Andropauza – objawy, przyczyny i leczenie andropauzy

Skoro kobiety doświadczają menopauzy, u mężczyzn zmiany towarzyszące starzeniu okrzyknięto mianem andropauzy. Eksperci ostrożnie podkreślają, że porównanie owych zjawisk nie jest do końca prawidłowe, bo oba mają całkiem inny przebieg i charakter. Nie zmienia to faktu, że pojęcie andropauzy utrwaliło się już w powszechnej opinii i stanowi popularną metkę nadawaną panom, których średni wiek doświadcza szczególnie dosadnie.

1. Co to jest andropauza?
2. Objawy kojarzone z andropauzą
3. Andropauza a styl życia
4. Diagnozowanie i leczenie andropauzy
5. Kiedy warto wybrać się do lekarza?

Przypomnijmy, że pod pojęciem menopauzy rozumiemy okres w życiu kobiety, w którym jajniki zawieszają swą czynność. Nie wydzielają już hormonów regulujących cykl miesiączkowy, więc kończą się owulacje i miesiączki, a tym samym zanika szansa na zostanie matką. Menopauza pojawia się zazwyczaj między 45 a 50 rokiem życia, a jej znakiem rozpoznawczym jest całkowity brak menstruacji w ciągu 12 miesięcy.

Co to jest andropauza?

W przeciwieństwie do menopauzy andropauza nie oznacza wcale zakończenia funkcji jąder. Mężczyzna nie traci zdolności do płodzenia potomstwa. Owszem, wraz z wiekiem maleje poziom testosteronu, ale ów spadek nie ma jak u kobiet charakteru skokowego. Już poczynając od czterdziestego roku życia poziom hormonów męskich maleje stopniowo w tempie ok. 1% rocznie.

Co więcej, spora część symptomów określanych jako andropauza nie jest de facto wynikiem obniżenia czynności jąder. Winny bywa często raczej styl życia, zwłaszcza mniej zdrowe nawyki oraz zmiany psychologiczne. U wielu mężczyzn lepszym określeniem niż andropauza byłyby więc kryzys wieku średniego.

Jeszcze jedna istotna różnica między menopauzą a andropauzą polega na powszechności. Podczas gdy bowiem wszystkie kobiety prędzej lub później wyjdą poza granice wieku rozrodczego, u płci męskiej typowa andropauza nie musi się wcale pojawić. Wydaje się wręcz, że zdrowy tryb życia i odporność psychiczna pozwalają mężczyznom zachować hormonalną „młodość” do późnego wieku.

Objawy kojarzone z andropauzą

Większość symptomów asocjowanych z andropauzą jest w istocie wynikową obniżenia poziomu testosteronu, głównego hormonu produkowanego w jądrach i odpowiedzialnego za rozwój męskich cech płciowych, ale również rozwój nasienia oraz libido. Obniżanie jego poziomu jest, jak wyżej wspomniano, naturalnym zjawiskiem związanym z wiekiem, ale bywa też skutkiem różnych innych czynników zewnętrznych oraz wewnętrznych.

Andropauzę należy odróżnić od hipogonadyzmu, czyli zaburzenia funkcji jąder wynikającego bądź z ich nieprawidłowej budowy (hipogonadyzm pierwotny) bądź też problemów na osi podwzgórza i przysadki mózgowej, które dają jądrom sygnały do produkcji testosteronu (hipogonadyzm wtórny). W tym pierwszym przypadku winne są np. wady wrodzone, przebyta w dzieciństwie świnka, urazy lub nowotwór; w tym drugim m.in. choroby zapalne, przyjmowanie określonych leków czy nadwaga. Hipogonadyzm wtórny może być też wynikiem procesu starzenia i ta definicja jest najbliższa andropauzie.

W pierwszej kolejności objawy obniżenia poziomu testosteronu widoczne są w sferze seksualnej. Mężczyzna może odczuwać ograniczoną ochotę na współżycie i znacznie rzadziej podejmować aktywności ku niemu wiodące. Nawet jednak, jeśli nie dojdzie do obniżenia libido, mogą pojawić się problemy w sferze erekcji – ograniczenie występowania spontanicznego wzwodu bądź wręcz całkowita niemożność osiągnięcia go.

Kolejna kategoria symptomów obejmuje sferę psychologiczną. Mężczyzna może rozwinąć depresję, wykazywać częste wahania nastrojów i łatwo popadać w irytację. Członkowie rodziny ten aspekt odczuwają zazwyczaj najdotkliwiej. Obserwowany bywa również ogólny brak energii lub entuzjazmu, apatia, a także zaburzenia koncentracji i krótkoterminowej pamięci. Często objawy te nasilają się wskutek zaburzeń erekcji, które bywają przyczyną kompleksów i niedowartościowania.

Andropauza daje również dość oczywiste symptomy fizyczne. Często dochodzi do zmniejszenia masy mięśniowej i utraty zainteresowania wysiłkiem fizycznym. To w krótkim czasie prowadzi oczywiście do przyrostu masy ciała, a nawet nadwagi. Zmiany hormonalne powodują przy tym, że zmienia się sposób dystrybucji tkanki tłuszczowej – jej przyrost widoczny jest zwłaszcza na brzuchu oraz piersiach, które mogą wręcz nabierać kobiecego wyglądu. Ta transformacja nie pomaga oczywiście samopoczuciu i wspomniane wyżej skłonności depresyjne mogą się tylko pogłębiać.

