remediacja

Remediacja — to usuwanie ze środowiska zanieczyszczeń, które powstały w wyniku takich zdarzeń, jak awaria cysterny czy wyciek benzyny. Remediacja dotyczy całości działań naprawczych, które należy podjąć, aby toksyczną substancję usunąć ze środowiska (ziemi, gleby, wód gruntowych) lub ograniczyć jej emisję i w miarę możliwości przywrócić obszarowi zanieczyszczonemu stan sprzed skażenia. Postępowanie w takich przypadkach, a zatem i samo pojęcie remediacji, zostały określone przez ustawodawcę i zapisane w Prawie ochrony środowiska oraz w stosownych nowelizacjach.
Dokumenty, do których należy się odwoływać w przypadku tego zagadnienia to:

• Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku,
• Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 roku (tak zwana ustawa „szkodowa”),
• oraz nowelizacja Ustawy Prawo ochrony środowiska, uchwalona w sierpniu 2014 roku.

Prawo ochrony środowiska rozumie poprzez remediację „poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu; remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi największe korzyści dla środowiska”.

Ustawa „szkodowa” natomiast określa szkodę środowiskową jako „negatywną, mierzalną zmianę stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, ocenioną w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska”. Podmiotami korzystającymi są zaś te podmioty, które prowadzą działalność stwarzającą ryzyko zaszkodzenia środowisku, np. przedsiębiorcy krajowi i zagraniczni, osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie, jednostki kulturalne oraz oświatowe itd. Do spowodowania szkody w środowisku może dojść w wyniku różnych działań, między innymi związanych z przetwarzaniem odpadów, transportowaniem substancji toksycznych, poborem i odprowadzaniem wód czy wprowadzaniem ścieków do wody lub gleby.

Remediacja może pociągać za sobą konieczność wykonania specjalistycznych prac inżynierskich, musi być przeprowadzona w oparciu o wcześniej ustalony plan i odpowiadać wytycznym jakościowym. Może obejmować takie prace, jak: uszczelnianie wałów w zbiornikach wodnych, oczyszczanie wody za pomocą filtrów, recykling osadu zalegającego w zbiornikach, rewitalizacja terenów poprzemysłowych, usuwanie zanieczyszczonego gruntu, zalesianie terenów, neutralizowanie wpływu obecnych w środowisku metali ciężkich, reintrodukcja poszczególnych gatunków, wyrównywanie terenu czy tworzenie nowych zbiorowisk roślinności.

Remediacja ma na celu przywrócić przyrodzie równowagę zaburzoną na skutek działań człowieka. Jednocześnie ma też służyć człowiekowi poprzez usuwanie czynników ryzyka, zagrażających zdrowiu ludzi, zamieszkujących skażony teren. Wreszcie, ma zwiększać potencjał ekologiczny oraz podwyższać walory krajobrazowe określonych obszarów, z korzyścią tak dla człowieka, jak i środowiska naturalnego. Remediacja to ponadto także zapobieganie rozprzestrzenianiu się czynnika toksycznego, w szczególności poprzez wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie jego emisji.

Jedną z technologii ratowania zdegradowanego środowiska jest bioremediacja, polegająca na usuwaniu zanieczyszczeń z wykorzystaniem mikroorganizmów żywych, a czasem także roślin. Przeprowadza się ją głównie w przypadku konieczności oczyszczenia gleb i wód podziemnych z substancji toksycznych ropopochodnych. Zanieczyszczenia tego rodzaju, pod wpływem działania mikroorganizmów, stają się mniej szkodliwe.

Bioremediację zaleca się w szczególności na obszarach skażonych poprzez ekspozycję na działanie metali ciężkich, na składowiskach odpadów, na terenie oczyszczalni ścieków, fabryk, hut, jak również na obszarach, na których testowano broń atomową. Bioremediacja może być procesem inicjowanym i sterowanym przez człowieka. Mówimy wówczas o bioremediacji inżynieryjnej. Zachodzi ona jednak również samoistnie, co nazywamy bioremediacją naturalną. Formą bioremediacji jest fitoremediacja, która wykorzystuje zdolność roślin do akumulowania związków metali ciężkich.