Skwalan i skwalen – właściwości, działanie i zastosowanie skwalanu i skwalenu

Skwalan to gorący produkt ostatnich lat, nawet, jeśli w wielu źródłach pojawia się nie w pełni zasłużenie. Ludzie mają bowiem zaskakującą tendencję do przeinaczania naukowych faktów i, kolokwialnie rzecz ujmując, wiedzą, że biją, ale nie wiedzą w którym kościele. Tymczasem skwalan posiada jeszcze bardziej zacnego kuzyna, skwalen, i obu tym niezwykłym związkom należy się trochę uwagi.

1. Medyczne znaczenie skwalenu
2. Skwalen jako suplement
3. Co to jest skwalan?
4. Zastosowanie skwalanu
5. Zastrzeżenia dotyczące skwalanu

Aby zacząć od początku, warto najpierw przyjrzeć się skwalenowi. Jest to dość zagadkowa substancja występująca w przyrodzie, która choć należy do lipidów, nie jest wcale tłuszczem. Zaliczana do grupy węglowodorów wielonienasyconych, obecna jest w tkankach wielu organizmów żywych – roślin, zwierząt, a ludzkiej skóry. Na dzień dzisiejszy za najlepsze źródła skwalenu uważa się wątrobę rekina oraz oleje roślinne, m.in. z pestek amarantu, zarodków pszennych, otrębów ryżowych oraz oliwek.

Medyczne znaczenie skwalenu

Skwalen został odkryty w 1906 r. przez japońskiego inżyniera Mitsumaru Tsujimoto, ale dopiero 60 lat później, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii, Paul Karrer, odnalazł go w strukturze ludzkiej skóry – dokładnie jej płaszczu lipidowym. Pogłębione badania w latach 80-tych i 90-tych ubiegłego stulecia wykazały, że skwalen pełni w naszym systemie funkcję detoksyfikującą oraz ochronną w kontekście promieniowania oraz utleniania. Dalej okazało się, że skwalen jest prekursorem cholesterolu i innych sterydów i może być zarówno syntetyzowany na poziomie komórkowym, jak i dostarczany z pożywieniem. W tej drugiej postaci szacuje się, że 20% spożytego skwalenu jest przekształcane w sterole i powraca do układu pokarmowego bez wpływu na organizm, ale 60-80% jest faktycznie redystrybuowanych do tkanek ciała.

Skwalen jako suplement

Dziś skwalen jest popularnym suplementem pozyskiwanym przede wszystkim z tłuszczu wątroby rekina oraz oliwy z oliwek. Polecany jako ochrona przed naturalnym procesem starzenia się organizmu, ma spełniać również funkcję przeciwdziałania nowotworom.

Studia nad przeciwrakowym działaniem skwalenu bazują na obserwacji, że zarówno wśród rekinów, jak i ludzkich społeczeństw Regionu Morza Śródziemnego odsetek zachorowań na nowotwory jest zaskakująco niski. Sugeruje się, że skwalen skutecznie obniża poziom pirofosforanu farnezylu w komórkach, który z kolei odpowiada za aktywację zmutowanych genów. Zdaniem naukowców skwalen może tym sposobem chronić przede wszystkim przed rakiem piersi, trzustki i jelita grubego.

W świetle badań na myszach i szczurach podawanie większych dawek skwalenu może również polepszać profil lipidowy krwi, obniżając poziom złego cholesterolu LDL i zwiększając poziom dobrej frakcji HDL. Nie jest jednak pewne jak te wyniki przekładają się na ludzi – dotychczasowe studia w tym zakresie przyniosły niejednoznaczne efekty.

Poza tym skwalen zachowuje się w jako antyoksydant i pomaga ciału pozbyć się toksycznych produktów przemiany materii, co dodatkowo pomaga złagodzić uboczne skutki chemioterapii. Uważa się również, że suplementacja skwalenem pomaga redukować negatywne skutki promieniowania UV i teoretycznie ma działanie opóźniające proces starzenia się skóry.

Jak dotąd nieznane są żadne poważne skutki uboczne stosowania skwalenu nawet w większych ilościach – w jednym ze studiów zanotowano umiarkowany dyskomfort żołądka oraz luźniejsze stolce. Oficjalna dopuszczalna dawka ustanowiona jest na 300 mg suplementu dziennie. Naturalnie, dieta bogata w oliwę z oliwek lub tran dla większości populacji może być wystarczającym źródłem skwalenu.