Na liście symptomów związanych z andropauzą i wspomnianymi wyżej problemami pojawia się również często bezsenność lub zła jakość snu, łysienie, nadmierne pocenie, zmniejszenie objętości jąder, a nawet uderzenia gorąca.

Andropauza a styl życia

Raczej niż tylko tykający zegar objawy andropauzy wywołują często niezdrowe nawyki oraz stres życia codziennego. U mężczyzn, którzy poświęcają się karierze, źródłem tego ostatniego jest przede wszystkim praca. Po kilku latach życia na wysokich obrotach kortyzol może wprowadzić organizm w stan kryzysu – poczynając od narastających kilogramów, a skończywszy na niespodziewanych stanach zapalnych czy problemach z sercem. Stąd tylko krok do kaskady problemów zwanej potocznie andropauzą.Oczywiście pierwszą kostką domina mogą być również konflikty w związku, problemy finansowe czy choroba bądź śmierć rodziców. Zaniedbywanie negatywnych emocji i brak umiejętności rozwiązywania konfliktów mogą prowadzić do przejadania się, sięgania po alkohol czy palenie papierosów dla uspokojenia. Niestety, używki te nie tylko nie pomagają w walce ze stresem, ale są czynnikami zaburzającymi erekcję i libido.

Bezpośrednią przyczyną andropauzy bywa również siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej, która sama w sobie bywa najlepszym lekiem na stres. Nie pomaga śmieciowa dieta skoncentrowana raczej na przyjemnościach niż składnikach odżywczych oraz brak snu wynikający z… nadmiaru pracy bądź stresu. Tak naprawdę za męską menopauzą częściej niż faktyczny upływ czasu i związane z nim zmiany fizjologiczne, stoi więc brak życiowej równowagi i niezdrowe nawyki.

Diagnozowanie i leczenie andropauzy

Bez względu, jeśli sytuację nazwiemy andropauzę czy kryzysem wieku średniego, wielu mężczyzn dochodzi do sytuacji, z której samemu się trudno dźwignąć. Zaklęte koło stresu, który powoduje problemy natury fizycznej, które dalej stresują człowieka, wymagać może pomocy lekarskiej.

Najprostszym badaniem diagnostycznym w kierunku andropauzy jest pomiar poziomu testosteronu w krwi. Pogłębione testy obejmują również kontrolę globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG), a czasami również siarczanu dehydroepiandrostendionu (DHEA-S). Diagnoza wymaga współwystępowania wspomnianych wyżej symptomów ORAZ niskiego poziomu wolnego testosteronu.

W większości przypadków andropauza nie wymaga specjalistycznego leczenia, ale raczej zmiany stylu życia oraz ewentualnej pomocy psychologicznej. Zdrowa dieta, podjęcie sportów, medytacji czy rezygnacja z używek mogą już po kilku tygodniach przynieść znaczną redukcję przykrych objawów. Utrata nadmiernych kilogramów oraz poprawa relacji w związku są wręcz w stanie zdziałać cuda.

W odosobnionych przypadkach pacjentom proponuje się hormonalną terapię zastępczą. Polega ona na podawaniu testosteronu, który przywraca funkcje seksualne i energię do życia, ułatwia uprawianie sportów i pomaga powrócić do dobrej formy. Opcji podania hormonu jest kilka, a każda ma swoje wady i zalety – od klasycznych tabletek hormonalnych po plastry, żel do nosa lub nawet zastrzyki z testosteronem.

Uwaga:
Przeciwwskazaniem do hormonalnej terapii zastępczej u mężczyzn jest zdiagnozowany lub podejrzewany nowotwór piersi lub prostaty. Szczególnej ostrożności wymagają też pacjenci z chorobami nerek lub wątroby, nadmiarem wapnia we krwi lub przyjmujący leki rozrzedzające krew.

Kiedy warto wybrać się do lekarza?

Z uwagi na mało naukowy charakter andropauza pozostaje anegdotycznym określeniem przejściowych zawirowań w życiu dojrzałego mężczyzny. Prawdą jest, że w większości przypadków nie powinna być w ogóle diagnozowana jako przypadłość, ale traktowana raczej jako fizyczny i psychologiczny kryzys. Samopomoc i wsparcie najbliższych bywają w pełni wystarczającym wsparciem.Warto mieć jednak na uwadze, że objawy pozornie związane z andropauzą mogą de facto być symptomami poważniejszych problemów zdrowotnych. Same tylko zaburzenia erekcji bywają podstawowym zwiastunem chorób serca, miażdżycy naczyń krwionośnych, nadciśnienia czy cukrzycy – jednym słowem groźnych dolegliwości, które nie mogą być lekceważone. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości oraz konsekwentnego nasilania się symptomów należy bezzwłocznie skontaktować się z lekarzem. Konsultacji wymagają również ciężkie stany depresyjne, które utrudniają lub uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie w pracy i rodzinie.

Bibliografia