Borowik blednący (Butyriboletus fechtneri)

Nazywana/y także: borowik Fechtnera, borowik żółtobrązowy podgatunek blednący

Tagi

Grzyby jadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie

Wstęp

Borowik blednący to rzadki i ginący w skali Europy grzyb z rodzaju Butyriboletus, obejmującego formy pośrednie między typowymi maślakami a typowymi borowikami .

Sezon

Borowik blednący wytwarza owocniki od czerwca–lipca do końca września, rzadziej do października jeżeli jesień jest wyjątkowo gorąca, ale i wilgotna.

Występowanie

Rozmieszczenie borowika blednącego wymaga dalszych badań. Do niedawna uważano go tylko za lokalną formę borowika żółtobrązowego czyli przyczepkowego. Występuje w Europie (od Hiszpanii na zachodzie po Ukrainę na wschodzie włącznie, do Łotwy i Finlandii na północy), na Cyprze oraz Maroku. Dane o obecności w Izraelu dotyczyły innego gatunku. W Polsce obserwowano go ostatnio w świętokrzyskim i Pieninach.

Borowik blednący niemal zawsze tworzy mikoryzy z przedstawicielami rodziny bukowatych: bukiem, dębem oraz kasztanem jadalnym. Wyjątkowo obserwowano go pod lipami. Preferuje gleby alkaliczne, wapienne, a miejsca widne, mocno nagrzewające się.

Wygląd

Owocniki borowika blednącego prezentują się nader różnorodnie. Jak przystało na przedstawiciela Butyriboletus łączą w sobie cechy maślaków, borowików i szatanów. O delikatnej, włóknisto-jedwabistej konsystencji.

Kapelusz o gładkich brzegach, u młodych egzemplarzy półokrągły, u starszych łukowato-płaski. Wierzch kapelusza goły, gładki, lśniący. Kolor zmienia się z bladosiwego lub srebrzystego, niemal białawego, na blado beżowy (stąd dzisiejsza nazwa gatunkowa: blednący). Ściśnięty ciemnieje, stając się brązowo-czerwony. Skórka kapelusza nieco wystaje poza rurki (1-2 mm) i nie daje się łatwo odseparować od miąższu. Mleczka brak.

Rurki borowika blednącego (b. Fechtnera) wykrojone, barwy żółtej, przy nóżce wycięte, bardzo długie 15-25 mm. U młodych owocników w odcieniu cytrynowym, u starszych zielonożółte. Nacięte bądź nadgryzione przebarwiają się na sinozielono.

Pory drobniutkie, w takim samym kolorze co rurki. Równie łatwo też się przebarwiają.

Trzon początkowo jajowaty, potem walcowaty, centralny i pełny w przekroju. Na powierzchni nóżki charakterystyczna, delikatna siateczka. Dół nóżki pierścieniowaty, zwykle o zatartej siateczce. Pochwy oraz pierścienia brak.

Miąższ o ledwo wyczuwalnym, ale przyjemnie grzybowym smaku i woni. W kapeluszu oraz górze trzonu barwa miąższu słabo złocista, bladawa; tuż pod kapeluszem brązowa; w dole trzonu karminowo purpurowa. Blisko rurek nóżka nierzadko niebieszczeje.

Wysyp spor oliwkowy. Zarodniki borowika blednącego brązowożółte, gładkie, mierzą zwykle 10-16 µm na 5-6 µm, mają kształt wrzeciona. Cystydy są bulwiaste, ewentualnie butelkowate lub wrzecionowate, osiągając 10-15 × 4-6 µm.

Gigantyczna zmienność kształtów oraz barw nóżki, kapelusza i miąższu, tudzież dokładnie pośredni między typowymi borowikami, a typowymi maślakami charakter wielu cech borowika blednącego sprawia, że nawet uczeni zajmujący się grzybami oraz doświadczeni grzybiarze mogą mylić borowika blednącego z wieloma innymi, nietypowymi członkami rodziny borowikowatych. Bywa mylony z: borowikiem szatanem Rubroboletus satanas, zwłaszcza formą wiosenną (głogową) forma crataegi, z borowikiem płowym Lanmaoa fragrans (syn. Hemileccinum impolitum), borowikiem korzeniastym Caloboletus radicans, borowikiem gładkotrzonowym vel b. Queleta Suillellus queletii, borowikiem ciemnobrązowym Boletus aereus, a zwłaszcza pozostałymi członkami rodzaju Butyriboletus: borowikiem żółtobrązowym (przyczepkowym) B. appendiculatus, borowikiem królewskim B. regius i różownikiem B. fuscoroseus.

Właściwości

Borowik blednący to smaczny grzyb jadalny, ale zasługuje na ochronę z uwagi na swą rzadkość w Polsce i całej Europie. Początkującym grzybiarzom grozi także pomylenie go z trującymi członkami rodziny borowikowatych.

Zastosowanie

Obecnie brak z uwagi na rosnącą rzadkość. Dawniej borowik blednący bywał jadany. Przyrządzano go tak samo jak inne smaczne koźlarze, borowiki czy maślaki.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Borowik blednący, Gerhard Koller / CC BY-SA

Bibliografia

Arora D., Frank J. 2014.; "Clarifying the butter Boletes: a new genus, Butyriboletus, is established to accommodate Boletus sect. Appendiculati, and six new species are described."; Mycologia 106 (3): 464–480.;
Assyov B. 2012.; "Revision of Boletus section Appendiculati (Boletaceae) in Bulgaria with a key to the Balkan species."; Turkish Journal of Botany 36 (4): 408-419.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Holec J., Beran M. 2006.; "Červený seznam hub (makromycetů) České republiky. Red list of fungi (macromycetes) of the Czech Republic."; Příroda 24 (1): 282.;
Krieglsteiner G., Andreas Gminder A., Wulfard Winterhoff W. 2000.; "Die Großpilze Baden-Württembergs. Band 2: Ständerpilze: Leisten-, Keulen-, Korallen- und Stoppelpilze, Bauchpilze, Röhrlings- und Täublingsartige."; Ulmer Verlag, Stuttgart.;
Loizides M., Bellanger J., Assyov B., Moreau P., Richard F. 2019.; "Present status and future of boletoid fungi (Boletaceae) on the island of Cyprus: cryptic and threatened diversity unraveled by 10-year study."; Fungal Ecology 41 (13): 65–81.;
Mikšik M. 2012.; "Rare and protected species of boletes of the Czech Republic."; Field Mycology 13 (1): 8–16.;
Nuhn M., Binder M., Taylor A., Halling R., Hibbett D. 2013.; "Phylogenetic overview of the Boletineae."; Fungal Biology 117 (7–8): 479–511.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Wei H., Li H., Wang L., Ding H., Hu C., Zeng F., Cheng J. 2014.; "Molecular recognition of species in Boletus sect. Appendiculati."; Mycosystema 33 (2): 242-253.;
Wojewoda, W., Ławrynowicz, M., 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;