Co to jest skwalan?

Skwalan jest pochodną skwalenu powstałą przez wysycenie wszystkich jego podwójnych wiązań. Z chemicznego punktu widzenia mówimy więc o węglowodorze nasyconym, występującym w stanie naturalnym w postaci cieczy. Skwalan w bardzo małych ilościach obecny jest w sebum ludzkiej skóry, ale z punktu widzenia biologii jest to związek o stosunkowo rzadkim występowaniu – w przeciwieństwie do skwalenu.

Pierwsze uwodornienie skwalenu do postaci skwalanu udało się naukowcom w 1916 r. Oryginalny proces oparty o olej z wątroby rekina szybko stał się jednak kontrowersyjny ze względów ekologicznych. W XXI w. skwalen zaczął więc być masowo pozyskiwany z ryżu, trzciny cukrowej oraz oliwy z oliwek. Obecnie sam skwalan produkuje się najczęściej poprzez fermentację cukrów z trzciny cukrowej za pomocą genetycznie modyfikowanych drożdży, a następnie uwodornianie powstałego tym sposobem izoskwalenu.

Zastosowanie skwalanu

Skwalanem od początku zainteresował się przemysł kosmetyczny, wciąż poszukujący możliwości odmłodzenia i nawilżenia ludzkiej (zwłaszcza damskiej) skóry. Fakt naturalnego występowania skwalanu w ochronnej warstwie naszej skóry oraz stosunkowo tani proces produkcji sprawiły, że na drogeryjnych i aptecznych półkach dość szybko pojawiła się szeroka gama kosmetyków z zawartością rzekomo odmładzającego składnika. Dodatkowym jego atutem jest łagodność dla ludzkiej skóry – nie odnotowano dotąd przypadków podrażnienia czy uczulenia.

Na dzień dzisiejszy skwalan reklamowany jest jako:

• Emolient, który nawilża skórę bez pozostawiania tłustego filtru.
• Preparat chroniący skórę przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych.
• Substancja zwalczająca wolne rodniki w skórze i tym samym zapobiegająca starzeniu.
• Substancja stymulująca produkcję kolagenu niezbędnego do zachowania jędrności skóry.
• Nawilżająca i ochronna odżywka do włosów.
• Substancja łagodząca stany zapalne i podrażnienia skóry typu egzema, łuszczyca, trądziki różowaty, dermatozy o różnym podłożu.

Zastrzeżenia dotyczące skwalanu

Niestety, owe dobroczynne dermatologiczne właściwości pozostają w dużej mierze niezweryfikowane. Studia kliniczne z udziałem ludzi są bowiem nieliczne i niemiarodajne. Tym niemniej skwalan od lat 50-tych ubiegłego wieku jest dodawany do kosmetyków, a obecnie przeżywa nową falę popularności i sprzedawany w formie olejku do twarzy.

I choć trudno jest zaprzeczyć nawilżającym właściwościom lipidowego związku faktyczny potencjał do odmładzania należy brać z poprawką na współczesną propagandę marketingową. Co więcej, lekarze przestrzegają, że aplikowanie skwalanu, będącego częścią sebum, na tłustą lub trądzikową cerę z dużym prawdopodobieństwem spowoduje nasilenie zmian zapalnych, dalsze zablokowanie porów i możliwe pojawienie się nowych zaskórników oraz pryszczów. W związku z tym preparaty ze skwalanem powinny być używane jedynie przez osoby o suchej, wrażliwej lub normalnej skórze.

Bibliografia

1. Fatma Esra Gunes; “Medical use of squalene as a natural antioxidant”; researchgate.net; 2019-09-30
2. Kim SK, Karadeniz F; “Biological importance and applications of squalene and squalene ”; ncbi.nlm.nih.gov; 2019-09-30
3. Kamal Patel; “Summary of Squalene”; examine.com/; 2019-09-30
4. Newmark HL; “Squalene, olive oil, and cancer risk. Review and hypothesis”; ncbi.nlm.nih.gov; 2019-09-30
5. Debra Rose Wilson; “What Is Squalane and What Are Its Benefits for Skin and Hair? ”; healthline.com; 2019-09-30