Anemia (niedokrwistość) – objawy, przyczyny i leczenie anemii
Anemia to dość częsta przypadłość, która w społecznej świadomości kojarzy się głównie z niedoborem żelaza i potrzebą zmiany diety lub wprowadzenia suplementacji. W rzeczywistości sprawa jest znacznie bardziej skomplikowana, ponieważ anemia może mieć wiele różnych przyczyn i nierzadko występuje w przebiegu poważnych chorób. Z tego względu nigdy nie należy anemii bagatelizować.
Anemia – co to takiego?
Anemia, nazywana też niedokrwistością, to patologiczny stan w którym dochodzi do spadku liczby krwinek czerwonych (erytrocytów) i/lub stężenia zawartej w nich hemoglobiny. Erytrocyty i hemoglobina są niezbędne do rozprowadzania tlenu w tkankach i narządach – zaburzenia ich funkcjonowania mają negatywny wpływ na cały organizm. Anemia, w zależności od przyczyny, może rozwijać się stopniowo lub wystąpić nagle i mieć gwałtowny przebieg.
Rodzaje i przyczyny anemii
Ze względu na stopień nasilenia, anemię dzieli się na łagodną, umiarkowaną i ciężką. Gdy stężenie hemoglobiny wynosi poniżej 6,5g/dl mówimy o anemii zagrażającej życiu – najczęściej dochodzi do niej w wyniku masywnego krwotoku, spowodowanego np. urazem.
Innym kryterium podziału anemii jest jej podłoże. Ze względu na przyczyny niedokrwistości wyróżnia się jej następujące typy:
- Anemia z niedoboru żelaza – nazywana też anemią syderopeniczną lub mikrocytarną. To jeden z najczęściej diagnozowanych rodzajów niedokrwistości, który jest spowodowany zbyt niskim poziomem żelaza w organizmie. Niedobór tego pierwiastka wywołuje spadek stężenia hemoglobiny, co z kolei przekłada się na zmniejszoną produkcję erytrocytów. Anemia syderopeniczna najczęściej jest skutkiem nadmiernej utraty żelaza wraz z krwią – może rozwinąć się np. w wyniku zbyt obfitych krwawień miesiączkowych u kobiet. Inną przyczyną może być zbyt mała ilość żelaza w diecie, nieodpowiadająca rzeczywistym potrzebom organizmu lub zaburzenia wchłaniania tego pierwiastka, występujące w przebiegu niektórych chorób (np. w przewlekłych stanach zapalnych jelit)
- Anemia megaloblastyczna – inaczej makrocytarna. Wynika z niedoboru witaminy B12 i witaminy B9, czyli kwasu foliowego. Ich braki w organizmie mogą być skutkiem nieodpowiedniej diety lub problemów z wchłanianiem witamin z grupy B. Ich zbyt niski poziom ma negatywny wpływ na prawidłowe wytwarzanie krwinek czerwonych, przez co spada ich liczba we krwi.
- Anemia aplastyczna – jest następstwem zmniejszonego wytwarzania wszystkich typów krwinek (w tym erytrocytów), do którego dochodzi w wyniku zaburzeń funkcji szpiku kostnego. Ten rodzaj anemii może mieć charakter wrodzony lub nabyty. W tym drugim przypadku do rozwoju schorzenia może prowadzić szereg czynników, takich jak choroby autoimmunologiczne, infekcje wirusowe, kontakt z toksynami, a także chemioterapia i radioterapia.
- Anemia syderoblastyczna – ma związek z zaburzeniami produkcji hemu, który jest składnikiem hemoglobiny. W efekcie dochodzi do powstawania nieprawidłowych krwinek czerwonych. Niedokrwistość syderoblastyczna może wynikać z przyczyn wrodzonych lub nabytych, takich jak np. efekty uboczne działania niektórych leków.
- Anemia hemolityczna – rodzaj anemii, który jest spowodowany patologicznie skróconą długością życia krwinek czerwonych. Ich przedwczesny rozpad to inaczej hemoliza – w wyniku tego procesu dochodzi do uwolnienia hemoglobiny, która trafia do osocza krwi. Niedokrwistość hemolityczna może wynikać z wad wrodzonych lub być skutkiem np. przyjmowania niektórych leków, zatrucia toksynami, czy chorób o podłożu autoimmunologicznym.
- Anemia chorób przewlekłych – do tej pojemnej grupy zalicza się niedokrwistości, które są bezpośrednim wynikiem innych chorób toczących się organizmie. Zalicza się do nich m.in. choroby nerek, układu pokarmowego, nowotwory, choroby zapalne jelit, choroby reumatologiczne, a także zakażenie wirusem HIV.
- Anemia pokrwotoczna – jej bezpośrednią przyczyną jest utrata znacznej ilości krwi, która może mieć charakter nagły (np. w wyniku wypadku) lub przewlekły (np. wskutek krwawienia z przewodu pokarmowego).
Warto wiedzieć, że w medycynie istnieje też pojęcie anemii rzekomej. Odnosi się ono do sytuacji, w której parametry oznaczone w badaniu laboratoryjnym sugerują niedokrwistość, jednak w rzeczywistości ich nieprawidłowość jest skutkiem przewodnienia organizmu i nadmiernego rozcieńczenia krwi.
Objawy anemii
Niedokrwistość może manifestować się na wiele różnych sposobów, jednak objawy są w dużej mierze uzależnione od rodzaju i przyczyny schorzenia. Co więcej, ich charakter i nasilenie mogą ulegać zmianie w miarę postępów choroby. Mogą też pojawić się z opóźnieniem – w przypadku przewlekłej anemii, która rozwija się stopniowo, organizm przez pewien czas jest w stanie częściowo adaptować się do sytuacji. Znaczenie mają też wiek i kondycja pacjenta. Młode osoby z reguły zauważają u siebie niepokojące zmiany później niż starsze, nierzadko obciążone chorobami towarzyszącymi.
Istnieje jednak grupa symptomów, które są wspólne dla większości typów anemii. Zaliczamy do nich takie objawy, jak:
- uczucie ogólnego osłabienia
- zmniejszona zdolność do wysiłku fizycznego
- problemy z koncentracją
- bladość skóry i śluzówek
- częste bóle głowy
- nadmierne wypadanie włosów
- łamliwość paznokci
- nieregularne bicie serca
- bóle w klatce piersiowej
- uporczywe zajady
- duszności
- szumy uszne
- uczucie zimna
- zawroty głowy
- omdlenia
W niektórych przypadkach mogą wystąpić też inne, mniej typowe objawy, np. obrzęk i pieczenie języka. Na anemię może też wskazywać tzw. łaknienie spaczone – chęć spożywania nietypowych i zwykle niejadalnych produktów, takich jak piasek, drewno, czy kreda.
Diagnostyka anemii
Podstawą do zdiagnozowania niedokrwistości są wyniki badań laboratoryjnych. W pierwszym rzucie wykonuje się morfologię krwi z rozmazem i oznaczenie poziomu żelaza w surowicy. Interpretując wyniki, lekarz zwraca szczególną uwagę na poziom hemoglobiny oraz liczbę krwinek czerwonych – erytrocytów. Ważnym parametrem jest też hematokryt, czyli stosunek objętości krwinek czerwonych do objętości całej krwi. Obniżone wartości wymienionych wskaźników świadczą o anemii.
Kolejnym krokiem jest określenie rodzaju anemii – czasami wystarczą do tego wymienione wyżej badania. Niski poziom żelaza wskazuje na anemię z niedoboru tego pierwiastka; na ten rodzaj niedokrwistości może też wskazywać niski poziom MCV, czyli parametr oznaczający objętość krwinki czerwonej. Z kolei podwyższone MCV występuje m.in. w anemii megaloblastycznej – w celu potwierdzenia tej diagnozy wykonuje się dodatkowo badanie poziomu witaminy B12. W obu przypadkach dodatkową kwestią jest ustalenie przyczyn niedoborów – zwłaszcza niski poziom żelaza wymaga sprawdzenia, czy nie stoi za nim krwawienie wewnętrzne w obrębie układu pokarmowego.
Obniżony poziom leukocytów i płytek krwi może wskazywać na anemię aplastyczną – lekarz podejrzewający tę chorobę zazwyczaj zleca też wykonanie biopsji szpiku kostnego. W diagnostyce pod kątem anemii hemolitycznej bada się też m.in. stężenie bilirubiny i LDH w surowicy krwi, a także wykonuje analizę moczu. Z kolei podstawą do rozpoznania anemii chorób przewlekłych jest często podwyższone OB i CRP oraz wcześniej zdiagnozowana choroba podstawowa.
Jak widać, samo stwierdzenie anemii jako takiej jest niejednokrotnie początkiem dalszej, bardziej szczegółowej diagnostyki, która jest konieczna do określenia rodzaju i przyczyn niedokrwistości. Ustalenia te są konieczne do wdrożenia właściwego leczenia.
Anemia – jak ją leczyć?
Metody leczenia anemii są uzależnione od jej rodzaju i przyczyn, dla których się rozwinęła. Najbardziej oczywiste wydaje się postępowanie w przypadku anemii pokrwotocznej, która jest skutkiem urazu – priorytetem jest zahamowanie krwawienia i uzupełnienie braków krwi poprzez transfuzję bądź podawanie preparatów krwiozastępczych.
Terapia anemii z niedoboru żelaza opiera się na dwóch elementach: zlokalizowaniu i wyeliminowaniu źródła nadmiernej utraty tego pierwiastka oraz wyrównaniu jego poziomu w organizmie. W zależności od stopnia zaawansowania niedokrwistości lekarz może zlecić przyjmowanie zastrzyków z żelazem lub ograniczyć się do podawania doustnych preparatów i zalecić zmianę diety. Analogicznie leczy się anemię megaloblastyczną, z tą różnicą, że suplementacja dotyczy nie żelaza, a witaminy B12 i kwasu foliowego. Preparaty te podaje się też u osób cierpiących na anemię syderoblastyczną wrodzoną. W przypadkach choroby nabytej terapia może obejmować regularne przetaczanie koncentratu krwinek czerwonych.
W przypadku anemii hemolitycznej leczenie – o ile jest to możliwe – koncentruje się na czynniku, który ją spowodował. Jeśli wywołały ją leki, próbuje się je zmienić lub czasowo odstawić. Gdy jest efektem zatrucia toksynami, podstawą jest ich usunięcie z organizmu. Z kolei gdy winna jest choroba podstawowa, lekarz skupia się na jej opanowaniu. Podobnie wygląda to w przypadku anemii chorób przewlekłych – postępowanie terapeutyczne koncentruje się na pierwotnym schorzeniu. Niestety, zdarza się, że jedyną metodą zapanowania nad sytuacją jest wykonywanie okresowych transfuzji płytek krwi.
Przetaczanie krwi jest też często koniecznym elementem leczenia anemii aplastycznej. Inne metody to – w zależności od tego, na jakim tle rozwinęła się anemia – podawanie leków immunosupresyjnych i antybiotyków. Konieczny może być też przeszczep szpiku kostnego.
Profilaktyka anemii
Biorąc pod uwagę, jak wiele czynników może powodować anemię, trudno mówić o profilaktyce rozumianej jako skuteczne metody zapobiegawcze – niekiedy po prostu nie jesteśmy w stanie uniknąć tej choroby. Warto natomiast zadbać o regularne wykonywanie podstawowych badań, takich jak morfologia krwi z rozmazem oraz nie zaniedbywać leczenia innych schorzeń, jeśli takowe występują. Wczesne wykrycie anemii stwarza większe możliwości terapeutyczne i niejednokrotnie pozwala uniknąć wielu komplikacji związanych ze spustoszeniami, jakie ta choroba może powodować w organizmie. Duże znaczenie dla stanu zdrowia – nie tylko w kontekście anemii – ma też zróżnicowana dieta uwzględniająca produkty bogate w żelazo oraz witaminy z grupy B.
- Chełstowska M., Warzocha K.; "Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości"; „Onkologia w praktyce klinicznej” 2006, nr 3; 2020-09-10;
- Budziszewska B., Sawicki W.; "Niedokrwistości hemolityczne – od rozpoznania do skutecznego leczenia"; „Acta Haematologica Polonica” 2010, nr 2; 2020-09-10;
- https://www.webmd.com/a-to-z-guides/understanding-anemia-symptoms; 2020-09-10;
- https://www.medicalnewstoday.com/articles/158800; 2020-09-10;
- https://www.emedicinehealth.com/anemia/article_em.htm; 2020-09-10;
Najgorsze to przespać albo świadomie zlekceważyć objawy. Z anemią nie ma zartów. Przewlekła moze miec poważne konsekwencje. W październiku w Diagnostyce mozna kupic pakiet niedokrwistości na 6 badań w tym OB czy żelazoo 120zł nizej niz normalnie. Mysle ze chociaz raz w roku zwlaszcza teraz w dobie infekcji – dobrze wiedziec co sie dzieje w naszym organizmie
Na anemie trzeba mocno pielegnowac i odzywiac wlosy zeby nie wypadaly… wiem cos o tym…
taaak, juz jakis czas temu. Wiesz, jak sie ogarnie dobra pielegnacje na dobrych produktach jak nie wiem, ten delpos chociazby a do tego ogarnie zdrowsze jedzenie to widac zmiany zauwazalnie
Ojj to prawda. Mam nadzieje ze sobie poradzilas z problemem kochana?