Słodycze bez cukru

Cukier to najbardziej niebezpieczny, legalny narkotyk naszych czasów – uważa Paul van der Velpen, szef resortu zdrowia w Amsterdamie. Już w 1957 roku dr. William Coda Martin sklasyfikował cukier rafinowany jako truciznę. Z kolei Wiliam Duffy, w książce „Sugar Blues. Zniewoleni przez cukier” przekonuje, że cukier jest toksyczną substancją chemiczną, która potrafi uzależnić jak opium, morfina i heroina. Czy faktycznie cukier zasługuje na taką opinię? Czasy, kiedy modne było hasło Melchiora Wańkowicza „Cukier krzepi” odeszły do lamusa? A co jeśli nie chcemy zrezygnować ze słodkości? Czy jest jakaś alternatywa dla „białej śmierci”?

Lista negatywnych skutków związanych z nadmiernym spożyciem cukru jest długa. To jemu lekarze i naukowcy przypisują zwiększone ryzyko wystąpienia otyłości, wysokiego ciśnienia krwi, poziomu trójglicerydów oraz białka C-reaktywnego (C-reactive protein), które związane jest z ryzykiem wystąpienia zawału serca.

Ilość cukru, jaką spożywamy ma wpływ na każdy organ naszego ciała. A że spożywamy go całkiem sporo, to efekty są takie, że rocznie 35 milionów osób umiera w efekcie powikłań związanych z nadużywaniem tej substancji. Ale po kolei – co się dzieje z naszym organizmem, kiedy dostarczymy mu rafinowanego cukru?

Nasza wątroba magazynuje cukier w formie glukozy (glikogenu). Dzienny pobór cukru rafinowanego (powyżej wymaganej ilości naturalnego cukru) wypełnia ją i powiększa do maksymalnej objętości, a nadmiar glikogenu powraca do naszej krwi w formie kwasów tłuszczowych. Te wędrują do każdej części naszego ciała i są magazynowane w najmniej aktywnych miejscach zaokrąglając nasze brzuchy, pośladki, piersi i biodra. Gdy i te stosunkowo nieszkodliwe miejsca są wypełnione, kwasy tłuszczowe wędrują dalej do aktywnych narządów, takich jak serce i nerki. Następuje osłabienie ich funkcji, tkanki powoli ulegają degeneracji i zmieniają się w tłuszcz. Powstają zakłócenia ciśnienia krwi, uszkodzeniu ulega parasympatyczny układ nerwowy, układ krążenia obwodowego i limfatycznego, a jakość czerwonych ciałek zaczyna się zmieniać. Występuje nadmierna ilość białych ciałek a proces tworzenia tkanek ulega spowolnieniu. Nadmiar cukru wywiera silny negatywny efekt na funkcjonowanie mózgu, powoduje senność i spadek zdolności zapamiętywania. Skoro wiedza o tym, że cukier jest niezdrowy jest powszechna, dlaczego tak wiele osób, tak chętnie sięga po produkty z cukrem. Dostarczanie cukru stymuluje organizm do produkcji serotoniny i dopaminy, które poprawiają samopoczucie. Ma to związek z pobudzaniem ośrodka nagrody w mózgu.

Przekąski o wysokiej zawartości cukru stymulują dokładnie te same obszary w mózgu, które są odpowiedzialne za powodowanie uzależnienia od heroiny czy kokainy – wynika z badan przeprowadzonych przez naukowców z Harvard Medical. Zdaniem Kelly Brownell, dyr. Rudd Center for Food Policy and Obesity w Yale University osoby, które rezygnują ze słodyczy wykazują objawy tzw. zespołu odstawienia. Nic zatem dziwnego, że tak trudno odstawić słodycze.

A jeśli nie cukier, to co? Czy da się zjeść ciastko i mieć ciastko? Czy są jakieś produkty, które z powodzeniem są w stanie go zastąpić. Oczywiście, że tak!

Stewia − słodka roślina

Stewia − jest słodsza od cukru, a nie ma kalorii. Stewia nie zawiera węglowodanów, nie podnosi poziomu cukru we krwi, więc spokojnie można włączyć ją do codziennej diety. W czym tkwi słodka tajemnica stewii? W postaci naturalnej – jedna łyżeczka sproszkowanych liści odpowiada szklance cukru. W liściach, łodygach, kwiatach, nasionach oraz korzeniach stewii występuje glikozydom stewiolowy, który w postaci skoncentrowanej jest nawet 200-300 razy słodszy niż cukier (sacharoza). Te słodkie glikozydy mają smak zbliżony do sacharozy, jednak charakteryzują się bardzo niską kalorycznością. Stewia oprócz słodyczy ma do zaoferowania zdecydowanie więcej. Stewii przypisywane są właściwości hipoglikemizujące, hipotensyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe, przeciwbiegunkowe oraz immunomodulacyjne. Dzięki zawartości cennych minerałów i mikroelementów takich jak – wapń, potas, magnez, żelazo, chrom, mangan, selen, krzem, kobalt, cynkwitamin z grupy B i witaminy C – stewia znalazła szerokie zastosowanie terapeutyczne. A wyniki badań Międzynarodowej Federacji Diabetycznej dowiodły, że regularna konsumpcja stewii, normalizuje poziom cukru we krwi.

W przemyśle spożywczym stewia na szeroką skalę była wykorzystywana od lat 70. Światową popularność zdobyła pod koniec XX w. Stany Zjednoczone w 1995 r. uznały stewię za suplement diety, a dopiero w 2008 r. pozwoliły na sprzedaż ekstraktu jako dodatku do żywności. Z kolei Unia Europejska zezwoliła na stosowanie glikozydów stewiolowych w 31 kategoriach spożywczych w 2011 r. Są to m.in. napoje, desery, słodycze i słodziki. Właściwości stewii wykorzystuje wiele firm, które dodają ją do takich produktów, jak czekolady, batony (www.stewiarnia.pl/kategoria/batoniki), praliny, kremy, czy żelki i cukierki (www.maan-premium.pl).

Ksylitol – cukier brzozowy

Cukier brzozowy, inaczej ksylitol wygląda jak cukier i jak cukier smakuje. To tyle jeżeli chodzi o podobieństwa. Ksylitol, to naturalna substancja słodząca (występuje w niektórych owocach, jagodach, grzybach, warzywach, twardym, w kolbach kukurydzy), która w przeciwieństwie do cukru zawiera aż o 40 proc. mniej kalorii i posiada zdecydowanie niższy indeks glikemiczny. W rezultacie może być stosowany również przez diabetyków. Dlaczego jeszcze warto zamienić cukier na ksylitol? Ksylitol ułatwia przyswajanie minerałów przez organizm (m. in. przyswajanie wapnia), jest bezpieczny dla diabetyków, ma prawie 2-razy mniej kalorii niż cukier, nie powoduje próchnicy, ma charakter zasadowy, właściwości antybakteryjne i nie fermentuje w przewodzie pokarmowym.

Komitet Ekspertów ds. Dodatków do Żywności Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) stwierdził, że dla ksylitolu nie istnieje granica spożycia (ADI – dopuszczalna dzienna dawka), co znaczy, że jest on całkowicie bezpieczny niezależnie od spożywanej ilości dziennej. Trzeba jednak pamiętać, że jego nadmierna dawka (powyżej 3 łyżeczek ) może powodować biegunkę.

Suszone owoce zamiast słodyczy

Czym można jeszcze zaspokoić apetyt na słodycze? Suszone owoce, takie jak daktyle, morele, rodzynki, wiśnie, ananasy, banany są słodkie, smaczne i – ze względu na zawarte w nich witaminy i sole mineralne – zdrowe. Są też niestety kaloryczne – dlatego należy spożywać je z umiarem.

Reasumując: nadwaga, cukrzyca, złe samopoczucie – powodów, by wyeliminować cukier z diety jest wiele. Na szczęście nie trzeba całkowicie rezygnować ze słodyczy. Na rynku jest coraz więcej zdrowszych alternatyw. Stewia, ksylitol, miód, suszone owoce albo zdrowy rozsądek − słodycze powinny być przyjemnością, na którą pozwalamy sobie od czasu do czasu, a nie codziennym rytuałem.