infekcja
Infekcja, zakażenie – wniknięcie do organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych poprzez drogi oddechowe, drogi pokarmowe, uszkodzoną skórę, stosunek płciowy, iniekcję z użyciem niesterylnej igły bądź strzykawki oraz za pośrednictwem wektorów (owadów, pajęczaków) wskutek ukłucia bądź ugryzienia. Przebieg infekcji, wystąpienie i stopień nasilenia objawów zależą głównie od chorobotwórczości drobnoustrojów, miejsca wniknięcia drobnoustrojów oraz odporności organizmu gospodarza.
Drobnoustroje chorobotwórcze
Infekcja (zakażenie) polega na wniknięciu i namnażaniu się w organizmie drobnoustrojów chorobotwórczych (wirusów, wiroidów, prionów, bakterii, grzybów). Infekcja może zachodzić przez drogi oddechowe (np. wirus grypy), drogi pokarmowe (np. pałeczka duru brzusznego), stosunek płciowy (np. wirus HIV, dwoinka rzeżączki), uszkodzoną skórę (np. laseczka tężca), iniekcje z użyciem niesterylnej igły bądź strzykawki (np. wirus HIV, wirus zapalenia wątroby typu B) oraz za pośrednictwem wektorów (owadów, pajęczaków) wskutek ukłucia bądź ugryzienia (np. pałeczka dżumy, wirus żółtej gorączki).
Drobnoustroje chorobotwórcze (zarazki patogenne, patogeny) są czynnikami infekcyjnymi cechującymi się szkodliwym oddziaływaniem na organizmy żywe (roślinne i zwierzęce) oraz powodującymi powstawanie w tych organizmach nieprawidłowych (patologicznych) zmian funkcjonalnych bądź morfologicznych. Chorobotwórczość drobnoustrojów warunkowana jest przez czynniki chorobotwórczości, zjadliwość oraz inwazyjność.
Czynniki chorobotwórczości (determinanty patogenności) warunkują powstawanie zmian chorobowych w zainfekowanym organizmie; należą do nich metabolity zewnątrzkomórkowe wydzielane przez żywe drobnoustroje (egzotoksyny; enzymy, np. proteazy, β-laktamazy), metabolity wewnątrzkomórkowe wydzielane po rozpadzie komórek drobnoustrojów (endotoksyny) oraz niektóre ściany komórkowej (peptydoglikan, lipopolisacharydy).
Zjadliwość (wirulencja), stanowiąca miarę chorobotwórczości drobnoustrojów, jest zespołem cech umożliwiających drobnoustrojom chorobotwórczym wniknięcie do organizmu dzięki pokonaniu jego naturalnych barier obronnych, szybkie namnażanie się w jego tkankach oraz wywoływanie objawów chorobowych, spowodowanych m.in. produkcją i wydzielaniem enzymów i toksyn.
Inwazyjność jest zdolnością drobnoustrojów chorobotwórczych do wnikania do organizmu gospodarza oraz efektywnego rozprzestrzeniania się w jego komórkach i tkankach (np. przez krew, limfę, pnie nerwowe). Warunkowana jest przez struktury umożliwiające przyleganie do komórek gospodarza (np. fimbrie), wydzielanie enzymów ułatwiających rozprzestrzenianie się (np. hialuronidazy), wydzielanie substancji niszczących krwinki białe (np. leukocydyny) oraz wytwarzanie struktur chroniących przed fagocytozą (np. otoczki polisacharydowe).
Przebieg infekcji
Infekcja, czyli zakażenie organizmu określonym drobnoustrojem chorobotwórczym, może przebiegać bezobjawowo z brakiem widocznych objawów chorobowych (infekcja utajona, podkliniczna) bądź prowadzić do wystąpienia określonych objawów miejscowych bądź ogólnoustrojowych, charakterystycznych dla danej jednostki chorobowej.
Przebieg infekcji, brak bądź wystąpienie objawów oraz stopień ich nasilenia zależą głównie od chorobotwórczości drobnoustrojów, miejsca wniknięcia drobnoustrojów – wrót zakażenia (górnych dróg oddechowych, jamy ustnej, oczu, narządów płciowych, odbytu, uszkodzonej skóry), odporności zainfekowanego organizmu i czynników środowiskowych (współistnienia innych chorób, niedoboru witamin, niewłaściwej diety, przemęczenia, długotrwałego stresu).
Choroby infekcyjne (choroby zakaźne) cechujące się wysoką zaraźliwością, czyli zdolnością przenoszenia się drobnoustrojów chorobotwórczych pomiędzy osobnikami danej populacji, pojawiają się w wyniku interakcji ogniw wchodzących w skład łańcucha infekcji (łańcucha epidemiologicznego). Ogniwa te obejmują źródło infekcji (zakażenia) (organizm zakażony lub będący nosicielem drobnoustrojów chorobotwórczych), drogi przenoszenia się (transmisji) drobnoustrojów chorobotwórczych oraz podatnego na zakażenie gospodarza.
Rodzaje infekcji
Infekcje klasyfikowane są głównie ze względu na rodzaj drobnoustroju chorobotwórczego będącego przyczyną zakażenia (infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze, mieszane), czas trwania oraz stopień nasilenia objawów (infekcje poronne, ostre, podostre, chroniczne)
Infekcje bakteryjne cechują się przeważnie szybkim i gwałtownym przebiegiem z nasilonymi objawami (wysoką temperaturą, zaczerwieniem, obrzękiem, miejscowym bólem, obecnością ropy). Infekcje wirusowe mają zwykle łagodniejszy przebieg z objawami ogólnoustrojowymi (osłabieniem, bólami głowy, gardła, stawów i mięśni, podwyższoną temperaturą, wodnistym katarem, suchym kaszlem). Infekcje grzybicze występują na skórze, paznokciach i błonach śluzowych (grzybice powierzchniowe), rzadziej w obrębie narządów wewnętrznych (grzybice głębokie); głównymi objawami są świąd, łuszczenie się skóry, miejscowe zaczerwienienie oraz wykwity skórne (grzybice powierzchniowe) bądź objawy narządowe i biegunki (grzybice głębokie).
Infekcje poronne cechują się łagodnym i krótkotrwałym przebiegiem z brakiem bądź słabo zaznaczonymi objawami. Infekcje ostre charakteryzują się gwałtownym wystąpieniem objawów oraz bardzo szybkim przebiegiem; ustępują przeważnie po kilku dniach. Infekcje chroniczne utrzymują się przez długi czas, ich objawy rozwijają się stopniowo przez kilka tygodni lub miesięcy; cechują się łagodniejszym przebiegiem w porównaniu z infekcjami ostrymi. Infekcje podostre stanowią stan pośredni między infekcjami ostrymi i chronicznymi.