Kazuar hełmiasty – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak kazuar hełmiasty ciekawostki
Ekologia.pl Środowisko Przyroda Kazuar hełmiasty – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak kazuar hełmiasty ciekawostki

Kazuar hełmiasty – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak kazuar hełmiasty ciekawostki

Uważany za jednego z najbliższych potomków dinozaurów kazuar hełmiasty jest ptakiem, przed którym trzeba mieć szacunek. Ogromny, silny i agresywny nie boi się zaatakować nawet człowieka i to ze śmiertelnymi skutkami. Jednocześnie jest to naprawdę fascynujący gatunek o fantazyjnej fizjonomii i donośnym znaczeniu dla najstarszej dżungli świata. Coraz częściej mówi się też o tym, że kazuar hełmiasty będzie wkrótce potrzebować ochrony.

Kazuar hełmiasty, fot. Matt Cornish/Shutterstock

Kazuar hełmiasty, fot. Matt Cornish/Shutterstock
Spis treści


Na całym świecie pozostały trzy gatunki kazuarów – nasz bohater, kazuar hełmiasty (Casuarius casuarius) jest największym z nich i zamieszkuje wyłącznie północno-wschodnią część Australii, Indonezję oraz Papuę Nową Gwineę. Jest blisko spokrewniony z innymi nielotami z Antypod, zwłaszcza z kiwi, z którym dzieli wspólnego przodka sprzed 40 milionów lat. Na pierwszy rzut okaz kazuar hełmiasty wygląda jednak łudząco podobnie do naszych wyobrażeń o dinozaurach.

Kazuar hełmiasty to olbrzym w hełmie

Nazwa kazuar jest zbitką dwóch papuańskich słów oznaczających „róg” i „głowę”. Najbardziej charakterystyczną cechą tego ogromnego ptaka – trzeciego najcięższego na świecie po dwóch gatunkach strusi – jest bowiem keratynowa narośl na czole. Jej funkcja pozostaje dla naukowców niezgłębioną tajemnicą, ale łudząco przypomina kształty prehistorycznego lambeozaura. Przy wzroście sięgającym do 190 cm, kazuar przypomina motocyklistę w hełmie!

Jako oficjalnie najcięższy kręgowiec w Australii kazuar hełmiasty w ekstremalnych przypadkach osiąga wagę nawet 85 kg. Średnio samice ważą jednak ok. 58 kg, a samce są nawet 20 kg lżejsze. Dymorfizm płciowy dotyczy przy tym jedynie ciężaru ciała – upierzenie jest jednolite w całym gatunku, za wyjątkiem młodych, które są pasiasto-brązowe.

Jak więc wygląda dorosły kazuar hełmiasty? Jego korpulentny tułów pokrywają kruczoczarne pióra przypominające poniekąd sierść. Głowa jest niebieska z artystycznym cieniowaniem od szafirowego błękitu na czole po głęboki granat na szyi. Z tyłu długiej szyi widnieje wyrazista czerwona plama, a ten sam kolor pojawia się jeszcze na długich koralach wiszących dumnie z przodu. Samice, jak przystało na dominatorki, mają dłuższy dziób, wyższy hełm i nieco bardziej wyrazistą paletę „makijażu” na głowie.

Ciekawostka: Każdy kazuar ma nieco inny hełm, co ułatwia rozpoznanie poszczególnych osobników. Według różnych źródeł dziwna narośl może pełnić funkcję ochronną – przed uderzeniami w konary drzew lub przed tropikalnym gorącem.

Kazuar hełmiasty… najpierw go słyszeć, później widzieć

Kazuary jako środowisko życia upodobały sobie gęste tropikalne lasy. W Australii spotykane są wyłącznie w północnej części regionu Queensland, gdzie zlokalizowana jest najstarsza dżungla na świecie, datowana na ok. 180 milionów lat. Czasami widywane są na trawiastych sawannach oraz w zaroślach namorzynowych, ale są to jedynie wycieczki, na jakie ciekawskie ptaki pozwalają sobie od czasu do czasu. Kazuar, podobnie jak kiwi czy emu, nie posiada mięśni umożliwiających latanie, ale jest zamiast tego doskonałym pływakiem – przekraczanie rwących rzek nie stwarza mu najmniejszych problemów.

