Muchomor narcyzowy (Amanita gemmata)

Nazywana/y także: muchomor żonkilowy

Tagi

Grzyby trujące

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Muchomor narcyzowy Amanita gemmata (Fr.) Bertill. to grzyb trujący, niezbyt częsty w Polsce, za to pospolity na południu Europy, w Kalifornii i Meksyku, przedstawiciel rodziny muchomorowatych Amanitaceae, należący do podrodzaju (sekcji) muchomorów właściwych Amanita i serii Gemmatae.

Sezon

Muchomor narcyzowy zawiązuje owocniki w Polsce przez całe lato i jesień, od czerwca do końca listopada.

Występowanie

Muchomor narcyzowy podawany był z Europy, Iranu, Indii, Korei, Chin oraz Ameryki Północnej (po południowe regiony Meksyku włącznie). Według nowszych badań opartych o wyniki genetyki molekularnej znaczna część grzybów z Półkuli Zachodniej, ujmowanych dawniej jako muchomory narcyzowe, należy do odrębnych, choć pokrewnych gatunków np.: Amanita alpinicola, A. aprica czy A. vernicocora.

M. narcyzowy trzyma się gleb kwaśnych i piaszczystych, w lasach i zaroślach różnego typu (iglastych i liściastych), rzadziej na siedliskach antropogenicznych np.: w śródmieściu Londynu. W Polsce preferuje miejsca o ciepłym mikroklimacie. Nie jest wybredny przy tworzeniu mikoryz, aczkolwiek najczęściej wchodzi w symbiozę z różnymi gatunkami sosen (nadmorską na południu Europy, wydmową na zach. wybrzeżach USA i Meksyku), świerków i mącznic, w tym kalifornijskich manzanit.

Wygląd

Muchomor narcyzowy ma owocniki o średnicy kapelusza do 11 cm, na nóżkach grubości do 20 mm, zwykle 4-14 cm wysokich.

Blaszki wolne (nieprzyrosłe do trzonu), gęsto upakowane, zawsze – aż do rozpadu owocnika – czysto białe.

Kapelusz m. narcyzowego u młodych egzemplarzy pozostaje półokrągły, u dojrzalszych owocników łukowaty, na najstarszych często niemal płaski. Wyróżnia się prążkowanymi brzegami. Przybiera wielorakie odcienie żółci, od słomkowych przez brudno ochrowe i żywo cytrynowe do faktycznie żonkilowych (stąd współczesna, polska nazwa: narcyzowy. Odnosi się do żółtych narcyzów, zwanych żonkilami.). Długo pozostaje dość jaskrawy z białymi łatkami, dopiero w późnej starości blednie. Ulewne deszcze mogą zupełnie zmyć białe łatki z kapelusza u tego gatunku. Po deszczu lub mgle robi się lepki w dotyku, podczas susz sam pozostaje matowy i suchy.

Nóżka walcowata, u nasady bulwiasto rozszerzająca się, żółtawa bądź śnieżnie biała, najczęściej obrośnięta białymi, odstającymi łuseczkami. U młodych owocników obecny jest wąski, ale łatwo dostrzegalny, białawy pierścień, podobny nieco do spódnicy, u starszych zanika. Bulwę u nasady nóżki obrasta mocno przylegająca do niej pochwa.

Miąższ muchomora narcyzowego przypomina miąższe innych kuszących dla grzybiarz choć silnie toksycznych muchomorów – jest biały, miły w smaku, o słabym, ale dość przyjemnym aromacie.

Wysyp spor biały. Zarodniki typowe dla muchomorów to znaczy: przezroczyste (szkliste), nieamyloidalne, cienkościenne, gładkie, mniej lub bardziej szeroko jajowate, z jedną lub kilkoma kropelkami oleju w środku. Osiągają zwykle 8,5-13,0 na 6,5-9,0 µm.

Przyczyną niebezpiecznych zatruć tym grzybem bywa mylenie go z paroma gatunkami warunkowo jadalnych, a nawet smacznych muchomorów jak kalifornijska cocora czy nasze, europejskie mglejarki.

Właściwości

Muchomor narcyzowy należy do grzybów trujących dla człowieka, choć przyjemnych w smaku. Produkuje m.in. muscymol oraz kwas ibotenowy. W ciągu trzech godzin po zjedzeniu odczuwa się pierwsze, coraz mniej przyjemne objawy intoksykacji: rozwolnienie, boleści, omamy wzrokowe, nieregularne, a jednocześnie zbyt wolne bicie serca, nadmierne pobudzenie ruchowe i emocjonalne, tudzież nudności. Po zjedzeniu wielu owocników dochodzi czasem, na szczęście rzadko, do drgawek, śpiączki i śmierci.

