Endometrioza – objawy, przyczyny i leczenie endometriozy

Według Światowej Organizacji Zdrowia endometrioza dotyka nawet co dziesiątej kobiety w wieku rozrodczym. Jest ona częstą przyczyną niepłodności, a ponadto wiąże się z poważnymi codziennymi bolączkami. Niestety, społeczna świadomość tej chronicznej choroby jest wciąż bardzo niska, co utrudnia diagnozę i terapię. Jakie objawy mogą wskazywać, że cierpisz na endometriozę?

Pod pojęciem endometriozy rozumie się zaburzenie polegające na niekontrolowanym rozroście tkanki, która normalnie tworzy śluzówkę macicy. U zdrowych kobiet co miesiąc się ona pogrubia oczekując na przyjęcie zapłodnionego jajeczka, a jeśli do ciąży nie dojdzie, złuszcza się i wydalana jest w formie menstruacji. W przypadku endometriozy śluzówka wyrasta poza macicę zajmując jajniki, jajowody i drogi rodne. W rzadkich wypadkach może pojawiać się nawet poza obrębem, np. w obrębie pęcherza moczowego lub jelit – ta sytuacja zdarza się jednak zaledwie u 1-5% chorych.

Objawy endometriozy

Pierwszym i najczęstszym objawem endometriozy jest silny ból w obrębie podbrzusza. Zazwyczaj towarzyszy on miesiączce, ale bywa wyjątkowo uciążliwy, a z upływem czasu może dodatkowo przybierać na intensywności. Pacjentki skarżą się także na ból w krzyżu, ból podczas oddawania stolca lub moczu, a zwłaszcza ból podczas stosunków płciowych.

Inne objawy, które mogą, ale nie muszą wskazywać na endometriozę, to zaburzenia cyklu miesiączkowego, zwłaszcza bardzo silne krwawienia. Nierzadko dołączają się do nich nawykowe zaparcia, a nawet obecność krwi w kale lub moczu. Schorzenie może też powodować chroniczne uczucie zmęczenia, a u kobiet starających się o dziecko przejawia się długotrwałymi trudnościami z poczęciem.

Niestety, symptomy endometriozy są dość często mylone z zapaleniem narządów miednicy mniejszej, cystami jajników, a nawet zespołem drażliwego jelita. Bywa więc, że pacjentki leczone są na zupełnie inną dolegliwość, a terapia oczywiście nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Tymczasem, aby potwierdzić diagnozę o endometriozie ginekolog powinien zlecić wykonanie USG, rezonansu magnetycznego lub tomografii komputerowej miednicy. Dodatkowo wykonuje się badanie laparoskopowe, które definitywnie stwierdza obecność i zakres zmian, a często wiąże się z pobraniem tkanki do analizy. Rutynowa kontrola nie zawsze więc wystarcza, aby wykryć chorobę – palpacyjnie da się wyczuć tyko większe cysty lub blizny wokół macicy.

Przyczyny endometriozy

Trudno jest jednoznacznie określić przyczynę endometriozy. U każdej kobiety geneza problemu może być trochę inna, ale generalnie za najczęstsze wyjaśnienie podaje się menstruację wsteczną. Mowa o zjawisku, w którym krew miesiączkowa cofa się częściowo do jajowodów i dróg rodnych, a obecne w niej komórki endometrium (błony śluzowej macicy) przylegają do śluzówki i namnażają się. Znaczącą rolę mogą również odgrywać geny – choroba często przekazywana jest z pokolenia na pokolenie i, niestety, wraz z każdą generacją może przybierać poważniejszą formę.

Naukowcy mają jednak w zanadrzu także bardziej złożone hipotezy. Według jednej z nich czynniki hormonalne lub immunologiczne mogą stymulować transformację komórek wyściełających jamę brzuszną w komórki endometrium. Choroby autoimmunologiczne również bardzo często asocjowane są z rozwojem endometriozy, podobnie jak przebyte wcześniej operacje ginekologiczne typu cesarskie cięcie czy histerektomia (usunięcie macicy).

Ogólnie do czynników ryzyko zachorowania na endometriozę zalicza się:

• wczesny wiek pierwszej miesiączki;
• cykle miesiączkowe krótsze niż 27 dni lub obfite miesiączki trwające dłużej niż 7 dni;
• brak wcześniejszych ciąż
• niską wagę ciała;
• posiadanie członka rodziny, zwłaszcza matki, ciotki lub siostry z endometriozą;
• zaburzenia jelitowe oraz nieprawidłowości w układzie rozrodczym.

Z badań opublikowanych w 2018 r. czasopiśmie naukowym „Human Reproduction” wynika ponadto, że ofiary przemocy fizycznej i seksualnej mają nawet o 79% większe ryzyko zachorowania na endometriozę!

Możliwe powikłania endometriozy

Życie z endometriozą bywa trudne i pełne bólu. Wiele kobiet tłumaczy sobie pojawiające się regularnie dolegliwości indywidualną „urodą”. Tymczasem prawdziwym dramatem, a czasem i momentem postawienia diagnozy stają się nieudane próby poczęcia. Nawet jedna trzecia pacjentek z endometriozą cierpi bowiem na bezpłodność, ponieważ przerastająca śluzówka blokuje jajowody i uniemożliwia połączenie komórce jajowej i spermie. Czasami dochodzi wręcz do niszczenia jajeczek lub plemników przez nadmiar śluzówki. Im cięższy przypadek endometriozy, tym mniejsze szanse na ciążę, stąd też lekarze zwykle zalecają pacjentkom niezwlekanie z decyzją o dziecku – w późniejszym wieku rokowania są gorsze.

Niestety, bezpłodność nie jest jedyną poważną komplikacją endometriozy. Z badań naukowych wynika, że zwiększa ona również ryzyko zachorowania na raka jajników lub gruczolakoraka. Nie jest to na szczęście zjawisko częste, w przeciwieństwie do cyst, które tworzą się na jajnikach, gdy dotrze do nich nadprogramowa tkanka. Lekarze dość często mówią również o powstawania zrostów i blizn wewnątrz jamy brzusznej.

Jak leczy się endometriozę?

Jak dotąd medycyna nie potrafi całkowicie wyleczyć endometriozy. Istniejące formy leczenia mają za zadanie złagodzenie symptomów oraz umożliwienie kobiecie zajście w ciążę. W każdym przypadku proponuje się indywidualny dobór terapii, bowiem zakres zmian może być bardzo różny.

W przypadku łagodniejszych form endometriozy lekarze polecają często przyjmowanie w okresach nasilenia dolegliwości tabletek przeciwbólowych. Pozwalają one przetrwać najgorsze bez znaczących skutków ubocznych. Jednocześnie pacjentkom często podaje się terapię hormonalną, która może spowolnić proces przyrastania nowej śluzówki, a tym samym ogranicza dolegliwości bólowe. W tym aspekcie skuteczna okazuje się na przykład antykoncepcja hormonalna, która oczywiście wyklucza zajście w ciążę, ale ma bardzo korzystny wpływ na regulację cyklów miesiączkowych. Polecane są również agoniści i antagoniści hormonu uwalniającego gonadotropiny, leki na bazie progestyny oraz inhibitory aromatazy. Niestety, trzeba liczyć się z faktem, że po odstawieniu środków hormonalnych symptomy endometriozy najprawdopodobniej znów ulegną zaostrzeniu.

Alternatywą dla terapii farmakologicznej są zabiegi chirurgiczne. W konserwatywnym wariancie polecanym kobietom planującym potomstwo lekarz usuwa po prostu nadmiar śluzówki z organów rodnych za pomocą laparoskopu. Taki zabieg może tymczasowo złagodzić symptomy, ale przede wszystkim zwiększa szanse na zajście w ciążę. Dawniej sugerowało się również radykalną operację polegającą na usunięciu macicy i jajników, ale współczesna medycyna odchodzi od tego pomysłu.

Kobiety z endometriozą mają szanse na macierzyństwo, ale muszą liczyć się z koniecznością długotrwałego leczenia, a czasem równie wykorzystania metod sztucznego wspomagania rozrodu.

Domowe środki zaradcze na endometriozę

Z endmonetriozą musisz nauczyć się żyć. W lżejszych przypadkach nieocenioną pomocą mogą być domowe środki zaradcze stosowane przez kobiety od wieków. W okresie nasilonych bólów i skurczów wypróbuj więc ciepłe kąpiele i okłady na podbrzusze. Wiele kobiet zachwala sobie również łagodne techniki relaksacyjne typy joga czy medytacja – stres niepotrzebnie zaostrza niemiłe objawy. Wreszcie, obiecujące rezultaty daje również medycyna alternatywna, przede wszystkim akupunktura i specjalistyczne masaże. Z niektórych obserwacji i badań wynika także, że skuteczna bywa terapia ziołowa wykorzystująca kurkumę, rumianek, miętę oraz niepokalanek pospolity. Te i inne preparaty mogą być jednak przyjmowane wyłącznie po konsultacji z lekarzem prowadzącym. Zdecydowanie nie należy ślepo ufać sprzedawanym w internecie specyfikom, które obiecują wyleczenie endometriozy!

Czy endometriozie można zapobiegać?

Nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka zachorowania na endometriozę. Tym niemniej, istnieje szereg czynników, na które mamy wpływ, a które mogą zmniejszać prawdopodobieństwo rozwoju choroby. Przede wszystkim więc warto pięć razy w tygodniu zmuszać się do aerobowego wysiłku trwającego minimum 30 minut. Tym sposobem ograniczasz ryzyko otyłości i zwiększasz poziom korzystnych metabolitów estrogenu. Dobrze jest również unikać nadmiaru alkoholu, który podnosi poziom estrogenu w organizmie, a tym samym zwiększa ryzyko endometriozy. Dieta bogata w owoce i warzywa, ale o obniżonym poziomie czerwonego mięsa również może pozytywnie wpływać na gospodarkę hormonalną.

Środowisko naukowe podkreśla, że endometrioza wymaga wciąż pogłębionych badań, ale także zintensyfikowanych działań uświadamiających szersze społeczeństwo. Bardzo obiecująco wyglądają na przykład pierwsze studia na temat wykorzystania fizjoterapii dna miednicy oraz preparatów na bazie konopi siewnych. Jedno jest pewne, żadna kobieta nie powinna w dzisiejszych czasach cierpieć w milczeniu!