Hemoroidy – objawy, przyczyny i leczenie hemoroidów

Hemoroidy to z medycznego punktu widzenia kolokwializm – ma je bowiem każdy człowiek! Jest to anatomiczna część odbytu, która uszczelnia go, kontrolując proces wydalania i pozbywania się gazów jelitowych. O chorobie hemoroidalnej mówimy jednak dopiero, gdy owe fizjologiczne guzki krwawnicze zmieniają się w żylaki odbytu. I z tą sytuacją można sobie jednak skutecznie poradzić!

Z badań amerykańskich wynika, że przynajmniej połowa populacji w którymś momencie życia cierpi na hemoroidy (Lorenzo-Rivero, 2009), a wskaźnik ten wydaje się być prawdziwy również dla europejskich społeczeństw. W Polsce mówi się, że po 30-tce żylaki odbytu ma ok. 30% ludzi, po 40-tym roku życia 40%, zaś po pięćdziesiątym roku życia, nawet co drugi Polak! Generalnie skłonność do nich mają przede wszystkim osoby starsze oraz kobiety ciężarne, z których nawet połowa przynajmniej przejściowo skarży się dyskomfort w odbytnicy.

Skąd się biorą hemoroidy?

Przyczyny powstawania hemoroidów w patologicznym rozumieniu mogą być różne, a ich mechanizm nie został jeszcze do końca zgłębiony. Ogólnie uważa się, że guzki krwawnicze zamieniają się w żylaki pod wpływem zwiększonego nacisku – rozciągają się wówczas i nabrzmiewają. Bezpośrednią przyczyną takiego stanu najczęściej bywa:

• nadmierne parcie przy opróżnianiu,
• przesiadywanie zbyt długo na toalecie,
• chroniczne biegunki lub zaparcia,
• otyłość oraz zaawansowany wiek,
• ciąża,
• analne kontakty seksualne,
• dieta uboga w błonnik,
• dźwiganie ciężarów.

Ponadto, skłonność do hemoroidów, tak samo jak do żylaków kończyn dolnych, można dziedziczyć. Obecność tego problemu w rodzinie powinna być więc przesłanką, aby skupić się na sposobach zapobiegania chorobie hemoroidalnej.

Rodzaje hemoroidów

Medycyna rozróżnia dwa podstawowe rodzaje hemoroidów:

• hemoroidy zewnętrzne, kiedy żylaki pojawiają się pod skórą wokół odbytu;
• hemoroidy wewnętrzne, gdy powiększone guzki ukryte są wewnątrz odbytnicy.

Te ostatnie dodatkowo klasyfikuje się według stopni, przy czym stopień I oznacza niewypadające hemoroidy, stopień II guzki wypadające przy wypróżnieniu, ale samoistnie cofające się do odbytu; stopień III hemoroidy wypadające i wymagające odprowadzenia, oraz stopień IV, czyli guzki nie dające się już odprowadzić w powrotem w głąb odbytnicy.

Symptomy hemoroidów

Hemoroidy wewnętrzne mogą rozwijać się po cichu i przez długi okres czasu nie dawać o sobie znać. Ich obecność sygnalizować może dopiero krew na papierze toaletowym. W ogromnej większości przypadków żylaki odbytu rozpoznaje się jednak na podstawie szerszego spektrum następujących objawów:

• świądu lub podrażnienia w okolicach odbytu;
• wyraźnego bólu nasilającego się przy wypróżnieniu lub siedzeniu;
• uczucia obrzęku wokół odbytu;
• krwawienia widocznego na bieliźnie, papierze toaletowym lub stolcu;
• pojawiania się wyczuwalnych guzków w obszarze odbytu.

Niestety, krwawienie z odbytu bywa również symptomem innych poważnych problemów zdrowotnych, łącznie z nowotworem odbytu, i nie może być zawsze składane na karb hemoroidów. Jeśli utrzymuje się ono przez dłużej niż tydzień, warto zasięgnąć opinii lekarza. Diagnozę choroby hemoroidalnej stawia się na podstawie badania wziernikowego i palpacyjnego odbytu, a często również w ramach kolonoskopii.

Czy hemoroidy są zagrożeniem?

Hemoroidy są problemem powszechnym i nie wiążą się z poważnym ryzykiem śmiertelności. Błędem byłoby je jednak bagatelizować, bowiem ich rozwój owocuje poważnym dyskomfortem w życiu codziennym. Poza tym nieleczone hemoroidy mogą prowadzić do zakrzepicy odbytu, która powoduje już na tyle silny ból i krwawienie, że czasem wymaga interwencji chirurgicznej. W rzadkich wypadkach komplikacją choroby hemoroidalnej jest anemia, a także uwięźniecie hemoroidu związane z naprawdę silnym bólem.

Ogólnie rzecz biorąc, z problemem żylaków odbytu nie należy jednak próbować radzić sobie ze względu na ewentualne zagrożenia dla zdrowia, ale raczej dla poprawy komfortu życia!

Naturalne sposoby leczenia hemoroidów

Hemoroidy towarzyszą ludzkości od tysięcy lat – pierwsze wzmianki o nich pochodzą z egipskich papirusów datowanych na ok. 1700 lat p.n.e. Już wówczas poszukiwano oczywiście sposobów na zwalczanie dyskomfortu, a ówcześni znachorzy polecali przygotowywanie maści z gotowanych liści akacji i… ziemi (Ellesmore, 2002). Trudno stwierdzić na ile skuteczny (i higieniczny) był ten sposób, ale na przełomie wieków odkryto cały szereg naturalnych sprzymierzeńców w walce z żylakami odbytu. Należą do nich m.in.:

• nasiadówki w ciepłej wodzie powtarzane 2-3 razy dziennie;
• wazelina aplikowana wokół odbytu – ułatwia wypróżnienia; podobne działanie wykazuje olej kokosowy
• kompresy z oczaru wirginijskiego – działają przeciwzapalnie, przeciwświądowo i przeciwobrzękowo;
• zimne kompresy –  łagodzą silny obrzęk i dolegliwości bólowe;
• wywar z kory dębowej– postaci kompresów lub nasiadówek działa ściągająco i przeciwkrwotocznie;
• aloes – żel z Aloe vera aplikowany być może bezpośrednio na hemoroidy redukując ich ból, świąd i krwawienie, be skutków ubocznych.

Znaczącą ulgę przy problemie hemoroidów może również przynieść wprowadzenie do diety naturalnych środków zmiękczających i rozpulchniających stolce. Przeciwdziałają one zaparciom i ułatwiają wypróżnienie bez przesadnego parcia. Do takich preparatów należy m.in. mielona babka płesznik oraz mielone siemię lniane. Rozpuszczone w wodzie i pite codziennie zdecydowanie polepszają one rytm wypróżnień, a tym samym łagodzą objawy choroby hemoroidalnej.

Wreszcie, w okresach zaostrzenia się choroby hemoroidalnej wskazana jest ostrożność w podcieraniu się po wypróżnieniu. Zdecydowanie nie poleca się tarcia papierem toaletowym, który powoduje dalsze zaostrzenie stanu zapalnego. W miarę możliwości należy okolicę odbytu delikatnie umyć ciepłą wodą z mydłem lub skorzystać z nawilżanych chusteczek higienicznych.

Medycyna w walce z hemoroidami

Mniej zaawansowane żylaki odbytu, zwłaszcza te pojawiające się w okresie ciąży, z powodzeniem zalecza się miejscowo. W aptekach bez recepty zakupić można maści i czopki do samodzielnego zastosowania, które działają przede wszystkim przeciwbólowo, ograniczając jednak również stan zapalny i obkurczając poszerzone naczynia. Mogą one zawierać zarówno wspomniane wyżej naturalne substancje, jak i leki takie jak hydrokortyzon czy lidokaina. W nagłych stanach pomocne mogą być również doustne środki przeciwbólowe.

Ponadto, już Hipokrates, w V w. p.n.e. wpadł na pomysł, aby przebijać sprawiające dolegliwości hemorodoidy, związywać je nicią i czekać aż odpadną. Podobną, bardzo skuteczną metodę zwaną potocznie gumkowaniem stosuje się do dziś. Lekarz ambulatoryjnie nakłada na żylaki odbytu ciasne gumki, które powodują obumieranie powiększonych naczyń i ich odpadanie w ciągu ok. 7 dni. Sam zabieg nie jest wcale bolesny, ale dotkliwy bywa ból związany z „duszeniem” żył. Alternatywnie można ostrzykiwać hemoroidy specjalnym roztworem powodującym kurczenie się żył (tzw. skleroterapia), choć skuteczność wcześniej wymienionej metody jest wyraźnie wyższa. W ramach mało inwazyjnych terapii stosuje się również koagulację, czyli umyślne powodowanie krwawienia guzków za pomocą lasera lub promieniowania, aby je zmniejszyć. Ta technika z kolei jest przyjazna pod względem doznań i skutków ubocznych, ale znacznie droższa.

Zaledwie niewielki procent chorych wymaga klasycznego leczenia operacyjnego polegającego na faktycznym usunięciu problematycznych żylaków. Zabieg odbywa się bądź to w miejscowym, bądź ogólnym lub podpajęczynówkowym znieczuleniu i jest bez wątpienia najbardziej skutecznym sposobem na zaawansowaną chorobę hemoroidalną. Niestety, wiąże się on z dość silnymi bólami po operacji oraz przejściowymi kłopotami z działaniem pęcherza moczowego, jeśli zastosowane było znieczuleniem podpajęczynówkowym.

Czy hemoroidom można zapobiec?

Zdrowy styl życia w wielu przypadkach pomaga ograniczyć ryzyko rozwoju lub chociaż stopnia nasilenia hemoroidów. O zmianach powinni pomyśleć przede wszystkim ludzie otyli, cierpiący na nawykowe zaparcia, a także wszystkie kobiety ciężarne. Kluczowym czynnikiem zapobiegania żylakom odbytu jest unikania zaparć poprzez zwiększenie ilości błonnika i płynów w diecie. Poza tym do dobrej praktyki należą prawidłowe nawyki toaletowe, zwłaszcza unikanie parcia i nie powstrzymywanie się od wypróżnienia. Sama dieta powinna oczywiście nie tylko być bogata w warzywa, owoce i produkty pełnoziarniste, ale także unikać czynników sprzyjających zaparciom takich jak wysoce przetworzona żywność, kawa oraz alkohol.

Wreszcie, bardzo korzystny wpływ na hemoroidy ma regularne uprawianie sportów. Im mniej siedzimy, a więcej ruszamy się, tym lepsze krążenie żylne, a także mniejsze ryzyko zaparć i otyłości. I tak, dość paradoksalnie, sprawy odbytu są kolejnym dobrym powodem, aby wstać od telewizora i iść na spacer!