Definicja pojęcia:

las bukowy

Las bukowy, buczynalas liściasty lub mieszany z dominacją buka pospolitego w drzewostanie, z domieszką dębu, jesionu wyniosłego, jawora, jodły i świerka, porastający obszary środkowej, południowej i południowo-wschodniej Europy.
  1. Występowanie lasów bukowych
  2. Cechy charakterystyczne lasów bukowych
  3. Podział lasów bukowych

Występowanie lasów bukowych

Lasy bukowe porastają obszary środkowej, południowej i południowo-wschodniej Europy. W północnej części zasięgu występują głównie na nizinach, ku południowi zasiedlają coraz wyższe położenia. Na obszarze Wielkiej Brytanii spotyka się je do wysokości do 300 m n.p.m., w górach Harz – do 470 m n.p.m., w Alpach – 1200 m n.p.m., w Jurze – do 1600 m n.p.m., na zboczach Etny – do 1900 m n.p.m. W południowo-wschodniej części zasięgu – na Kaukazie porastają obszary o wysokości 700-1500 m n.p.m.

Obszar Polski stanowi północno-wschodnią granicę zasięgu lasów bukowych. Buczyny występują głownie w południowej, górzystej części kraju, gdzie tworzą piętro leśne (regiel dolny) oraz w części zachodniej i północno-zachodniej. Nie występują w środkowej oraz północno-wschodniej Polsce. Buczyny są jednym z chronionych siedlisk przyrodniczych ujętych w sieci Natura 2000.
Rozmieszczenie geograficzne lasów bukowych z bukiem pospolitym (Fagus sylvatica). Wikimedia.org

Cechy charakterystyczne lasów bukowych

Buczyny środkowoeuropejskie stanowią przeważającą większość lasów bukowych Europy. Gatunkiem dominującym w drzewostanie jest buk pospolity (Fagus sylvatica). Duży udział w składzie gatunkowym ma jawor (Acer pseudoplatanus), jodła (Abies alba), wiąz górski (Ulmus glabra) oraz na siedliskach bardziej wilgotnych – jesion wyniosły (Fraxinus excelsior). Na nizinach częstym elementem drzewostanu są dęby – dąb bezszypułkowy (Quercus petraea) i szypułkowy (Quercus robur), na obszarach górskich – świerk (Picea abies) i jodła (Abies alba).

Dno lasów bukowych jest bardzo zacienione, w związku z czym drzewostany te cechują się słabo rozwiniętą warstwą krzewów, którą tworzą głownie młode buki, oraz ubogą warstwą zielną. W runie występują głównie gatunki cienioznośne oraz geofity kwitnące i owocujące przed pojawieniem się liści na drzewach. Niektóre buczyny są całkowicie pozbawione warstwy runa; dno lasu pokryte jest wyłącznie warstwą ściółki (buczyny nagie).

Lasy bukowe występujące w południowej i południowo-wschodniej Europie (buczyny środkowobałkańskie, iliryjskie, greckie i dackie) zbliżone są do buczyn środkowoeuropejskich i różnią się nieco składem gatunkowym (głównie warstwy runa). Gatunkiem panującym w lasach bukowych Kaukazu jest buk orientalny (Fagus orientalis), na Krymie – buk krymski (Fagus taurica). W lasach bukowych zachodniej Europy często występują gatunki atlantycko-śródziemnomorskie, np. ostrolist (Ilex aquifoilium).
Gatunkiem dominującym w buczynach jest buk pospolity (Fagus sylvatica). Wikimedia.org

Podział lasów bukowych

Buczyny środkowoeuropejskie w zależności od położenia geograficznego i warunków siedliskowych dzieli się na:
  • bogate, żyzne lasy bukowe porastające gleby wapienne lub brunatne, występujące na niżu (buczyna pomorska) lub na obszarach górskich (buczyna karpacka, buczyna sudecka),
  • ubogie, kwaśne lasy bukowe porastające ubogie gleby, z dominującym bukiem pospolitym i domieszką świerka, jodły i brzozy, występujące na niżu udziałem kosmatki owłosionej (Luzula pilosa) (kwaśne buczyny niżowe) i w górach z udziałem kosmatki gajowej (Luzula luzuloides) (kwaśne buczyny górskie),
  • ciepłolubne lasy bukowe z dużym udziałem storczyków porastające żyzne i suche gleby wapienne (buczyny storczykowe).

