Gepard - opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę gepard ciekawostki
Ekologia.pl Środowisko Przyroda Gepard – opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę gepard ciekawostki

Gepard – opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę gepard ciekawostki

Gepard wbrew pozorom nie jest wcale najszybszym zwierzęciem na świecie. Daje się wyprzedzić m.in. pikującemu sokołowi wędrownemu, który osiąga prędkość prawie 400 km/h, oraz makairze czarnej, tropikalnej rybie osiągającej nawet ponad 130 km/h. Na lądzie nie ma jednak sobie równych. Dystans 100 m gepard przebiegnie 4 sekundy szybciej niż legendarny Usain Bolt w apogeum swojej kariery! Goni jednak strawę, nie medale.

Pędzący gepard w jednym susie pokonuje nawet 7 m. Źródło: Danita Delimont/Shutterstock

Pędzący gepard w jednym susie pokonuje nawet 7 m. Źródło: Danita Delimont/Shutterstock
Spis treści



Jeśli nie jesteś silny i odważny, musisz być szybki – ten zamysł musiał towarzyszyć Matce Naturze, gdy popychała ewolucję gatunku Acinonyx jubatus z dala od najbliżej spokrewnionej z nim pumy. Pierwsze gepardy najprawdopodobniej przebiegały afrykańskie sawanny już przed 3 milionami lat.

Anatomia geparda

Gdyby postawić geparda na bieżni i puścić przed nim antylopę, rozwinie prędkość 100 km/h w przeciągu 3 sekund. Taki sam osiąg mają auta Ferrari. Szacuje się, że maksymalna szybkość biegu tego niezwykłego kota wynosi nawet 128 km/h. „Paliwa” starcza mu jednak zaledwie na 1 minutę – tak niewiele starczy, aby stracić szansę na kolację. A dalsze pół godziny drapieżnik próbuje złapać dech.

Skąd te zawrotne szybkości? Anatomia wąskiego i lekkiego geparda jest arcydziełem mechaniki. Kluczowym atutem okazuje się kręgosłup – tak elastyczny, że kurczy się i rozciąga przy każdym szusie niczym sprężyna. A jeden szus głodnego geparda ma nawet 7 metrów długości! Nie bez znaczenia są także kończyny, długie, smukłe, ale niezwykle bogato umięśnione. Łopatki nie są przytwierdzone do mostka, co gwarantuje większą swobodę ruchu przednich „nóg”. Z twardych łap natomiast wysuwają się pazury, które działają jak sprinterskie kolce. Kulminacją tej biologicznej maszynerii jest ogon – długi, silny i płaski, pełniący funkcję steru. W przeciwieństwie do kierowców gepard nie musi więc zwalniać przed zakrętem.

Aby całość funkcjonowała jak należy, Matka Natura wyposażyła najszybszego kota świata w wyjątkowo duże nozdrza. To nimi powietrze wpływa to wyjątkowo dużych płuc, aby zaopatrzyć w tlen krew zgromadzoną w wyjątkowo dużym sercu. A wszystko to dla owych 60 sekund pościgu za ofiarą! Trudno się dziwić, że gepard porusza się zaledwie przez 12% dnia – przez resztę czasu odpoczywa sobie w cieniu drzew.

Cętki geparda, czyli po drapieżcy kamuflaż

Jeśli akurat nie biegnie, geparda najłatwiej rozpoznać jest po futrze. Tło miewa różne odcienie od jasnego beżu po głęboki złoty odcień – decyduje nie moda, ale środowisko życia. Upstrzone jest czarnymi cętkami, które nie tworzą jednak rozet, jak u lamparta. W przypadku wątpliwości śmiałek mógłby jeszcze dla poprawnej identyfikacji spojrzeć gepardowi prosto w oczy. Od wewnętrznych kącików oczu aż do pyska biegną wyraźne czarne linie o ciekawej funkcji – mają one załamywać światło słoneczne ułatwiając kotu śledzenie ruchów ofiary. Gepardy polują bowiem tylko w dzień, a cętkowane futro pozwala im na tyle wtopić się w otoczenie, że mogą niepostrzeżenie zająć dogodną pozycję startową do biegu o posiłek.

Kamuflaż nie jest jednak tylko i wyłącznie taktyką zwiadowcy. Małe geparda narażone są atak hien czy lwów i dlatego muszą ukrywać się w trawie. Pomaga im puszysta opończa, która pokrywa grzbiet w pierwszych miesiącach życia. Jest ona uderzająco podobno do wysuszonych źdźbeł, ale również pszczoło-jadownika, wyjątkowo złośliwego ssaka z rodziny łasicowatych, z którym nikt nie chce mieć do czynienia. Tu powstaje jednak problem – jak znaleźć mamę bawiąc się na sawannie w chowanego z większymi drapieżnikami ? Długi, pasiasty ogon samicy okazuje się służyć jako nawigacja dla młodych podczas wędrówek przez trawę. Kolor wierzchołka ogona jest cechą osobniczą i pomaga rozróżnić matkę od ciotki.

W kontekście umaszczenia nie sposób nie wspomnieć o gepardzie królewskim. To bardzo rzadka mutacja genetyczna, która sprawia, że u niektórych osobników cętki na grzbiecie zlewają się w trzy ciemne pasy. Czyż można wyobrazić sobie lepszą reklamę dla biegowej mody marki Adidas?

Gepardzia mama z młodymi. Źródło: Stu Porter/Shutterstock

Kici, kici…

Czy gepardy można zaliczyć do dużych kotów? Zdaniem wielu znawców bliżej jest im jednak do naszych domów mruczków. Po pierwsze, nie są przesadnie wielkie – dorosłe osobniki ważą zaledwie 21-72 kg. To zaledwie jedna piąta tego, co ważą dojrzałe lwy (110-190 kg). Po drugie, gepardy nie potrafią ryczeć. Co gorsza, nie warczą nawet na swych wrogów. Jeśli już wydają z siebie dźwięk, to nie da się określić go inaczej niż… miauczącym. Gdyby tego było nie dość, zadowolony z życia gepard nonszalancko sobie mruczy!

Miłośnik fast-foodu

Uważa się, że nie ma na świecie dziko żyjącego geparda, który dojadłby kiedyś swój posiłek. Według doniesień WWF 100% wszystkich ofiar dostaje się w końcu w łapy lwów i hien cętkowanych. Stąd gepardy rozwinęły dość niezdrowy tryb życia – w ciągłym pośpiechu. Nie tylko pędem gonią zdobycz, ale konsumują w sposób nieprzyzwoicie łapczywy i szybko porzucają obiad, gdy wyczują zbliżającą się konkurencję.

Co znajdziemy w owym błyskawicznym menu geparda? Przede wszystkim niewielkie i średniej wielkości kopytne, takie jak skoczniki antylopie, dujkery, gazele, koby żółte oraz impale. Nie gardzą też ptactwem czy zającami, w tej lidze relatywnie powolnymi zawodnikami. Jedynie bardzo młode, stare lub schorowane osobniki wykazują zainteresowanie zwierzętami hodowlanymi. Co ciekawe, mimo sprinterskich wyczynów gepardy niewiele piją – wystarczy im raz na 3-4 dni uzupełnić płyny.

Tabela przedstawiająca fakty o gepardzie; opracowanie własne

Tabela przedstawiająca fakty o gepardzie; opracowanie własne

(Nie)towarzyskie życie geparda

Usilnie próbując wymknąć się wszelkim próbom zaszufladkowania, gepardy nie są zaliczane ani do zwierząt stadnych, jak lwy, ani do samotników, jak tygrysy. Owszem, samica porusza się po swoim terytorium zazwyczaj w pojedynkę i poza okresem godów nie szuka towarzystwa. Gdy już je znajdzie, jasno stawia prokreację ponad długoterminowy związek i nie wykazuje dłuższego niż trzydniowego zainteresowania partnerem. W tym okresie para intensywnie współżyje, po czym każde rozchodzi się swoją drogą. Po trzech miesiącach ciąży w zaciszu traw gepardzia mama wydaje na świat od jednego do ośmiu małych, które są ślepe i bezbronne. Mimo troskliwej opieki części z nich pada więc ofiara drapieżców. Co ciekawe, wśród żyjących dziko gepardów, które rozumnie wybierają tereny bezpieczniejsze, aż 70% potomstwa dożywa 14 miesięcy. Na obszarach chronionych natomiast, np. w Parku Narodowym Serengeti, gdzie gepardy zmuszone są żyć w sąsiedztwie innych dużych kotów, przeżywalność sięga zaledwie 17%!

Młode pozostają z matką przez 18 miesięcy i przez ten czas wspólnie przemierzają sawanny ucząc się zasad przetrwania i polowania. To jednak nie jedyne gepardzie stada, które można spotkać w Afryce. Mimo że w pojedynkę dość tchórzliwe, samce gepardów formują bowiem braterstwa, które, jak to u mężczyzn bywa, wyraźnie dodają im ducha. W koalicjach zdobywają się nawet na odwagę, aby zapolować na gnu czy elanda zwyczajnego. Co ciekawe, owe grupy piekielnie szybkich łowców najczęściej tworzą faktyczni bracia z jednego miotu.

Gepard poluje głównie na drobne zwierzęta. Źródło: Vladimir Turkenich/shutterstock

Gepard – ucieczka przed człowiekiem

Jeszcze 10 tysięcy lat temu gepardy zamieszkiwały większość powierzchni Afryki, a ponadto Półwysep Arabski i Indie. Dziś na świecie jest niewiele ponad 7100 dzikich sprinterów, a obszar ich występowania skurczył się do 9% historycznego zasięgu. Poza Afryką żyją jedynie w Iranie w ilości… kilkunastu sztuk! Nic dziwnego, że Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUNC) klasyfikuje je jako gatunek narażony (VS).

Co zagraża najszybszym kotom na świecie? Po pierwsze, zaborcza ludzka ekspansja niszczy ich naturalne siedliska i sposobność do zdobywania strawy. Po drugie, młode wykradane są od matek i sprzedawane kolekcjonerom dzikich zwierząt bądź milionerom przekonanym, że posiadanie w domu geparda podwyższa ich status społeczny (co jest oczywiście niezgodne z prawem). Tymczasem, tylko co szóste kocię przeżyje transport do właściciela! Wreszcie, gepardy w przeciwieństwie do innych wielkich kotów źle czują się w rezerwatach – za dużo jest tam ich naturalnych wrogów, czyli lwów, hien i lampartów. Większość dzikich osobników w Afryce żyje więc poza granicami obszarów chronionych, ale wówczas pojawiają się zbyt blisko ludzkich osiedli. Farmerzy widzący polujące w ciągu dnia gepardy, chętnie chwytają je w sidła lub odstrzeliwują na miejscu.

Owszem, dzięki ludziom o innych zapatrywaniach nieustannie prowadzone są wysiłki zmierzające do zapewniania przetrwania pięknym sprinterom. Opuszczone przez matkę, ranne i niedołężne koty znajdują opiekę w specjalnych ośrodkach – część z nich, która nie zdąży zaprzyjaźnić się z człowiekiem, wypuszczana jest z powrotem na wolność. Ponadto prowadzi się programy kontrolowanego rozmnażania gepardów w niewoli z perspektywą późniejszej reintrodukcji nowych pokoleń.


Zdaniem ekologów wymarcie gepardów pozbawiłoby afrykańskie sawanny bardzo ważnego ogniwa ekosystemu. Bez tych szybkich drapieżców, które uprzejmie dokarmiają lwy i hieny, trawiaste obszary Namibii prędzej ulegałyby postępującemu pustynnieniu, bowiem kopytnych byłoby na nich po prostu za dużo. Pozostaje więc mieć nadzieję, że gepardy wygrają wyścig z czasem i ludzką ignorancją!

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
  1. „8 Fast Facts You Didn't Know About Cheetahs” Mary Jo DiLonardo, https://www.treehugger.com/cheetah-facts-5072714, 28/10/2022;
  2. “About cheetahs” Cheetah Conservation Fund, https://cheetah.org/learn/about-cheetahs/, 28/10/2022;
  3. “Cheetah” Britannica, https://www.britannica.com/animal/cheetah-mammal, 28/10/2022;
  4. “Cheetah” National Geographic, https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/facts/cheetah, 28/10/2022;
  5. “Cheetah” Animalia, https://animalia.bio/cheetah, 28/10/2022;
4.9/5 - (15 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments