Żyłkowiec różowaty - opis grzyba, sezon, wygląd, występowanie
Ekologia.pl Wiedza Atlas grzybów Grzyby grzyby podstawkowe pieczarniaki borowikowce tęgoskórowate tęgoskór Żyłkowiec różowaty
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Żyłkowiec różowaty (Rhodotus palmatus)

Żyłkowiec różowaty. Źródło: Gertjan Hooijer/Shutterstock
Spis treści

Wstęp

Żyłkowiec różowaty to grzyb niejadalny o niesamowitym, przepięknym wyglądzie, zaliczany obecnie do rodziny obrzękowcowatych Physalacriaceae, jako jedyny lub jeden z kilku ledwie członków rodzaju żyłkowiec. Szereg osobliwości jego budowy zewnętrznej i wewnętrznej, jak również pozostałych szczegółów jego biologii sprawił, że dawniej zaliczano go do wielu rozmaitych rodzin, m.in. do gąskowatych, wieruszkowatych (dzwonkówatych) oraz muchomorowatych. Z racji rzadkości trafił na czerwone listy gatunków ustępujących i rzadkich wielu państw Europy. Zapewne wymarł już w krajach bałtyckich. W Polsce w 2006 r. otrzymał kategorię E – krytycznie zagrożony, niemalże wymarły.

Sezon

Żyłkowiec różowaty w Polsce i krajach sąsiednich tworzy swoje śliczne owocniki od sierpnia po listopad.

Występowanie

Żyłkowiec różowaty charakteryzuje się szerokim, wokółbiegunowym rozmieszczeniem. Podawano go z Eurazji (od Portugalii, Niemiec, Włoch przez Syberię i Persję po Koreę i Japonię), Ameryki Północnej, płn. wybrzeży Afryki oraz Nowej Zelandii. W krajach o kontynentalnym klimacie staje się coraz rzadszy, preferując puszczańskie lasy, podczas gdy w oceanicznym klimacie UK wykazuje pewną ekspansywność, wkraczając nawet do miast.

Zasiedla wyłącznie martwe drewno gatunków liściastych, w Europie zazwyczaj wiązów, rzadziej jesionów, buków, dębów, dzikich jabłoni bądź kasztanowców. To gatunek pionierski, wkraczający jako jeden z pierwszych na powalone pniaki. Preferuje miejsca stale wilgotnawe i ciemne. W Polsce rośnie w masywie Magury oraz Puszczy Białowieskiej (samym parku narodowym jak również poza nim, w Pogorzelcach oraz dolinie Narewki). Na początku XX w. występował w Bażantarni w Elblągu. Stanowiska z Wielkopolski wymagają sprawdzenia.

Wygląd

Owocniki żyłkowca różowatego trudno pomylić z innymi grzybami, dlatego do potwierdzenia obserwacji wystarcza zasadniczo zdjęcie. Posiadają łososiowo lub malinowo różowe kapelusze, za młode wyraźnie białawo żyłkowane, o średnicy 15-90 mm. Ich niedługie nóżki osiągają zwykle 4-10 mm grubości, a 15-30 mm długości.

Kapelusz w dotyku żelatynowaty, na młodych owocnikach żylasty, na starszych coraz gładszy. Cechuje się osobliwym zabarwieniem, któremu zawdzięcza swe ludowe nazwy.

Trzon niemal zawsze ekscentryczny, w odróżnieniu od kapelusza suchy, a lekko kosmaty w dotyku. Suchość wynika z obecności warstewki szybko ścierających się, niedługich kosmków.

Hymenofor (obłócznia) gęsty i blaszkowaty. Żyłkowiec charakteryzuje się kilkoma (2-4) poziomami blaszek oraz kolorystyką zbliżoną do trzonu i kapelusza, czyli także pastelowo różową, leciutko czerwoną bądź delikatnie brzoskwiniową. Pojedyncze blaszki tego grzyba będą ustawione blisko siebie, tęgie (do 11 mm szerokie), nierozwidlające się, albo wykrojone albo przyległe, z równymi skrajami. Nacięte lub zgniecione nie zmieniają koloru.

Miąższ opisywanego grzyba odznacza się grubością do 8 mm, jednolitą, gumowatą konsystencją, przykrym, gorzko-palącym smakiem, wreszcie trudnym do opisania aromatem, przypominającym trochę niektóre przyprawy lub owoce. Podobnie jak obłócznia nie przebarwia się po uszkodzeniu, zachowując swój, rzadko widywany u grzybów, jasno różowy bądź kremowo łososiowy kolor.

Wysyp spor także będzie delikatnie różowy. Pojedyncze zarodniki żyłkowca cechują się bogatym urzeźbieniem (brodawki na cienkich ścianach), obecnością kropli oleju oraz wymiarami 6,0-7,4 na 6,0-8,7 µm. Są nieamyloidalne czyli odczynnik Melzera przebarwia je na winny bord. W ługu potasowym natomiast będą przezroczyste (szkliste). Nie obserwuje się pleurocystyd, za to butelkokształtnych lub wrzecionowatych cheilocystyd będzie sporo. Podstawki tego grzyba charakteryzuje nadzwyczaj mała szerokość, a znaczna długość. Płyn Melzera nada im jasno złocisty odcień.

Żyłkowca różowatego trudno pomylić z jakimkolwiek innym gatunkiem naszej strefy klimatycznej. Najstarsze, mocno wyblakłe egzemplarze R. palmatus bywają jednak dość podobne do lejkownic nadrzewnych Ossicaulis lignatilis. U lejkownicy jednak obłócznia (blaszki), podobnie jak wierzch kapeluszu i nóżka, będą raczej czysto białe bądź kremowe, co najwyżej ze śladami różu. Różne są też zapachy obu gatunków: mąki u lejkownicy, a korzenno-owocowy u żyłkowca. Hodowlany boczniak różowy Pleurotus djamor także rośnie na gnijącym drewnie i również bywa kremowo różowy, jednak odbiega przyrośniętymi, nigdy wykrojonymi blaszkami. Po drugie nawet u najstarszych owocników boczniaka kapelusz pozostanie płaski. Wyróżniony niedawno, następny gatunek żyłkowca: chropowatszy Rhodotus asperior występuje w klimacie gorącym, poza tym posiada dłuższe cheilocystydy i jak wskazuje nazwa – bardziej chropowate, zwykle też mocniej jajowate zarodniki.

Właściwości

Niejadalny. Z powodu rzadkości nie odgrywa poważniejszej roli gospodarczej wśród grzybów psujących drewno i konstrukcje drewniane. Od dziesiątków lat trwają wytężone badania nad uzyskaniem z żyłkowca rózowatego lekarstw dla ludzi lub zwierząt gospodarskich. Udowodniono działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Można by zeń produkować enzymy trombolityczne, rozpuszczające skrzepy krwi, użyteczne w terapii udarów mózgu, zawałów serca i zatorowości płucnej.

Zastosowanie


Żyłkowiec różowaty z racji ogromnej rzadkości, ścisłej ochrony prawnej, jak również przykrego smaku nie znajduje zastosowań kulinarnych. Nie jest też wykorzystywany w ludowym lecznictwie. Nadaje się na symbol ochrony grzybów oraz ich siedlisk. W strefie klimatu kontynentalnego, o mroźnych zimach i gorących latach, stanowiska tego arcyciekawego gatunku są bezwiednie niszczone w czasie robót w korytach rzek i strumieni, szczególnie usuwania powalonych, próchniejących wiązów, dębów i jesionów.

Okres występowania
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Bibliografia
4.6/5 - (20 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments