Brudnica nieparka (Lymantria dispar)

Motyl nocny, występujący powszechnie w Europie i Azji. Uznawany za groźnego szkodnika, ponieważ gąsienice tego gatunku żerują na drzewach liściastych, szczególnie na dębach.

Występowanie

Brudnica nieparka występuje powszechnie w Europie, w północnej części Afryki, w Azji Mniejszej, Środkowej, Japonii i w Chinach. We wszystkich tych miejscach jest rodzimym gatunkiem, występującym naturalnie. Czasami pojawia się w masowych ilościach. Gatunek inwazyjny w Ameryce Północnej (Stany Zjednoczone i Kanada) oraz w Nowej Zelandii. Po raz pierwszy pojawiła się w Stanach Zjednoczonych pod koniec XIX wieku, kiedy została tam przewieziona z Europy w ramach eksperymentu naukowego. Wkrótce po tym stracono kontrolę nad ekspansją gatunku. Brudnica nieparka szybko się rozprzestrzeniła po terenie całego kraju, atakując drzewa w lasach i parkach. Owady pojawiały się także w mieszkaniach. Przyczyną tak gwałtownej inwazji był głównie brak naturalnych wrogów i konkurencji o pokarm. Głównym siedliskiem są lasy liściaste, mieszane, sady, parki i ogrody, ale można je także spotkać na pojedynczych drzewach, na przykład wzdłuż dróg. W Azji przebywają i żerują również na polach uprawnych (ryżu, kukurydzy czy koniczyny).

Wygląd

Stosunkowo duży motyl o jasnym ubarwieniu skrzydeł. Występuje wyraźny dymorfizm płciowy (do tej cechy odnosi się polska nazwa gatunkowa tego owada – nieparka). Samce są mniejsze i smuklejsze od samic. Długość samca wynosi około 20-28 mm, a rozpiętość skrzydeł to 40-50 mm. Skrzydła samce są jednolicie brązowe, a przednie skrzydła mają dodatkowo ciemnobrunatne poprzeczne przepaski i ciemne wzory na wierzchu. Samice są większe i jaśniejsze od samców. Ich długość wynosi od 30 do 45 mm, a rozpiętość skrzydeł od 60 do nawet 90 mm. Głowa, tułów, skrzydła i odwłok są jasne, białe z żółtawym zabarwieniem. Odwłok jest bardzo gęsto owłosiony. Na przednich skrzydłach widoczne są brunatne paski. U obu płci na dolnym brzegu skrzydeł widać ciemne kropki. Brudnica nieparka jest bardzo podobna z wyglądu do innego przedstawiciela tego rodzaju – brudnicy mniszki. U tej drugiej wzory na skrzydłach są jednak znacznie ciemniejsze i wyraźniejsze. Gąsienice brudnicy nieparki mogą osiągać nawet 70 mm długości, przez co stanowią jedne z największych gąsienic w Polsce. Mają czarne ubarwienie i długie, gęste włoski na całym ciele.  to sieparka wierzchu ciała znajdują się parzyste brodawki o niebieskim kolorze na początkowych pięciu segmentach i czerwone na pozostałych. Wzdłuż ciała biegną trzy żółte paski.

Biologia

U brudnicy nieparki występuje wiele stadiów życiowych, w tym 5 stadiów larwalnych u samców i 6 u samic. Dorosłe osobniki można spotkać w lipcu i sierpniu. Są aktywne w ciągu dnia i nocy. W miesiącach letnich przypada także okres rozrodczy. Gatunek ten jest rozdzielnopłciowy, samce zapładniają samice, ale zdarzają się też czasem przypadki partenogenezy (inaczej dzieworództwa – komórka jajowa rozwija się bez udziału plemnika). Samice składają jaja na korze drzew, często na tych samych, na których wykluły się z jaja. Pakiet jaj przykrywają kępką włosków z własnego odwłoka. Za jednym razem samica składa od 250 do nawet 500 jaj. Jaja rozwijają się przez jesień i powstają z nich gąsienice, które jednak nie opuszczają jeszcze osłonek jajowych. Zimują w nich i potrafią przetrwać temperatury nawet tak niskie jak -40 stopni Celsiusa. W kwietniu gąsienice wykluwają się z osłonek jajowych i zaczynają intensywnie żerować. Ten okres rozwoju jest najbardziej uciążliwy dla człowieka, ponieważ głodne gąsienice potrafią doprowadzić do znacznego osłabienia drzew, a czasem nawet ich obumarcia, gdy występują masowo. Gąsienice żerują na liściach. Wytwarzają długie nici przędzy, dzięki czemu wiatr może przenosić je na oddalone drzewa. Gatunek ten jest w stanie żerować nawet na 600 różnych gatunkach roślin i drzew, ale najczęściej atakują dęby, buki, graby, topole, wierzby, brzozy, a także drzewa owocowe. Czasem brudnica mniszka pojawia się masowo, gąsienice mogą wtedy atakować ogromne połacie lasów, liczące nawet tysiące hektarów. Rozwój gąsienicy trwa od 1,5 do 3 miesięcy. Po tym czasie wytwarzają wokół siebie luźny kokon na gałęzi zajętego drzewa i przepoczwarzają się w dorosłe osobniki. Dorosłe motyle wychodzą z kokonów po koło dwóch tygodniach.