Poroblaszek żółtoczerwony (Phylloporus rhodoxanthus)

Wstęp

Poroblaszek żółtoczerwony to jadalny, naturalnie rzadki, objęty w Polsce częściową ochroną gatunkową grzyb. Jest jedynym z rodzimych dla Europy borowikowatych posiadającym obłócznię w formie blaszek, a nie rurek. Takie blaszkowate borowikowe bywają znacznie częstsze w Australii i obu Amerykach. Z powodu blaszkowatych od spodu kapeluszy zaliczano go w przeszłości do krowiaków i lejkówek, choć pod wszystkimi, innymi względami przypominał borowiki lub podgrzybki.

Sezon

Poroblaszek żółtoczerwony zawiązuje owocniki latem i jesienią, zwykle od lipca po październik.

Występowanie

Jako dziwoląg i ogromna rzadkość szybko stał się symbolem ochrony grzybów, a jego rozmieszczenie w wielu państwach, w tym Polsce było i nadal jest szczegółowo badane przez zawodowców i amatorów. Pod koniec lat 50. XX wieku odszukano u nas jedynie 6 stanowisk. W latach 70. liczba znanych populacji wzrosła do 14. Współcześnie potwierdzono nieco ponad 60 stanowisk, przede wszystkim na południu kraju, lecz także w woj. pomorskim (zatem wszędzie tam, gdzie klimat odznacza się dość wilgotnym, górskim lub oceanicznym charakterem, toteż buk odgrywa ogromną rolę w drzewostanach). Każde z nich wymaga indywidualnych zaleceń ochronnych, lubo ogólne wytyczne będą takie same: zachowanie bądź przywrócenie drzewostanów o naturalnym składzie, ze znacznym odsetkiem buków.

W Polsce i krajach sąsiednich najczęściej wchodzi w mikoryzę z bukiem na glebach kwaśnych, toteż rośnie u nas w buczynach, grądach i lasach mieszanych, z wyraźnym udziałem buka. Z uwagi na szeroko rozpowszechnienie w różnych strefach klimatycznych może mikoryzować z innymi partnerami, zapewne także dębami, grabami i sosnami.

Wygląd

Owocniki poroblaszka żółtoczerwonego charakteryzują się średnimi rozmiarami (kapeluszem o średnicy 40-100 mm), a przede wszystkim dość niecodziennym wyglądem: podgrzybka lub borowika z blaszkami jak u olszówki (krowiaka) albo lejkówki.

Kapelusz odznacza się żółto- rzadziej czerwonobrązowym kolorem, mięsistą konsystencją oraz długo wysklepionym, dopiero na starość lekko rozpostartym kształtem. W dotyku przypomina zamsz. Nie wydziela mleczka.

Blaszki tego osobliwego gatunku będą grube, mięsiste oraz połączone poprzecznie mnóstwem żyłek, zwanych anastomozami. Czyni to z poroblaszka ogniwo pośrednie między grzybami o typowym hymenoforze blaszkowym a borowikowatymi o typowym hymenoforze rurkowym (gąbczastym, porowym). Następnym wyróżnikiem tychże blaszek będzie widoczny już z daleka, jaskrawy kolor, w wielorakich odcieniach starego złota lub cytryny.

Trzon niemal równogruby (cylindryczny), jedynie u podstawy delikatnie się zwęża, o długości 4-7,5 cm, a szerokości do 7-7,5 cm. Ubarwieniem zbliżony do kapelusza, bo także złocisto-brązowy, niekiedy wpadający w czerwień. Pochwy oraz pierścienia brak.
Miąższ o trudno wyczuwalnym, ale przyjemnie „borowikowym” czy „podgrzybkowym” aromacie oraz smaku. Charakteryzuje się także bladym, kremowo-żółtym kolorem i miękką konsystencją.

Wysyp spor brudnożółty (ochrowy, oliwkowo-żółty albo złocisto-ochrowy). Zarodniki poroblaszka żółtoczerwonego kształtem i wymiarami przypominają spory typowych borowików, będąc gładkie, eliptyczne ale silnie wydłużone, wręcz wrzecionowate. Osiągają zwykle 9-14 na 3,5–5,0 um.

Grzyb o tak niecodziennej kombinacji cech zdaje się niemożliwy do pomylenia z jakimkolwiek innym. Tym niemniej pomyłki zdarzają się nawet zawodowym grzyboznawcą. Dość wspomnieć okaz zielnikowy z Puszczy Niepołomickiej pod Krakowem, jaki okazał się rycerzykiem czerwonozłotym Tricholomopsis rutilans. Pomyłka tym trudniejsza do wytłumaczenia, iż rycerzyk rozwija się na drewnie, nie glebie. Nie ma też zamszowym w dotyku kapeluszów.

Spośród typowych przedstawicieli rodziny borowikowatych do poroblaszka nader podobny bywa wszędobylski podgrzybek zajączek Xerocomus subtomentosus. Łączą je rozmiary, kształt i kolor wierzchu kapelusza oraz nóżki, wreszcie zamszowa faktura. Dzieli je typ obłóczni (hymenoforu).

Właściwości

Poroblaszek żółtoczerwony  to smaczny grzyb jadalny, podlega jednak ochronie prawnej z uwagi na swą rzadkość w Polsce i całej Europie.

Zastosowanie

Zbiór poroblaszka żółtoczerwonego pozostaje nielegalny z uwagi na ochronę gatunkową oraz nieetyczny z uwagi na ogromną rzadkość tego gatunku w całej Europie, w tym Polsce. Dawniej jednak opisywany tu gatunek bywał jadany. Podawano go tak samo jak inne pyszne podgrzybki, borowiki bądź maślaki.

Poroblaszek od dziesiątków lat pozostaje ważny dla ochrony przyrody i nauki. Jego obecność uzasadnia apele o tworzenie nowych rezerwatów i parków narodowych w dobrze zachowanych buczynach oraz zakazy rajdów w niektórych uroczyskach, szczególnie w Grzybówce na Śląsku.