Nalewka z kasztanów – właściwości, działanie i zastosowanie nalewki z kasztanów
Jesień to doskonała pora, aby przygotować domową nalewkę z kasztanów – specyfik zacny i wszechstronny. Alkoholowe ekstrakty z ziół i płodów natury od wieków cieszą się ogromną popularnością, a naukowcy potwierdzają ich skuteczność leczniczą. Kto i kiedy powinien więc sięgnąć po nalewkę z kasztanów?
Kasztanowiec pospolity (Aesculus hippocastanum) to drzewo z rodziny mydleńcowatych. Oryginalnie pochodzi z obszaru basenu Morza Śródziemnego, ale z uwagi na walory estetyczne rozprzestrzeniony został po całej Europie. Według szacunków w Polsce obecnie ok. 500 tysięcy kasztanowców, z czego spora część ma charakter dziczejący. To stosunkowo dużo, bowiem w Albanii, Bułgarii i Grecji gatunek ma już status zagrożonego wymarciem.
Na szczęście, w naszym kraju nie ma problemu z pozyskaniem brązowych płodów nawet w większych ilościach. A są one nie tylko wspaniałą jesienną dekoracją, ale również surowcem leczniczym. Warto dodać, że w zielarstwie wykorzystuje się zarówno nasiona, czyli dobrze nam znane kasztany w kolczastych łupinkach, jak i korę, kwiaty oraz niedojrzałe owoce.
Tradycyjne wykorzystanie kasztanów
Historycznie kasztany cenione były jako pełnowartościowa pasza dla koni, doskonale wspierająca zdrowie tych energicznych zwierząt. Uważa się, że rdzenni mieszkańcy Ameryki Północnej również próbowali ich konsumpcji, ale od tego pomysłu należy wszystkich przestrzec – nasiona kasztanowca są bardzo bogate w saponiny i z tego względu trujące dla ludzi. Już spożycie jednego kasztanu grozi bólami brzucha, biegunką i wymiotami, a większa ilość może spowodować nawet porażenie mięśni oddechowych i zgon.
W nasionach kasztanowca jest jednak wiele substancji o terapeutycznym znaczeniu. Fakt ten uznaje tradycyjna medycyna chińska wykorzystująca ekstrakty do leczenia problemów z krążeniem, obrzęków, a nawet kaszlu i przeziębień. Również w europejskiej medycynie ludowej korzystano z kasztanów przy problemach z hemoroidami, reumatyzmem, zaburzeniami pęcherza moczowego i woreczka żółciowego oraz skurczami kończyn dolnych.
W wydanej w 1898 r. pierwszej książce o medycznym zastosowaniu ziół w Ameryce („King’s American Dispensatory”, Harvey Wickes Felter, John Uri Lloyd) pojawił się dość szczegółowy opis właściwości surowców pozyskiwanych z rozłożystego drzewa. Autorzy polecali m.in. ekstrakt z kory na zgorzele oraz papkę z rozdrobnionych nasion na zastoje w naczyniach krwionośnych. Sto lat później w niemieckiej „biblii” ziołolecznictwa Rudolfa Frtiza Weissa pojawiła się rekomendacja nalewki z kasztanów jako skutecznego leku chroniczną niewydolność żylną.
Zdrowotne właściwości nalewki z kasztanów
Głównym aktywnym składnikiem nasion z kasztanów, który bardzo efektywnie przenika do alkoholu w trakcie kilkutygodniowej maceracji, jest escyna. Pojęciem tym określa się mieszankę saponin typowych dla kasztanowca zwyczajnego, która wykazuje silne działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i przeciwbólowe. W medycynie jest szczególnie ceniona za poprawianie przepływu krwi i wzmacnianie naczyń krwionośnych. Redukuje ona ich kruchość, a zarazem przywraca elastyczność.
Popularne kasztany zawierają też liczne flawonoidy, sterole, olejki eteryczne oraz sole mineralne. Na szczególną uwagę zasługuje eskuletyna, będąca pochodną kumaryny i w niektórych studiach wykazująca zdolność do prowokowania śmierci komórek nowotworowych. Poza tym terapeutyczne działanie wykazują obecne w nasionach kemferol, kwercetyna oraz procyjanidyna.
Jak owe związki przekładają się na właściwości nalewki z kasztanów? Dzięki maceracji przenikają do alkoholu, który pełni rolę doskonałego rozpuszczalnika, a zarazem konserwantu. Gotowa nalewka polecana jest przede wszystkim jako panaceum na problemy z krążeniem, w tym również słabą kondycję naczyń krwionośnych. Ma więc leczyć żylaki kończyn dolnych, hemoroidy, jak również redukować nieprzyjemne symptomy w łydkach towarzyszące niewydolności żylnej. Ponadto wskazana jest przy zakrzepowym zapaleniu żył oraz innych chorobach układu sercowo-krążeniowego.
Zastosowanie nalewki z kasztanów jest jednak szersze. Wiele pozytywnych opinii zbiera w kontekście swych właściwości przeciwbólowych. Polecana jest więc w terapii chorób reumatycznych, neuralgii oraz chorób zwyrodnieniowych typu artrozy. Niektóre źródła polecają ją również na chroniczne bóle kręgosłupa, zespół cieśni nadgarstka czy obrzęki oraz bóle pooperacyjne.
Przepis na nalewkę z kasztanów
Składniki:
- 20 kasztanów
- 500 ml wódki
Przygotowanie:
Zmiksuj kasztany wraz z alkoholem, a otrzymaną mieszankę przełóż do wysterylizowanej butelki. Po zamknięciu przechowuj w ciemnym, chłodnym miejscu codziennie wstrząsając. Po tym czasie nalewkę przecedź. Gotowy preparat można wykorzystywać przez okres 1 roku.
Alternatywne przepisy uwzględniają dodanie do macerujących się w alkoholu nasion kasztanowca również garść suszonych kwiatów. Nie jest to element konieczny dla skuteczności, ale kto w porę zdąży zasuszyć kwiecie, może je użyć. Ponadto wódkę zastępuje się czasem 70% spirytusem.
Nie bez znaczenia jest jakość samych kasztanów – najlepiej zbierać je, gdy dojrzeją i zaczną same opadać z drzew. Nalewkę przygotowujemy jednak zawsze ze świeżo wyłuskanych nasion, które mają błyszczącą brązową skórkę. Warto też zbierać owoce z drzew rosnących z dala od ruchliwych szos, gdyż w ich wnętrzu mogą kumulować się metale ciężkie.
Jak stosować nalewkę z kasztanów?
Nalewka z kasztanów przeznaczona jest do stosowania doustnego oraz zewnętrznego. To pierwsze dotyczy głównie zaburzeń krążenia. Zalecane dawki sugerują przyjmowanie od 1 ml (ok. 20 kropli) dziennie po trzy razy 30 kropli. Ich przekraczanie jest niewskazane ze względu na toksyczne właściwości saponin obecnych w nasionach kasztanowca.
Poza tym nalewkę można miejscowo wmasowywać w nieuszkodzoną skórę w miejscach obolałych, zwłaszcza stawach dotkniętych stanami zapalnymi. W tym zastosowaniu działa ona rozgrzewająco i przeciwbólowo. Wmasowywana w łydki redukuje też uczucie ciężkości, ciągnięcia i obrzęku typowe dla niewydolności kończyn dolnych. Przy silniejszych dolegliwościach można przygotować z niej kompres na nogi po uprzednim rozcieńczeniu z wodą w proporcji 1:2. Kompres aplikujemy maksymalnie na godzinę.
Nalewki z kasztanów w żadnym razie nie powinny spożywać dzieci do lat 12, ciężarne oraz kobiety karmiące piersią. Niewskazana jest również w przypadku nadwrażliwości na escynę oraz choroby wrzodowej żołądka, w przypadku dawkowania doustnego. Warto podkreślić, że to ostatnie zawsze wiązać się może z umiarkowanymi skutkami ubocznymi ze strony układu pokarmowego, przede wszystkim nudności i bólów brzucha, jak również świądu skóry. Nalewkę z kasztanów warto więc stosować ostrożnie i z umiarem!
- „European Union herbal monograph on Aesculus hippocastanum L., semen” European Medicines Agency, https://www.ema.europa.eu/en/documents/herbal-monograph/draft-european-union-herbal-monograph-aesculus-hippocastanum-l-semen-revision-1_en.pdf, 27/10/2022;
- “Horse chestnut” Kaiser Permanente, https://wa.kaiserpermanente.org/kbase/topic.jhtml?docId=hn-2110008, 27/10/2022;
- “Horse chestnut” BHMA, https://bhma.info/indications/circulatory/horse-chestnut/, 27/10/2022;
- “Horse chestnut” Examine.com, https://examine.com/supplements/horse-chestnut/research/, 27/10/2022;
- “Horse chestnut” MSKCC, https://www.mskcc.org/cancer-care/integrative-medicine/herbs/horse-chestnut, 27/10/2022;
Ja uważam, że z każdym problemem lepiej zawsze przejść się do lekarza specjalisty. W przypadku hemoroidów zwłaszcza, bo wiem co to znaczy. Teraz już jest o niebo lepiej, mam deskę myjącą z uspa, dbam lepiej o higienę, ale bez lekarza to mogło się źle skończyć.