WYKRES TRÓJKĄTNY, TRÓJKĄT FERETA. Definicja pojęcia - wykres trójkątny, trójkąt Fereta
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia trójkąt Fereta
Definicja pojęcia:

trójkąt Fereta

Spis treści

Trójkąt Fereta — graficzna metoda odwzorowania wielkości trójskładnikowych, wykorzystywana w hydrogeologii do przedstawiania wyników analiz składu chemicznego wód podziemnych.

Skład naturalnych wód podziemnych

Naturalne wody podziemne są złożonymi roztworami wodnymi składającymi się z rozpuszczonych gazów oraz stałych substancji nieorganicznych (mineralnych) i organicznych w postaci roztworów właściwych, roztworów koloidalnych i zawiesin, w których występują żywe mikroorganizmy (bakterie i wirusy).

Skład chemiczny wód zależy od następujących czynników:

  • poziomu wodonośnego – geologicznego środowiska wód podziemnych,
  • warunków klimatycznych,
  • głębokości zalegania wód podziemnych,
  • temperatury,
  • ciśnienia,
  • wielkości powierzchni i czasu kontaktu wód podziemnych z materią skalną,
  • długości drogi przepływu wód podziemnych,
  • związku wód podziemnych z wodami powierzchniowymi,
  • czynników antropogenicznych.

Wody podziemne w systemie jaskiń Dos Ojos w Meksyku. Wikimedia.org

W skład wód podziemnych wchodzą:

Analizy wód podziemnych

Analizy wód podziemnych (analizy fizykochemiczne wód) obejmują badania ich składu chemicznego oraz ich właściwości fizycznych i chemicznych.

Określanie składu chemicznego wód podziemnych polega na oznaczaniu zawartości rozpuszczonych w wodzie substancji (gazów, związków nieorganicznych i organicznych), które mają wpływ na właściwości fizyczne wody (temperaturę, przewodność właściwą, gęstość, lepkość), właściwości chemiczne (pH, kwasowość, zasadowość, mineralizację, twardość) oraz właściwości organoleptyczne (smak i posmak, barwę, przezroczystość, mętność). Wyniki analiz przedstawiane są w postaci zapisu jonowego, ze szczególnym bądź wyłącznym uwzględnieniem zawartości w wodzie jonów głównych (makroskładników).

Analizy ogólne wody obejmują oznaczenie parametrów fizycznych, głównie temperatury, smaku, zapachu i barwy oraz przewodnictwa elektrycznego, i parametrów chemicznych – zawartości jonów głównych. Analizy pełne wykonywane np. podczas badania nowych zbiorników wodnych obejmują oznaczanie wszystkich parametrów fizycznych i chemicznych, łącznie z zawartością mikroskładników.

Trójkąt Fereta przedstawiający zawartość jonów w próbce wody

Formy przedstawiania analiz chemicznych

Jakość analizy składu chemicznego wód podziemnych ocenia się na podstawie bilansu jonowego, czyli porównania sumy kationów z sumą anionów zawartych w badanej próbce wody. Bilans jonowy uwzględnia przeważnie zawartość następujących jonów – kationów wapnia (Ca²⁺), sodu (Na⁺), magnezu (Mg²⁺), potasu (K⁺) i amonu (NH₄⁺) oraz anionów chlorkowych (Cl⁻), siarczanowych (SO₄²⁻), wodorowęglanowych (HCO₃⁻), węglanowych (CO₃²⁻), azotanowych (NO₃⁻) i azotynowych (NO₂⁻).


Wyniki analizy chemicznej czyli zawartość poszczególnych jonów wyraża się w następujących jednostkach – g/dm³ lub za pomocą miligramorównoważników (mval) otrzymywanych w wyniku podzielenia wagowej zawartości jonu (mg/dm³) przez masę równoważnikową A (masy jonowej podzielonej przez wartościowość jonu).

Wyniki analiz składu chemicznego wód podziemnych często przedstawia się w formie tabelek. W przypadku konieczności porównania wyników wielu analiz wykorzystuje się metody skróconego zapisu chemizmu wód (np. wzór Kurłowa) bądź przedstawia się je w formie graficznej w postaci wykresu trójkątnego (trójkąta Fereta) bądź wykresu trójkątno-rombowego (wykresu Pipera).

Wykres Pipera dla próbek wody z rzeki Mtshabezi płynącej w Zimbabwe. Wikimedia.org

Wykres trójkątny, zwany również trójkątem Fereta, jest graficzną metodą odwzorowywania wielkości trójskładnikowych często stosowaną w hydrogeologii przy przedstawianiu analiz składu chemicznego wód podziemnych. Jednym punktem w układzie współrzędnych trójkątnych przedstawia się trzy elementy chemizmu wód – najczęściej zawartość głównych anionów i kationów (w % mval), a także zawartość gazów rozpuszczonych w wodzie oraz udział kationów amonowych (NH₄⁺), azotanów (NO₃⁻) i azotynów (NO₂⁻). Wykres trójkątny umożliwia wizualne zróżnicowanie analiz w zależności od stosunków stężeń między odwzorowywanymi elementami chemizmu wód, pozwala też uchwycić zmienność stężeń w subpopulacjach opracowywanych analiz.


Wykresy trójkątne dla anionów i kationów są podstawowymi elementami wykresu trójkątno-rombowego (wykresu Pipera), który wykorzystywany jest przy odwzorowywaniu wielu analiz, umożliwia przeprowadzanie formalnych klasyfikacji hydrogeochemicznych (klasyfikacja Monitiona) oraz przedstawianie kierunku zmian składu chemicznego wód podziemnych. Wykres Pipera składa się z dwóch trójkątów Fereta i umieszczonego pomiędzy nimi rombu. Wierzchołki trójkąta anionowego stanowią kationy wapnia, magnezu i potasu, wierzchołki trójkąta anionowego stanowią aniony siarczanowe, chlorkowe i wodorowęglany i węglany. Zawartość poszczególnych jonów w trójkątach (w % mval) rzutuje się następnie na położony między nimi romb.

Klasyfikacja wód przedstawiona na wykresie Pipera. A: Wody wapniowe; B: Brak kationów dominujących; C: Wody magnezowe; D: Wody sodowe; E: Wody wodorowęglanowe; F: Wody siarczanowe; G: Wody chlorkowe; H: Brak anionów dominujących; 5: Wody wodorowęglanowo-magnezowe; 6: Wody chlorkowo-wapniowe; 7: Wody chlorkowo-sodowe; 8: Wody wodorowęglanowo-sodowe; 9: Wody o składzie mieszanym; 1: Wody zawierające kationy berylowców (wapniowców); 2: Wody zawierające kationy litowców (potasowców); 3: Wody zawierające aniony
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Znaki ekologiczne
ICEA
ICEA
4.8/5 - (6 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments