Parzydełkowce (Cnidaria) - wielokomórkowe, należące do podgromady
jamochłonów, obejmujące cztery podtypy. Charakteryzuje je posiadanie parzydełka (lub parzydełek), czyli aparatu obronnego i służącego do atakowania. Na całym świecie
żyje około 9 tys.
gatunków, w tym w polskiej strefie Morza Bałtyckiego spotyka się tylko 25, natomiast w wodach słonawych oraz słodkich zaledwie 7. Wynika to z faktu, że parzydełkowce zdecydowanie wolą dobrze
zasolone i natlenione
wody stref tropikalnych. Niemniej występują również w wodach arktycznych i antarktycznych. Niegdyś były uważane za
rośliny. Przodkowie parzydełkowców pochodzą z podobnego
okresu, co
gąbki, czyli pierwsze
organizmy zwierzęce. Łączy ich także podobieństwo w wyglądzie, jednak parzydełkowce w odróżnieniu od gąbek są tkankowcami. Początkowo organizmy te
cechowały się symetrią dwuboczną, dopiero na drodze
ewolucji przekształciły ją w symetrię promienistą.
Parzydełkowce w systematyce:Cechy charakterystyczne parzydełkowcówParzydełkowce posiadają
komórki nerwowe i
mięśniowe, ale nie posiadają żadnej formy szkieletu. Za wyjątek można uznać koralowce, których organizmy pokryte są wapienną osłonką o dużym stopniu
twardości. Zwierzęta te nie posiadają również
układu krwionośnego, wydalniczego, ani
oddechowego (oddychają całą powierzchnią ciała). Nie występuje u nich
mózg i centralny układ nerwowy. Wnętrze parzydełkowców wypełnia chłonąco-trawiąca jama gastralna. Ciało parzydełkowców tworzą dwie
warstwy tkanek nabłonkowych – zewnętrzna ektoderma i wewnętrzna entoderma, które oddzielone są bezpostaciową mezogleą, czyli koloidalnym, bezkomórkowym
żelem. U niektórych parzydełkowców zamiast niej występuje mezenchyma. W entodermie znajdują się
komórki gruczołowe, produkujące
enzymy trawienne, natomiast ektoderma posiada komórki nerwowe,
receptoryczne oraz komórki parzydełkowe, w których umiejscowione są knidocysty, czyli parzydełka.
Parzydełkowce wraz z żebropławami zaliczane są do jamochłonów. Nazwą tą tradycyjnie określamy bezkręgowce wodne, posiadające jamę chłonąco-trawiącą. Między parzydełkowcami, a żebropławami nie stwierdzono jednak ścisłego pokrewieństwa – umieszczono je w jednej grupie ze względu na podobieństwo w budowie ciała. Parzydełkowce przeważają w podkrólestwie jamochłonów. Największe okazy jamochłonów znajdziemy wśród
meduz.
Parzydełkowce prowadzą samotny tryb życia lub łączą się w
kolonie. Meduzy to jedna z dwóch
form, pod którymi występują. Są organizmami wolnożyjącymi o spłaszczonym kształcie, z dużą ilością mezoglei. Czułki meduz znajdują się na obrzeżach, a otwór gębowy położony jest oddolnie z otaczającymi go ramionami okołogębowymi. Meduzy bytują głównie w strefie
pelagialu, a także w
litoralu. Poruszają się
ruchem odrzutowym, lecz nie potrafią przeciwstawiać się
prądom wodnym, dlatego zaliczono je do
planktonu.
Druga forma parzydełkowców to
polipy. Dla odmiany charakteryzują się osiadłym trybem życia (zamieszkują przede wszystkim strefę
bentalu), wydłużonym kształtem, małą ilością mezoglei oraz otworem gębowym umieszczonym odgórnie, otoczonym wieńcem czułków.
Odżywanie u parzydełkowcówWiele parzydełkowców to drapieżniki. Pożywienie, którym są dla nich głównie i nieduże , zdobywają za pomocą parzydełek. Poza tym
odżywiają się także planktonem oraz
organiczną wodną
zawiesiną, którą chłoną przez otwór gębowy do jamy gastralnej.
Trawienie zwierząt u większych
osobników odbywa się dwuetapowo – najpierw zewnątrz-, a później wewnątrzkomórkowo.
Otwór gębowy pełni jednocześnie funkcję otworu odbytowego.
Rozmnażanie u parzydełkowcówPolipy
rozmnażają się przeważnie
bezpłciowo, najczęściej poprzez pączkowanie, u meduz częściej zachodzi
rozmnażanie płciowe, niemniej obie formy rozmnażają się na te dwa sposoby. Charakterystyczna na polipów jest strobilizacja, w wyniku której powstają młode meduzy, zwane efyrami.
Przedstawiciele:- kostkowce: silnie parzące i jadowite, należy do nich m.in. osa morska. Do niedawna były zaliczane do krążkopławów, dlatego w wiele systematykach możemy zetknąć się z wyłącznie trze,a podtypami parzydełkowców;
- krążkopławy: zalicza się do nich około 200 gatunków, żyjących tylko w wodach morskich. Bardzo często stadium polipa nie występuje w tym podtypie, gdyż dominującym stadium w całym cyklu życiowym jest meduza;
- stułbiopławy: występujące w stadium drobnej meduzy parzydełkowce, liczące ponad 3 tys. gatunków;
- koralowce: występują jedynie w formie polipów, żyją w koloniach. Należą do nich ukwiały oraz rafotwórcze korale, a także koral czerwony, zwany szlachetnym.