Paradoksalnie kazuar hełmiasty przez większą część życia jest wstydliwym samotnikiem. Dlatego tak chętnie ukrywa się w tropikalnych zaroślach, w ciągu całego roku rezydując na tym samym obszarze. Pojedyncze terytorium może obejmować od 0,5 do 2,35 km2.

Aby przetrwać w takiej gęstwinie i znaleźć na czas partnera kazuary rozwinęły serię dudniących i stękających dźwięków, które nie mają nic wspólnego z klasycznymi ptasimi trelami. Odgłosy te skutecznie przedzierają się jednak wskroś tropikalnego lasu i bywają wykorzystywane do komunikowania niebezpieczeństwa.

Kazuar hełmiasty jako zdeklarowany owocożerca

Niewątpliwym atutem życia w dżungli jest dostatek pożywienia. Kazuary hełmiaste z entuzjazmem przeczesują tropikalne podszycie w poszukiwaniu opadłych owoców, które są ich ulubionym przysmakiem. Nie posiadają oczywiście zębów ani cierpliwości do przeżuwania, więc raczej połykają je w całości. Rytuał ten, choć wydaje się mało zdrowy dla żołądka, jest kluczowy dla ekosystemu. Pestki i nasiona skonsumowanych owoców wydalane są bowiem w nienaruszonej postaci i łatwo kiełkują na żyznym i dodatkowo użyźnionym guanem podłożu. W ten sposób kazuar hełmiasty pełni funkcję strażnika bioróżnorodności tropikalnego lasu.

Warto zaznaczyć, że dla nielotnych olbrzymów każdy owoc jest dobry, nawet, jeśli zawiera w sobie toksyny, które człowieka powaliłyby z nóg. Poza tym w ramach urozmaicania diety kazuary konsumują również niektóre rodzaje tropikalnych grzybów, insekty, a nawet drobne kręgowce.

Młode kazuara hełmiastego, fot. Vision Wildlife/Shutterstock

Kazuar hełmiasty jest skazany na samotność

Przez niemal cały rok kazuar nie ma innych życzeń niż żeby zostawić go w spokoju i pozwolić mu wyszukiwać smakowite kąski w dzikiej gęstwinie. Zimą lub wczesną wiosną natura daje jednak o sobie znać i ptaki łączą się w pary. A tak się składa, że większe terytoria dominujących samic krzyżują się zawsze z terytoriami kilku samców.


Flirt na początku prowadzony jest na odległość za pomocą huczących poddźwiękowych nawoływań, których człowiek nie ma nawet szansy usłyszeć. Gdy para się już odnajdzie w gęstych zaroślach, partnerzy obchodzą się dookoła, kiwają głowami, a samce zadziornie zadymają gardła i szyję, aby przekonać do siebie samicę.

Sukces nie oznacza bynajmniej wyłączności – nieskora do monogamii samica spółkuje zwykle w jednym sezonie z większą ilością samców. Każdemu z nich przypadnie jednak zacna, acz poniekąd tragiczna rola ojca. Miłość kazuarów jest bowiem bardzo krótkotrwała i po tym jak on zbuduje na ziemi odpowiednio wysokie gniazdo, ona składa w nim jaja i odchodzi w siną dal, aby nigdy nie ujrzeć swego potomstwa. Jaja są zazwyczaj trzy lub cztery, a każde mierzy ok. 13 cm na długość i ma fosforyzująco zieloną skorupkę, która stanowi doskonały kamuflaż w liściastych zaroślach.

Pośród wszystkich gatunków ptaków na świecie jedynie u 5% samiec jest jedynym „wysiadywaczem” jaj i opiekunem młodych. Kazuar należy do tej grupy i wykonuje swoje zadanie z podziwu godnym poświęceniem. Przywykły do samotnego życia spędza aż 50 dni zagrzewając jajka własnym ciałem, niewiele w tym czasie jedząc i pijąc.