Zastosowanie

Brak, gatunek toksyczny dla ludzi. Muchomor narcyzowy jest wykorzystywani w lecznictwie ani jako organizm modelowy w nauce.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Muchomor narcyzowy, ,fot. PhotoMik/Shutterstock

Muchomor narcyzowy, fot. igor.kramar.shots/Shutterstock

Muchomor narcyzowy, fot. Grigorii Pisotsckii/Shutterstock

Bibliografia

Ammirati J., Traquair, Horgen J., Paul A. 1985.; "Poisonous Mushrooms of Canada: Including other Inedible Fungi."; Fitzhenry & Whiteside, Agriculture Canada, Canadian Government Publishing Centre, Markham.;
Arora D. 1986.; "Mushrooms Demystified: A Comprehensive Guide to the Fleshy Fungi."; Ten Speed Press, Berkeley.;
Bojantchev D., Pennycook S., Davis R. 2011.; "Amanita vernicoccora sp. nov. - the vernal fruiting ‘coccora’ from California."; Mycotaxon 117(1): 485-497.;
Bon M. 2012.; "Pareys Buch der Pilze."; Kosmos, Halberstadt.;
Cetto B. 1980.; "Der große Pilzführer. vol. 3."; BLV Verlagsgesellschaft, München-Bern-Wien.;
Cripps C., Lindgren J., Barge E. 2017.; "Amanita alpinicola sp nov., associated with Pinus albicaulis, a western 5-needle pine."; Mycotaxon 132(3): 665-676.;
Drehmel D., Moncalvo J-M., Rytas V. 1999.; "Molecular phylogeny of Amanita based on large subunit ribosomal DNA sequences: implications for taxonomy and character evolution."; Mycologia 91(4): 610–618.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Jordan M. 1995.; "The Encyclopedia of Fungi of Britain and Europe."; David & Charles, London.;
Kibby G. 2016.; "A tale of two names-Amanita junquillea and A. gemmata."; Field Mycology 17(1): 19-20.;
Ko P., Seok S., Jeun Y. 2012.; "Four new records of Agaricales from Halla mountain of Jeju island in Korea."; The Korean Journal of Mycology 40(3): 127-131.;
Largent D. L., Sugihara N., Brinitzer A. 1980.; "Amanita gemmata, a non-host-specific mycorrhizal fungus of Arctostaphylos manzanita."; Mycologia 72(2): 435-439.;
Miller H., Miller O. 2006.; "North American Mushrooms: A Field Guide to Edible and Inedible Fungi."; Falcon Guides, Guilford.;
Moncalvo J-M., Drehmel D., Vilgalys, Rytas V. 2000.; "Variation in modes and rates of evolution in nuclear and mitochondrial ribosomal DNA in the mushroom genus Amanita (Agaricales, Basidiomycota): phylogenetic implications."; Molecular Phylogenetics and Evolution 16 (1): 48–63.;
Nieto M., Carbone S. 2008.; "Characterization of juvenile maritime pine (Pinus pinaster Ait.) ectomycorrhizal fungal community using morphotyping, direct sequencing and fruitbodies sampling."; Mycorrhiza 19 (2): 91–98.;
Overall A. 2007.; "Overall A. 2007. Some notable fungi from Central London."; Field Mycology 8(1): 24-27.;
Rees B. J., Cracknell R., Marchant A., Orlovich D. 2009.; "A near-fatal case consistent with mushroom poisoning due to Amanita species."; Australasian Mycologist 28(1): 23-28.;
Saber M. 1995.; "The species of Amanita in Iran."; Iranian Journal of Plant Pathology 31(1–4): 15–18.;
Semwal K., Tulloss R., Bhatt R., Stephenson S., Upadhyay R. 2007.; "New records of Amanita section Amanita from Garwhal Himalaya, India."; Mycotaxon, 101: 331-348.;
Sierralta A.; Jeria M., Figueroa G., Pinto J., Araya, J.C.; Grinbergs J., Valenzuela E. 1994.; "Intoxicación por callampas venenosas en la IX Región. Rol de Amanita gemmate. Mushroom Poisoning in the 9th region of Chile."; Role of Amanita gemmata. Revista Medica de Chile 122(7): 795–802.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Tulloss R., Lindgren J. 2005.; "Amanita aprica - a new toxic species from western North America."; Mycotaxon 91: 193-206.;
Valdés M., Córdova J., Gómez M., Fierros A. 2003.; "Understory vegetation and ectomycorrhizal sporocarp diversity response to pine regeneration methods in Oaxaca, Mexico."; Western Journal of Applied Forestry 18(2): 101-108.;
Villanueva-Jimenez E., Villegas-Rios M., Cifuentes-Blanco J., Leon-Avendano H. 2006.; "Diversity of the genus Amanita in two areas with different forestry management in Ixtlán de Juárez, Oaxaca, Mexico."; Revista Mexicana de Biodiversidad 77(1): 17–22.;