LIŚCIENIE. Definicja pojęcia - liścienie, liście zarodkowe
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia liścienie
Definicja pojęcia:

liścienie

Spis treści

Liścienie, liście zarodkowe – pierwsze liście pojawiające się na pędach siewek roślin nasiennych, powstające podczas rozwoju zarodka w nasieniu. Ich główną funkcją jest dostarczanie substancji odżywczych dla rozwijającego się zarodka bądź siewki. Liczba liścieni stanowi cechę charakterystyczną dla danej grupy roślin – siewki roślin okrytonasiennych posiadają jeden (rośliny jednościenne) bądź dwa liścienie (rośliny dwuliścienne). U siewek roślin nagozalążkowych występują dwa (np. cyprys) bądź więcej liścieni (np. 5 liścieni u sosny zwyczajnej

Proces zapłodnienia u roślin nasiennych


Zapłodnienie u roślin nagonasiennych

Ziarno pyłku (gametofit męski złożony z komórki wegetatywnej i komórki generatywnej) trafiaj na okienko – otwór w osłonce zalążka. Komórka wegetatywna ziarna pyłku wydłuża się i tworzy łagiewkę pyłkową, która wrasta w ośrodek w kierunku gametofitu żeńskiego (dwóch komórek jajowych). Komórka generatywna ziarna pyłku dzieli się na dwie komórki potomne – komórki plemnikowe, z których jedna łączy się z komórką jajową, tworząc zygotę. Z zygoty powstaje zarodek składający się z korzenia zarodkowego (zawiązka korzenia), pączka wierzchołkowego (zawiązka łodygi) oraz kilku (5-8) liści zarodkowych (liścieni). Zarodek otoczony jest tkanką odżywczą – bielmem pierwotnym, powstałym z przekształconych komórek wegetatywnych gametofitu żeńskiego. Osłonka zalążka twardnieje i przekształca się w łupinę nasienną.

Podwójne zapłodnienie u roślin okrytonasiennych

Zapłodnienie polega na wprowadzeniu dwóch komórek plemnikowych ze znamienia słupka za pomocą łagiewki pyłkowej, która wrasta poprzez szyjkę słupka do zalążni. Po dotarciu do woreczka zalążkowego jedna z komórek plemnikowych (komórka generatywna) łączy się z jądrem komórki jajowej, tworząc zygotę, z której po wielokrotnej mitozie powstaje zarodek z jednym lub dwoma liścieniami. Druga komórka plemnikowa (komórka wegetatywna) łączy się z diploidalnym jądrem wtórnym, w wyniku czego powstaje komórka triploidalna, z której po wielokrotnych podziałach mitotycznych powstaje bielmo wtórne (endosperma) nasienia – materiał zapasowy dla rozwijającego się zarodka.

Schemat podwójnego zapłodnienia u roślin okrytonasiennych, źródło: shutterstock

Budowa i funkcje liścieni

Liścienie, określane również mianem liści zarodkowych (embrionalnych), są pierwszymi liśćmi pojawiającymi się na pędach siewek roślin nasiennych. Liścienie powstają podczas rozwoju zarodka w nasieniu; ich liczba stanowi cechę charakterystyczną dla danej grupy roślin. Siewki roślin okrytonasiennych posiadają z reguły jeden (rośliny jednoliścienne) bądź dwa liścienie (rośliny dwuliścienne). Liczba liścieni występujących u roślin nagonasiennych jest zmienna – cyprys wiecznie zielony (Cupressus sempervirens) posiada dwa liścienie, sosna zwyczajna (Pinus sylvestris) – przeważnie 5 liścieni, sosna Jeffreya (Pinus jeffreyi) – od 7 do 13 liścieni; największą liczbą cechuje się gatunek sosny Pinus maximartinezii, którego siewki wykształcają do 24 liścieni.


Liścienie cechują się na ogół bardzo prostą budową, choć u niektórych gatunków ich budowa anatomiczna i morfologiczna jest zbliżona do budowy liści właściwych, np. u buka, grabu, lipy oraz licznych roślin zielnych. Liścienie w dojrzałych nasionach nie posiadających tkanki odżywczej – bielma (nasionach wielu roślin dwuliściennych, np. grochu i fasoli, kasztanowca, dębu) są bardzo duże oraz silnie zgrubiałe. Stanowią one główną masę nasienia i pełnią rolę tkanki spichrzowej, w której gromadzone są substancje zapasowe. Liścienie w dojrzałych nasionach zawierających bielmo (nasionach roślin jednoliściennych, np. traw) są stosunkowo niewielkie, umieszczone bocznie i przekształcone w tarczkę ściśle przylegającą do bielma. Pośredniczą one w przekazywaniu substancji odżywczych z bielma do zarodka. Ponad nasadą tarczki znajduje się pochewka liściowa (koleoptyl), osłaniająca stożek wzrostu pędu i zawiązki pierwszych liści właściwych.

Główną funkcją liścieni jest dostarczanie substancji odżywczych dla rozwijającego się zarodka bądź siewki w czasie kiełkowania. Substancje te gromadzone są w miękiszu spichrzowym liścieni ( w przypadku roślin o kiełkowaniu podziemnym, np. grochu) bądź powstają na drodze fotosyntezy przez pełniące funkcje asymilacyjne zazielenione liścienie znajdujące się ponad powierzchnią gleby (w przypadku roślin o kiełkowaniu nadziemnym, np. buka).

Liścienie są tworami bardzo krótkotrwałymi; w większości przypadków obumierają i opadają po rozwinięciu się pierwszych liści właściwych. Wyjątkiem są niektórzy przedstawiciele rodziny ostrojowatych (Gesneriaceae), np. Streptocarpus wendlandii, u których rozwijają się wyłącznie dwa liścienie, z których jeden osiąga znaczne rozmiary (do 75 cm długości i 60 cm szerokości) i pełni funkcję liścia właściwego, z którego wyrastają pęki kwiatów.

Siewka sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris), fot. shutterstock

Kiełkowanie nasion

Liścienie u większości roślin nasiennych (np. buka, sosny) po rozerwaniu łupiny nasiennej, wskutek wydłużenia hipokotylu (części osiowej zarodka pomiędzy korzeniem zarodkowym a miejscem osadzenia liścieni, zostają wyniesione ponad powierzchnię gleby, gdzie zazieleniają się i pełnią funkcje asymilacyjne do czasu rozwinięcia się pierwszych liści właściwych (kiełkowanie nadziemne, kiełkowanie epigeiczne).


Liścienie niektórych gatunków (np. dębu, kasztanowca, grochu) pozostają w obrębie łupiny nasiennej pod ziemią i pełnią funkcję magazynu substancji zapasowych odżywiających rozwijającą się siewkę (kiełkowanie podziemne, kiełkowanie hipogeiczne). Wydłużeniu w tym przypadku ulega epikotyl (część łodygi siewki znajdująca się bezpośrednio nad liścieniami).

Budowa nasienia u roślin jednoliściennych i dwuliściennych, źródło: shutterstock
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Organizacje ekologiczne
Fundacja Nasza Ziemia
Znaki ekologiczne
Demeter
Demeter
4.6/5 - (8 votes)
Subscribe
Powiadom o
1 Komentarz
Inline Feedbacks
View all comments

super