Wiskoza tkanina - opis, właściwości i zastosowanie wiskozy | ekologia.pl
Ekologia.pl Kobieta Moda Wiskoza tkanina – opis, właściwości i zastosowanie wiskozy

Wiskoza tkanina – opis, właściwości i zastosowanie wiskozy

Wiskoza jest obecnie trzecim najpopularniejszym włóknem tekstylnym na świecie – po poliestrze i bawełnie.  Jest też swego rodzaju enigmą – powstaje co prawda z surowców naturalnych, ale proces produkcji przybliża ją raczej do tkanin syntetycznych. Co więcej, wiskoza, niczym kameleon, może imitować jedwab, bawełnę, len czy nawet wełnę. Jaką cenę trzeba jednak zapłacić za tą podziwu godną wszechstronność?

Kolorowa tkanina z wiskozy. Źródło: shutterstock

Kolorowa tkanina z wiskozy. Źródło: shutterstock
Spis treści



O wiskozie mówi się często, że jest kuzynką bawełny, mimo że obie tkaniny powstają w całkiem odmienny sposób. Faktycznie jednak, w codziennym użyciu są bardzo często zamienne, tworząc nasze ulubione koszulki, bluzki czy sukienki. Producenci wiskozy przekonują wręcz, że jest to tkanina przyszłości, która łączy w sobie najlepsze cechy włókien naturalnych i syntetycznych. Jak jest naprawdę?

Historia wiskozy

Pierwszy krok na drodze do odkrycia wiskozy postawił w 1838 r. francuski chemik i fizyk Anselme Payen wyizolowawszy z tkanek roślinnych celulozę. W latach 80-tych dalszy Francuz, Hilaire de Chardonnet, wpadł na pomysł, aby wykorzystać ją do produkcji alternatywy dla jedwabiu, który był w XIX w. szalenie pożądaną tkaniną. W ramach eksperymentu faktycznie wyprodukował więc pionierski kawałek materiału. Na przełomie XIX i XX w.  w Wielkiej Brytanii wiskozę zaczęto już produkować w fabrykach, początkowo sprzedając ją pod nazwą „sztucznego jedwabiu”. Od lat 20-tych XX w. zaczęła już dominować nazwa wiskozy, tym bardziej, że nauczono się z odrzutów fabrycznych produkować dalsze tkaniny o różnorodnej funkcjonalności. Udoskonalenie procesu technologicznego pozwoliło w kolejnych dekadach uzyskiwać coraz trwalsze i elastyczniejsze włókna.

Z czego złożona jest wiskoza?

Głównym komponentem włókien wiskozowych jest wspomniana wyżej celuloza. Mowa o naturalnym polisacharydzie, czyli cukrze, obecnym powszechnie w ścianach komórkowych roślin wyższych. Związek obecny jest w bawełnie (nawet 90%), włóknach juty czy lnu, a także drewnie (40-50%). Celuloza jest też głównym składnikiem tkanin naturalnych pochodzenia roślinnego. W dzisiejszym świecie izoluje się ją jednak na masową skalę z drewna, a dalej, jako surowiec, poddawana jest najróżniejsze obróbce, dając m.in. włókna wiskozy, o których mówi się często, że są pół-syntetyczne.

Cały proces tak naprawdę zaczyna się więc w lesie, zazwyczaj iglastym. Ścięte sosny lub świerki, ewentualnie buki, przewozi się do zakładów, gdzie są one rozdrabniane do postaci wiórów lub drobnych kawałków. Następnie za pomocą chemicznych reakcji oczyszcza się je z ligniny i innych substancji o charakterze niecelulozowym. W tym celu stosuje się na przykład wodorotlenek sodu, siarczan sodu, a także wodorosiarczan magnezu. Aby uzyskać czystą masę celulozową produkt poddawany jest zwykle również odżywiczaniu, depolimeryzacji, redukcji popiołu czy wyrównywaniu reaktywności. Jak widać, jest to złożona procedura, która z naturalnością ma mało wspólnego.

Wiskoza jest popularnym materiałem do produkcji odzieży. Źródło: shutterstock

Jak powstaje wiskoza?

Masę celulozową o czystości powyżej 90% poddaje się dalszej przeróbce w fabrykach specjalizujących się w produkcji wiskozy. Przede wszystkim rozpuszcza się ją w sodzie kaustycznej, aby otrzymać jeszcze czystszą alkaliczną celulozę. Tak przygotowany surowiec przeciska się przez specjalne wałki w celu pozbycia się nadmiaru wody.

Uzyskane tym sposobem arkusze są kruszone na małe kawałki, a następnie pozostawiane do „dojrzenia”. W styczności z tlenem, a potem dwusiarczkiem węgla zmieniają kolor z białego na żółty, po czym są po raz kolejny rozpuszczane i odkładane do leżakowania. Dalej następuje filtracja oraz pozbycie się wszelkich pęcherzyków powietrza, a gotowa substancja przepuszcza jest przez dyszę przędzalniczą, z której wychodzi drobnymi otworami niczym przez sito. Tak otrzymana substancja poddawana jest kąpieli w kwasie siarkowym, z której wychodzą już gotowe włókna wiskozowe. Kolejne etapy obróbki nie różnią się już zasadniczo od produkcji innych tkanin – włókna są wirowane, wyciągane i myte, aby stworzyć przędzę gotową do wykorzystania w zakładach włókienniczych.

Finalna tkanina może być barwiona i cięta na dowolne sposoby, a w dotyku bywa nie do odróżnienia od bawełny. Czołowym producentem wiskozy na świecie są dzisiaj Chiny, a za nimi plasują się Indie, Pakistan oraz Indonezja.

Wiskoza a rayon – na czym polega różnica?

W literaturze anglojęzycznej, zwłaszcza amerykańskiej, wiskoza pojawia się jako pojęcie jednoznaczne z określeniem „rayon”. W Polsce tkanina „rayon” odróżniana jest jednak od wiskozy, co stwarza pewnego rodzaju konsternację. W rzeczywistości rayon jest pojęciem bardziej ogólnym, odnoszącym się do tkanin powstałych na bazie celulozy wyizolowanej z różnych rodzajów roślin. Wiskoza jest natomiast jego rodzajem, produkowanym wyłącznie z pulpy drzewnej. Sam proces produkcji jest wprawdzie niemal identyczny, ale w przypadku wiskozy stosuje się na przykład większe ilości sody kaustycznej, co nieco obniża jej trwałość. Podsumowując, poprawnym synonimem dla wiskozy jest więc raczej określenie „rayon wiskozowy”.

Tabela przedstawiająca właściwości wiskozy; opracowanie własne

Zalety wiskozy

Rywalizacja wiskozy z bawełną w dużej mierze opiera się na bardzo podobnych parametrach technicznych przy niższych kosztach i mniej problematycznym procesie produkcji (uprawa bawełny ma swoje ograniczenia). Z wiskozy można łatwo wytwarzać zarówno eleganckie sukienki i spodnie, miłe dla ciała koszulki czy funkcjonalne ściereczki, ręczniki czy obrusy. Ponadto w przemyśle włókna wiskozy stosowane są na przykład przy produkcji pasów bezpieczeństwa do aut czy nawet opon. W bardziej luksusowym wydaniu wiskoza aspiruje natomiast do efektu jedwabiu, dając miękkie i połyskliwe chusty czy szale. Tutaj jednak różnica w porównaniu z prawdziwym jedwabiem nie umknie nawet oku amatora, ale, z drugiej strony, oszczędność ekonomiczna jest jeszcze bardziej widoczna niż w przypadku bawełny.

Wiskoza jest atrakcyjnie lekka, ładnie się układa i posiada połyskliwe wykończenie oraz miękkość w dotyku. Prezentuje się bardzo elegancko, a na dodatek daje się łatwo mieszać z włóknami bawełny, poliestru czy spandexu. Skutecznie absorbuje wilgoć, co znajduje zastosowanie w produkcji odzieży sportowej i dobrze przepuszcza powietrze, co z kolei docenimy zwłaszcza w letnie upały. Ponadto łatwo się barwi i długo utrzymuje oryginalne kolory, nie elektryzuje się i jest dość odporna na rozdarcia.

Włókna wiskozy w makro zbliżeniu. Źródło: shutterstock

Wady wiskozy

Mimo swych ewidentnych korzyści wiskoza rozczarowuje przede wszystkim pod względem niskiej elastyczności – stąd większość producentów wzbogaca ją włóknami bawełny lub syntetycznymi. Ponadto tkanina wymaga nieco pieczołowitości przy pielęgnacji – włókna bardzo słabną, gdy są mokre, więc poleca się je czyścić chemicznie na sucho bądź prać ręcznie w chłodnej wodzie, bez tarcia i wyciskania. Użycie suszarki jest wysoce niewskazane, a idealnie jest suszyć otrząśnięte z nadmiaru wody ubrania na płasko. W dłuższym okresie czasu wiskoza nie należy więc do najtrwalszych tkanin, a utrzymanie jej w dobrej formie trzeba okupić ostrożnym obchodzeniem się.

Ponadto wiskoza dość łatwo się gniecie, a przy praniu w ciepłej wodzie wykazuje tendencję do kurczenia. Nie sprzyja jej również ekspozycja na silnie promienie słoneczne (może blaknąć), ani regularną wilgoć (wykazuje tendencje do pleśnienia).

Wiskoza a ekologia

Niestety, dalszym poważnym mankamentem wiskozy jest jej wpływ na środowisko naturalne. Po pierwsze, przy obecnej skali produkcji mamy do czynienia ze znaczącą deforestacją – nie zawsze drewno pozyskiwane jest bowiem w sposób odpowiedzialny. Po drugie, sama technologia wymaga wykorzystania wysokiej kondensacji związków chemicznych, które mogą przedostawać się do wód i powietrza. Wokół zakładów produkcyjnych często odnotowuje się zwiększoną obecność siarki, tlenków azotu, węgla oraz siarczków. Wiele innych tekstyliów jest pod tym względem znacznie „czystszych”. Wreszcie, przy wyrobie zużywa się również większe ilości wody.

Dodajmy, że złożony technicznie proces produkcji sprawia, że wiskoza powstaje wyłącznie w dużych zakładach działających na masową skalę. Nie faworyzuje ona więc małych firm, a raczej sprzyja wyzyskowi taniej siły roboczej w azjatyckich krajach. To pewnego rodzaju błędne koło, ponieważ wiskoza jest opłacalna i konkurencyjna dla bawełny tak długo, jak produkuje się ją w krajach o niskich kosztach produkcyjnych więc brakuje impulsów, aby zmienić aktualny stan rzeczy.

Na obronę wiskozy należy dodać, że jest to tkanina biodegradowalna i pod tym względem zdecydowanie wyprzedza odzież syntetyczną. W praktyce jednak, rzadko spotykamy tkaniny stworzone w 100% z wiskozy, więc przed zakupem warto zastanowić się nad innymi, bardziej ekologicznymi opcjami!

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
  1. Kleiderly; "Fabric series: All about Viscose"; https://www.kleiderly.com/our-blog/fabric-series-all-about-viscose; 2021-08-17;
  2. Sewport; "What is Viscose Fabric: Properties, How its Made and Where"; https://sewport.com/fabrics-directory/viscose-fabric; 2021-08-17;
  3. Rayon.info; "Rayon or Viscose – The Characteristics Of The Fabric Of The Future"; https://rayon.info/; 2021-08-17;
  4. DifferenceBetween.net; "Difference Between Rayon and Viscose"; https://www.differencebetween.net/object/difference-between-rayon-and-viscose/; 2021-08-17;
  5. Abdul Basit i in.; "The Mechanical and Comfort Properties of Viscose with Cotton and Regenerated Fibers Blended Woven Fabrics"; https://www.researchgate.net/publication/325299552_The_Mechanical_and_Comfort_Properties_of_Viscose_with_Cotton_and_Regenerated_Fibers_Blended_Woven_Fabrics; 2021-08-17;
4.8/5 - (10 votes)
Subscribe
Powiadom o
1 Komentarz
Inline Feedbacks
View all comments

MAm sukienkę z wiskozy, jest piękna i wygodna, ale rzeczywiście jest problem z pielęgnacją