reintrodukcja

Reintrodukcja - ponowne wprowadzenie na stary obszar bytowania gatunku, który z jakichś przyczyn wyginął lub którego dotychczasowe próby wprowadzenia nie powiodły się. Metoda reintrodukcji może dotyczyć również tych gatunków zwierząt oraz roślin, których liczebność na danym terenie drastycznie spadła i jest śladowa, a co za tym idzie, grozi im wyginięcie.

1. Reintrodukcja a restytucja
2. Reintrodukcje na terenie Polski

Reintrodukcja a restytucja

Reintrodukcja jest jedną z metod restytucji gatunku, czyli odbudowywania jego populacji na wskazanym obszarze. Sam proces restytucji obejmuje takie działania jak zapewnienie osobnikom sprzyjających warunków do rozmnażania i rozwoju, otaczanie ich niezbędną opieką, translokację czy introdukcję (wprowadzanie osobników na obszar niebędący ich historycznym terenem, gdzie stanowią całkowicie nowy element środowiska ożywionego). Jest więc pojęciem szerszym niż reintrodukcja.

Zbiornik służący do reintrodukcji raka szlachetnego. By Przykuta [GFDL or CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Restytucja przebiega najczęściej w rezerwatach, w których dba się o jak najlepsze warunki środowiskowe dla zagrożonego gatunku. Dopiero w momencie, gdy osobniki są wystarczająco silne, a teren bezpieczny, zwierzęta mogą zostać wypuszczone na wolność w miejscu naturalnego bytowania swojego gatunku – następuje wówczas reintrodukcja. Podobnie postępuje się w przypadku zagrożonych gatunków roślin.

Nasiona i sadzonki hoduje się w innych, bardziej sprzyjających warunkach, a dopiero potem wprowadza do ich rodzimego środowiska. Restytucja ma na celu ogólną poprawę stanu gatunku lub stanu danej populacji zagrożonej wyginięciem. Bywa konieczna najczęściej ze względu na negatywną w skutkach działalność człowieka, która prowadzi do zaburzenia równowagi w życiu populacji wielu gatunków i zagraża ich wymarciu. Człowiek doprowadza zaś do wymierania gatunków zarówno celowo (np. przez polowania), jak i pośrednio, poprzez zatruwanie środowiska naturalnego substancjami chemicznymi, fragmentację lasów czy rozwijanie infrastruktury przemysłowej.

fot. pixabay.com

Każda reintrodukcja oraz restytucja muszą zostać poprzedzone przygotowaniem właściwej danemu gatunkowi i środowisku analizie. Wiąże się to z koniecznością prześledzenia danych naukowych, ustalenia dokładnych przyczyn niezadowalającego stanu populacji, oszacowania faktycznego ryzyka wymarcia gatunku czy rozwiązania problemów natury etycznej tudzież ekonomicznej, organizacyjnej i formalnej.

Reintrodukcje na terenie Polski

Większość restytucji i reintrodukcji kończy się sukcesem, choć są to złożone i długotrwałe projekty. Również w Polsce wiele uznanych za wymarłe gatunków powróciło na swoje rodzime tereny. Część reintrodukcji jest w toku.

Najczęściej przytaczanym przykładem udanej reintrodukcji na terenie naszego kraju, jest ponowne wprowadzenie żubra. Żyjące na wolności żubry niemal sto lat temu zostały praktycznie wytępione, ostatni przedstawiciel tego gatunku padł w 1919 roku. Obstały się jedynie osobniki zamieszkujące ogrody zoologiczne. To dzięki nim reintrodukcja stała się możliwa i objęła liczne obszary Polski (większość żubrów znajduje się obecnie na terenie Puszczy Białowieskiej, Puszczy Boreckiej i Puszczy Knyszyńskiej, a także w zagrodach pokazowych i ośrodkach hodowli).

Najczęściej przytaczanym przykładem udanej reintrodukcji na terenie naszego kraju, jest ponowne wprowadzenie żubra. By Henryk Kotowski at English Wikipedia (Own work) [GFDL or CC-BY-SA-3.0], via Wikimedia Commons

Inny przykład udanej reintrodukcji w Polsce dotyczy bobrów, zwierząt, których cała europejska populacja drastycznie skurczyła się w wyniku nadmiernych polowań. Od XIII wieku bobry stanowiły jeden z ulubionych celów myśliwych. Były cenne ze względu na ich futro, mięso, które spożywano w trakcie postów, zęby (z których tworzono swego rodzaju amulety), lecznicze sadło, a także wydzielane przez gruczoły skórne kastoreum. Pod koniec XX wieku w Europie obstało się jedynie osiem niewielkich populacji tego gryzonia. Reintrodukcja gatunku zakończyła się jednak sukcesem w wielu krajach, w tym w Polsce, Czechach, Szwecji, Francji, Holandii, Rosji czy Norwegii. W tej chwili bóbr odzyskuje swoją pozycję i dawny zasięg terytorialny. Pozwala to z powrotem odnosić profity ekologiczne, płynące z przekształcania środowiska przez bobry.

W Polsce prowadzi się ponadto reintrodukcję sokoła wędrownego, którego śmiertelność drastycznie wzrosła w latach 50., w wyniku zatrucia środowiska chemikaliami typu DDT oraz pestycydami. Reintrodukowany jest również suseł moręgowany, który zniknął z obszarów Polski wskutek niewłaściwego użytkowania gruntów (likwidacji pastwisk i ugorów, przerwania korytarzy ekologicznych itd.). Metoda reintrodukcji wykorzystywana jest ponadto w procesie restytucji poszczególnych gatunków roślin czy motyli.

By Klaudiusz Muchowski [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Bibliografia

1. Eldra Pearl Solomon, Linda R. Berg, Diana W. Martin, Claude A. Villee; “Biologia”; Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996.;
2. Andrew S. Pullin; “Biologiczne podstawy ochrony przyrody”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017;
3. Aulay Mackenzie, Andy S. Ball, Sonia R. Virdee; “Ekologia. Krótkie wykłady”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015;
4. Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny ”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
5. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. IX ”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1999;