Buczyna pomorska

Buczyna pomorska występuje na niżu w zachodniej części Polski (Pomorze, Ziemia Lubuska, zach. Wielkopolska, Śląsk) na świeżych glebach brunatnych lub płowych. W drzewostanie dominuje buk pospolity, domieszkę stanowią dąb bezszypułkowy, jawor, grab zwyczajny oraz sosna zwyczajna na siedliskach uboższych. Warstwę krzewów tworzą młode buki oraz wiciokrzew pospolity (Lonicera xylosteum). W warstwie runa występuje żywiec cebulkowy (Dentaria bulbifera), przytulia wonna (Galium odoratum), gajowiec żółty (Galeobdolon luteum), szczyr trwały (Mercurialis perennis), zawilec gajowy (Anemone nemorosa), perłówka jednokwiatowa (Melica uniflora), bluszcz pospolity (Hedera helix) oraz turzyca palczasta (Carex digitata).
Żyzna buczyna niżowa z perłówką jednokwiatową (Melica uniflora) w warstwie runa. Wikimedia.org
Buczyna karpacka

Buczyna karpacka występuje w Karpatach na wysokości 800-1150 m n.p.m. oraz na obszarach wyżynnych południowej Polski (Góry Świętokrzyskie, Roztocze, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska). Zwarte i cieniste drzewostany tworzy buk pospolity z domieszką jodły, wiązu górskiego, jaworu oraz świerka w partiach wyższych. Warstwa krzewów jest bardzo uboga, nieliczne gatunki runa kwitną i owocują przed pojawieniem się liści na drzewach. Do najbardziej charakterystycznych gatunków runa należą żywiec gruczołowaty (Cardamine glanduligera) oraz żywokost sercowaty (Symphytum cordatum).

Buczyna sudecka

Buczyna sudecka występuje w Sudetach, na pogórzu sudeckim i na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, najczęściej na podłożu wapiennym. W skład drzewostanu, obok buka pospolitego, wchodzą jodła, jawor i świerk. Warstwa krzewów jest słabo rozwinięta, runo tworzą ziołorośla lub wysokie trawy. Gatunkiem charakterystycznym runa jest żywiec dziewięciolistny (Dentaria enneaphyllos), często występuje szczyr trwały (Mercurialis perennis), przytulia wonna (Galium odoratum), miodownik melisowaty (Melittis melissophyllum).

Buczyna storczykowa

Buczyna storczykowa występuje głównie na żyznych i suchych glebach wapiennych na południu Polski, m.in. w Sudetach i Górach Świętokrzyskich. Drzewostan składa się z buka pospolitego, jaworu i lipy szerokolistnej. Charakterystyczne dla tego zbiorowiska roślinnego jest występowanie w warstwie runa wielu gatunków storczyków, takich jak buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium), buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia), kruszczyk rdzawoczerwony (Epipactis atrorubens) i kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine).
Buczyna storczykowa z buławnikiem wielkokwiatowym (Cephalanthera damasonium). Wikimedia.org

Bibliografia

  1. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia biologiczna T. II”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998;
  2. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia Geograficzna Świata, tom V Europa”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1996;
  3. Zdzisława Otałęga (red. nacz.); “Encyklopedia Geograficzna Świata, tom X Polska”; Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1997;
  4. Grażyna Łabno; “Ekologia. Słownik encyklopedyczny”; Wydawnictwo Europa, Warszawa 2006;
  5. Zbigniew Podbielkowski; “Fitogeografia części świata T. 1 – Europa, Azja, Afryka”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002;
Legenda. Pokaż objaśnienia oznaczeń i skrótów
Szukaj
Oceń stronę
Ocena: 4.9
Wybór wg alfabetu:
a b c ć d e f g h i j k l ł m n o q p r s ś t u v w x y z ż ź