różnych danych wynika przy tym, że nawet 20-40% ludzi może w jakimś okresie swego życia cierpieć na uczulenie skórne. Istnieje przy tym kilka postaci takiej alergii – do najpowszechniejszych należy egzema, kontaktowe zapalenie skóry oraz pokrzywka – każda ma nieco inną postać, co nie ułatwia rozpoznania.

Objawy alergii skórnych

O kontaktowym zapaleniu skóry mówimy, gdy bezpośrednia styczność skóry z daną substancją wywołuje reakcję objawiającą się zaczerwienieniem, obrzękiem, pękaniem skóry, uczuciem palenia, a często również pęcherzami, grudkami czy łuszczeniem się. Reakcja jest zwykle opóźniona i pojawia się od 12 godzin do 3 dni po kontakcie z alergenem, a przykre objawy, nawet mimo leczenia, mogą nas trapić nawet do 4 tygodni!

W przypadku pokrzywki, która może ale nie musi być formą wysypki towarzyszącej kontaktowemu zapaleniu skóry, mówimy z kolei o bardzo wyraźnych, wypukłych bąblach, które powodują zazwyczaj dotkliwy świąd. Pojawiają się one natychmiast po kontakcie z alergenem i mogą zniknąć równie niespodziewanie – po kilku godzinach lub kilku dniach.

Stosunkowo najbardziej uporczywym problemem jest egzema, czyli fachowo mówiąc atopowe zapalenie skóry o podłożu alergicznym. Rozpoczyna się ono zazwyczaj w okresie dzieciństwa i ma charakter chroniczny, choć niektórzy wyrastają z niego z wiekiem. Objawy obejmują czerwoną, swędzącą i często łuszczącą się skórę z epizodami zaostrzenia i złagodzenia stanu.

Przyczyny alergii skórnych

Mechanizm alergii skórnej nie różni się w swej istocie od innych typów alergii – nasz system odpornościowy identyfikuje dany związek jako wroga i uruchamia proces związany z wydzielaniem histaminy. Ową przyczyną są różnego typu alergeny:

• W przypadku kontaktowego zapalenia skóry mogą to być związki niklu obecne m.in., w kolczykach, klamrach pasków, zamkach błyskawicznych, itd.; inne substancje chemiczne, pyłki rozproszone w powietrzu, a nawet same promienie słoneczne.
• Pokrzywka najczęściej jest wynikiem ukąszenia przez owada, przyjęcia określonego leku (nawet doustnie) czy skonsumowanego pożywienia!
• Jeśli chodzi o atopowe zapalenie skóry to naukowcy wciąż nie potrafią odpowiedzieć na pytanie o dokładną przyczynę, ale jako bodźce zaostrzające przebieg choroby wskazuje się przede wszystkim sierść zwierzęcą, substancje czyszczące oraz kurz domowy.

Łącznie znamy ponad 3700 alergenów, więc trudno jest sporządzić ich wyczerpującą listę. Do najczęściej spotykanych należy wspomniany wyżej nikiel, substancje zapachowe stosowane w kosmetykach i proszkach do prania oraz inne składniki często występujące w chemii domowej, produktach do higieny osobistej, kosmetykach przeciwsłonecznych, farbach do włosów czy antyperspirantach. Poza tym na liście potencjalnych zagrożeń znajdują się antybiotyczne maści, lateks i niektóre rośliny (np. bluszcz, sumak, dąb).

Generalnie uważa się, że na alergie skórne częściej cierpią kobiety z racji częstszego sięgania po kosmetyki, małe dzieci z uwagi na słabo rozwinięty system odpornościowy i pozbawioną naturalnej ochrony skórę, a także pracownicy takich branży jak metalurgia, fryzjerstwo, kosmetyka, służba zdrowia, jak również malarze pokojowi i floryści.

Czym grożą alergie skórne?

Uczulenia skórne zdarzają się dość często i zazwyczaj same mijają. Nie należy ich jednak zupełnie lekceważyć. W drastycznych przypadkach bowiem nieleczona alergia kontaktowa może przybrać na sile i rozwinąć się we wstrząs anafilaktyczny bezpośrednio zagrażający życiu.

Częściej zdarza się jednak, że świąd skóry prowokuje nas do ciągłego drapania, co w konsekwencji prowadzi do ubytków w naskórku. Do tych łatwo wdzierają się bakterie oraz grzyby, powodując infekcje, które nie tylko zaostrzają istniejący stan zapalny, ale mogą wymagać leczenia antybiotycznego. Wielu ludzi niestety bagatelizuje fakt, że uszkodzona drapaniem skóra umożliwia drobnoustrojom chorobotwórczym wniknięcie nawet do krwiobiegu, co w rzadkich wypadkach powodować może posocznicę. Tego typu drobne rany bywają ponadto przyczyną takich poważnych infekcji jak tężec czy cellulitis (nie mylić z cellulitem!).

Domowe sposoby leczenia alergii skórnych

Większość alergii skórnych wcześniej czy później ustępuje sama, choć ich uporczywość bywa zaskakująca, wziąwszy pod uwagę krótki kontakt z alergenem. Trudno też się dziwić, że ludzie poszukują metod na łagodzenie nieestetycznych wysypek, świądu, łuszczenia i pieczenia.

Najbardziej uniwersalną pierwszą pomocą jest przykładanie do skóry chłodnych kompresów – równie skuteczne mogą być częstsze chłodne kąpiele lub prysznice. Do wanny wypełnionej letnią wodą można również dorzucić szklankę drobno zmielonych płatków owsianych w zawierających witaminę E, kwas ferulowy oraz awentramidy – w sposób udowodniony naukowo łagodzą one kontaktową alergię oraz pokrzywkę, a mogą przynieść ulgę nawet przy atopowym zapaleniu skóry. Zapobiegają również wysuszaniu, przywracając naturalne pH skóry, a nawet zapobiega infekcjom grzybicznym!

Ponadto zmienione chorobowo miejsca można lekko smarować żelem z Aloe vera, który oprócz łagodzenia i gojenia zapobiega nadkażeniom bakteryjnym. Ulgę przynieść może także olej kokosowy, który dostarcza skórze kwasów tłuszczowych, zwalcza stany zapalne i poprawia barierę ochronną – stosować go można nawet kilka razy dziennie! Polecanym remedium jest również ocet jabłeczny w dużym rozcieńczeniu w formie kąpieli (2 szklanki octu na 100 l wody, czyli ok. pół standardowej wanny). Mimo zasady, aby łagodnie obnosić się z alergiczną skórą, ocet jest bardzo efektywny w zwalczaniu bakterii i stanów zapalnych, znajdując doskonałe zastosowanie zwłaszcza w epizodach egzemy. Podobnie działa również rozcieńczony w oleju bazowym olejek z drzewa herbacianego, który oprócz właściwości antyseptycznych redukuje również suchość skóry i przeciwdziała jej świądowi!

Naturalnie, okresy alergicznego podrażnienia skóry wymagają również zmiany codziennych nawyków. Przede wszystkim należy nosić w tym okresie luźną odzież, np. z lnu lub bawełny, unikać wszelkich potencjalnie drażniących kosmetyków i innych chemikaliów, a idealnie zmienić również nieco jadłospis zamieniając nabiał, soję, pszenicę i jaja na owoce, warzywa, tłuste ryby morskie oraz warzywa strączkowe. Wskazana jest również ochrona przed bezpośrednimi promieniami słonecznymi, które mogą zaostrzać objawy alergii.

Kiedy do lekarza?

Konsultacji medycznej wymagają przede wysypki, które są bolesne, nie pozwalają spać lub utrudniają codzienne funkcjonowanie, dotyczą większych obszarów ciała, pojawiają się na twarzy lub genitaliach, a także nie okazują oznak polepszenia po upływie kilku dni. Bardzo niepokojące są również takie zmiany jak ropienie czy wyraźny stan zapalny.

Lekarz może zlecić wykonanie podstawowych testów alergicznych, a ponadto przepisać leki antyhistaminowe. Zasadniczo pierwszym wyborem w leczeniu uporczywych wysypek alergicznych jest jednak maść sterydowa z hydrocortisonem, która, niestety, sama w sobie również może powodować niepożądane efekty. W rzadkich wypadkach pacjentom z alergią skórną podaje się również leki immunosupresyjne.

Jak zapobiegać alergiom skórnym?

O skłonności do dermatologicznych reakcji na bodźce z otoczenia zazwyczaj dowiadujemy się dość wcześnie, chociaż zdarzają się dość nagłe przypadki przewrażliwienia skóry. Przeżywszy kilka epizodów alergicznych na pewno jednak będziemy chcieli się przed dalszymi uchronić, tak ze względów estetycznych, jak i czystego komfortu. Przede wszystkim należy więc unikać styczności z substancjami, o których wiemy, że jesteśmy na nie uczuleni. Poza tym każdy nowy preparat, łącznie z lekami miejscowymi, warto przetestować na skórze aplikując odrobinę na nadgarstek lub wewnętrzną stronę przedramienia i obserwując potencjalne reakcje przez kolejne 24-48 godzin. Wreszcie, jeśli kiedykolwiek po aplikacji danego kosmetyku bądź styczności z określonym materiałem lub rośliną zaczynamy odczuwać swędzenie czy pieczenie, należy jak najszybciej umyć dany obszar skóry mydłem i spłukać dużą ilością chłodnej wody, bez pocierania jednak czy zbyt energicznego szorowania. Unikanie alergenów to bowiem pierwsza zasada prewencji!

Bibliografia

1. DermNet NZ; “Allergic contact dermatitis”; data dostępu: 2021-06-30
2. InformedHealth.org; “Allergic contact dermatitis: Overview”; data dostępu: 2021-06-30
3. American College of Allergy, Asthma and Immunology; “Skin allergy”; data dostępu: 2021-06-30
4. WebMD ; “Skin Allergy Types and Triggers”; data dostępu: 2021-06-30
5. Pat Bass; “An Overview of Skin Allergies”; data dostępu: 2021-06-30