Z biegiem czasu jaja bledną, a potem pękają, otwierając drogę na świat sympatycznym pisklakom. Wszystko, czego potrzebują do życia, nauczą się oczywiście od taty, a po dziewięciu miesiącach pozostawią go samego i rozpoczną własną, samotniczą egzystencję, osiągając dojrzałość płciową w wieku ok. 3 lat.

Tabela przedstawiająca fakty o kazuarze hełmiastym; opracowanie własne

Kazuar hełmiasty to szponiasty zabójca

Miłośnikowi przygód wędrującemu przez dżunglę mogłoby się zdawać, że ma ogromne szczęście, gdy spotka kazuara hełmiastego. Poniekąd to prawda, bowiem asocjalny ptak w ramach możliwości pozostanie schowany w zielonym gąszczu. Jeśli jednak zostanie już gdzieś zdybany, nie cofnie się tchórzliwie. Najpierw spróbuje techniki zastraszania, wyciągając się co najwyżej w górę i strosząc pióra. W tej sytuacji miłośnik przygód powinien zdecydowanie obrócić się na pięcie i zniknąć.

Kazuar jest bowiem skory do ataku, zwłaszcza, jeśli jest to akurat ojciec wychowujący młode. Jego główną bronią są niezwykle silne nogi zakończone trzema palcami, z których wewnętrzny wyposażony jest w 12-centymetrowy szpon przypominający groty włóczni. W obliczu zagrożenia ptak okazuje się zaskakująco skoczny i z impetem kopie przeciwnika swoimi morderczymi stopami. Potrafi też wyjątkowo szybko biegać w pościgu za nieprzyjacielem.

W historii odnotowano już ponad 150 ataków kazuarów na ludzi, na szczęście, tylko dwa skończyły się śmiertelnie. Jedną z ofiar był 16-latek, który nieroztropnie zaatakował ptaka pałką, drugą 75-latek z Florydy, który hodował kazuara dla własnej rozrywki. Wniosek jest dość jasny, tym bardziej, że aż 75% wszystkich zarejestrowanych ataków wiązało się z karmieniem kazuarów przez ludzi.

Niebezpieczne nogi kazuara, fot. belizar/Shutterstock

Potencjalnie zagrożony dla kazuara hełmiastego

Według oceny przeprowadzonej w 2018 r. w ramach Czerwonej Księgi IUCN kazuar hełmiasty to gatunek o statusie najmniejszej troski. Jego globalna populacja wydaje się bowiem dość stabilna. Wiadomość ta, choć optymistyczna, zaciera jednak potencjalne ryzyka stojące przed niezwykłym ptakiem dżungli.

Pierwszym problemem jest ograniczoność siedlisk kazuarów i ich sukcesywne pomniejszanie. Człowiek buduje drogi nawet przez najbardziej dziewicze zakątki, a starcia z autami to okoliczność, na którą Matka Natura kazuarów nie wyposażyła. Dodatkowym problem są polowania oraz ataki innych zwierząt, zarówno dzikich gatunków, jak i psów.


W rezultacie australijskie prawo ochrony przyrody kwalifikuje kazuary hełmiaste jako gatunek zagrożony wyginięciem. Na szczęście rozpoczęte już przed kilkoma laty działania konserwacyjne przynoszą spore sukcesy i wiele unikalnych siedlisk dało się uratować przed degradacją. Czas pokaże, czy to wystarczy.

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
  1. „Southern Cassowary” Australian Museum, https://australian.museum/learn/animals/birds/southern-cassowary/, 4/10/2023;
  2. “Everything you need to know about the southern cassowary” Hattie Hayeck, https://www.discoverwildlife.com/animal-facts/birds/facts-about-southern-cassowary, 4/10/2023;
  3. “CASSOWARY FAST FACTS” Rainforest Rescue, https://www.rainforestrescue.org.au/save-the-cassowary/cassowary-fast-facts/, 4/10/2023;
  4. “Five Fascinating Facts About the Amazing Cassowary” Kat Eschner, https://www.smithsonianmag.com/smart-news/five-facts-cassowary-180964963/, 4/10/2023;
  5. “Southern cassowary” Queensland Governement, https://www.qld.gov.au/environment/plants-animals/conservation/threatened-wildlife/threatened-species/featured-projects/southern-cassowary, 4/10/2023;
4.8/5 - (5 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments