Wije (Myriapoda) – zwierzęta bezkręgowe, należące do stawonogów, w systematyce klasyfikowane jako ich podtyp lub nadgromada. Obejmują około 16 tys. gatunków. Wije żyją w środowisku lądowym, w miejscach wilgotnych. Za wyjątkiem nielicznych gatunków zamieszkujących obszary pustynne i półpustynne, są bardzo wrażliwe na suche powietrze. Przeważnie występują w lasach, gdzie odpowiednie warunki oraz schronienie znajdują w ściółce, glebie, pod powierzchnią kory drzewnej lub pod kamieniami. Osiągają raczej niewielkie rozmiary. Najmniejsze gatunki mają wielkości mikroskopowe, zaś największe dorastają do około 30 cm. Co ciekawe, wymarłe gatunki wijów były największymi (sięgającymi do 2 m) bezkręgowcami lądowymi.
Gałąź zoologii, której przedmiotem zainteresowania są wije, to myriopodologia.
Tryb życia wijów i odżywianie
Część wijów prowadzi drapieżny tryb życia, jednak większość gatunków należy do saprofagów – odżywia się martwą materią organiczną. Wije odgrywają więc ważną rolę w procesie obiegu materii w przyrodzie i uskuteczniają procesy glebotwórcze – przyczyniają się do użyźniania gleby lasów, w których żyją.
Jako organizmy zaliczane do stawonogów, wije charakteryzują się ciałem podzielonym na segmenty oraz występowaniem odnóży (przekształconych i pełniących zróżnicowane funkcje). Są wyposażone w zewnętrzny szkielet pokryty chitynowym oskórkiem oraz otwarty układ krwionośny.
- podłużne ciało, składające się z segmentów;
- każdy segment za wyjątkiem ostatniego posiada co najmniej jedną parę odnóży;
- liczba segmentów ciała wijów może dochodzić do 180;
- na głowie ulokowane są czułki;
- wije posiadają też 2 lub 3 pary przydatków gębowych;
- dobrze wyodrębniona głowa, przy czym ich korpus jest niezróżnicowany na tułów i odwłok;
- narządy płciowe położone z przodu lub z tyłu ciała;
- w szkielecie wewnętrznym głowy znajduje się zbudowane z apodem tentorium;
- układ krwionośny składa się z dwóch naczyń głównych – brzusznego i grzbietowego;
- wije oddychają za pomocą tchawek, których ujścia stanowią przetchlinki;
- ważnym elementem układu wydalniczego są cewki Malpighiego, gromadzące i odprowadzające na zewnątrz organizmu zbędne produkty przemiany materii
- korpus kończy się telsonem – jest to ostatni odcinek odwłoku w kształcie klinowatej wydłużonej płytki.
Odcinek głowowy wijów
U wijów obserwujemy wyraźny podział ciała na głowę i korpus. Sam korpus jest z kolei dość słabo zróżnicowany na tułów i odwłok. Głowa wijów jest jednolita. Znajdują się na niej czułki, zwykle oczy (choć niektóre wije są ślepe) oraz narządy gębowe złożone z trzech par odnóży przekształconych w jedną parę żuwaczek i dwie pary szczęk (lub jedną, jak ma to miejsce u dwuparców i skąponogów). Szczęki są członowane i mogą znajdować się na nich głaszczki – wyrostki stanowiące narządy zmysłowe dotyku. Podobnie jak u owadów, również u wijów elementem charakterystycznym wewnętrznej budowy głowy jest tentorium – konstrukt zbudowany z apodem, czyli uwypukleń będących miejscem przyczepu dla mięśni. Tentorium kieruje ruchami całej głowy, narządami gębowymi i czułkami.
Podział wijów
Tradycyjnie wije dzielą się na cztery gromady. Należy jednak wiedzieć, że współczesna nauka uznaje tę grupę za utworzoną sztucznie, gdyż poszczególne gromady nie są ze sobą ściśle spokrewnione. Przykładowo krocionogom jest zdecydowanie bliżej do owadów niż do przedstawicieli pozostałych gromad z podtypu wijów. Największych przedstawicieli spotyka się wśród pareczników i dwuparców.
Pareczniki – gromada wijów prowadzących drapieżny tryb życia. Są aktywnie polującymi osobnikami, które wydzielają jad służący do chwytania, paraliżowania, a nawet rozrywania ofiary. Do wprowadzania jadu służą im szczękonóża przekształcone z odnóży znajdujących się na pierwszym segmencie zagłowowym.
Krocionogi – ich tułów składa się z segmentów podwójnych (tzw. diplosegmentów), powstałych w wyniku złączania się ze sobą sąsiadujących metamerów. W wyniku tego każdy segment ciała krocionogów jest wyposażony w dwie pary odnóży. Stąd też wzięła się inna nazwa tej gromady – dwuparce. Dwuparce obejmują około 12 tys. opisanych jak dotąd gatunków. Żywią się głównie roślinami, w tym przede wszystkim ich martwymi szczątkami. Posiadają dość twardy, ale zarazem kruchy oskórek. Ich ciała mają kształt walcowaty, są spłaszczone grzbietowo-brzusznie. Po bokach segmentów krocionogów umiejscowione są ujścia gruczołów, z których wydziela się żrąca ciecz.
Skąponogi – milimetrowe, w zależności od gatunku wydłużone lub okrągławe stawonogi, których cechą charakterystyczną jest pokrycie ciała licznymi włoskami (pełnią one funkcje narządu dotyku).
Drobnonogi – licznie zasiedlające glebę niewielkie (do 10 mm) wije o bezbarwnym ciele, zupełnie ślepe.