Sromotnik fiołkowy (Phallus hadriani)

Wstęp

Sezon

Występowanie

Wygląd

Młode owocniki sromotnika fiołkowego zwane „czarcimi jajami” są jajowate, grube, około 6cm średnicy, o galaretowatej lub gąbczastej konsystencji, koloru ciemnoróżowego lub fioletowego, do połowy pogrążone w gruncie. Do podłoża przyrośnięte są korzeniastymi sznurami grzybni, zwanymi ryzomorfami.

Dojrzały owocnik, zwany u sromotników i ich kuzynów receptaklem, składa się z dzwonkowatego kapelusza (zwanego czapeczką) oraz długiego, wydrążonego wewnątrz trzonu. Kapelusz ma perforowany wierzchołek i wolne brzegi. Oblepiony jest fioletowo-zielonkawą, cuchnącą, śluzowatą masą zarodników, zwaną „glebą”. Pod glebą znajduje się struktura przypominają plaster miodu albo główkę smardzów.

Trzon (nóżka) s. fiołkowego jest cienki, luźny, pusty w środku, do 20 cm długi a 2-4 cm szeroki.

Miąższ owocników niezwykle kruchy, gąbczasty, o licznych komorach, barwy białawej. Zapach podobny do woni sromotnika bezwstydnego, ale słabszy. Bywa opisywany bardzo różnie jako przyjemny, podobny do woni fiołków, albo jako obrzydliwy, podobny do smrodu padliny i kału. Zapach ten przywabia owady (muchówki, błonkówki i chrząszcze), roznoszące zarodniki na nowe stanowiska. Podobnie rozprzestrzeniają się zarodniki okratków Clathrus, kwiatowców Anthurus i smardzów Morchella.

Wysyp zarodników sromotnika fiołkowego białawy. Spory szkliste (półprzezroczyste), gładkie, cylindryczne, zazwyczaj mierzą 3–4 x 1–2 µm. Podstawki fallusa Hadriana również są cylindryczne w kształcie, osiągają 20–25 x 3–4 µm, o ośmiu sterygmach, z zaciskami u podstawy.

Sromotnika fiołkowego najłatwiej pomylić ze znacznie pospolitszym sromotnikiem smrodliwym (bezwstydnym P. impudicus). Oba gatunki różnią się jednak preferowanym środowiskiem (sromotnik fiołkowy rośnie na jałowych, mocno nasłonecznionych wydmach nadmorskich, w miejscach praktycznie pozbawionych próchnicy; s. bezwstydny rozwija się w bogatych w próchnicę, cienistych lasach liściastych i szpilkowych), tudzież kolorem i wonią młodych okazów („czarcie jaja” s. fiołkowego są różowe lub lilafioletowe, pachną słabo fiołkami; czarcie jaja sromotnika smrodliwego – białe i pachną rzodkiewką). Dość podobny do słupnika fiołkowego bywa też zawleczony z USA mądziak malinowy (sromotnik Ravenela Mutinus ravenelii), różniący się od sromotnika gładkim kapeluszem oraz mocniejszym smrodem padliny.

Właściwości

Ocena właściwości kulinarnych i leczniczych sromotnika fiołkowego od setek lat budzi spory wśród uczonych i grzybiarzy. Młode owocniki, w stadium „jaja” uważa się za smaczniejsze od starych. Większość mikologów podaje, że w ich kraju „fallus Hadriana” uważany jest za niejadalny, ale w innych kręgach kulturowych traktowany jest jak przysmak i uważany za tęgi afrodyzjak.

Zastosowanie

Współcześnie brak zastosowania sromotnika fiołkowego, dawniej był składnikiem różnych czarodziejskich mikstur.