Komar egipski (Aedes aegypti)

Biologia

Komar egipski to bardzo drobny, kontrastowo ubarwiony komar. Gatunek ten roznosi wirusy powodujące groźne choroby: żółta febra, denga, chikungunya oraz Zika. Pierwotnie komary egipskie występowały tylko w strefie lasów deszczowych Afryki; do dziś można tam spotkać “dzikie populacje“, które rozradzają się w niewielkich ilościach wody na dnie dziupli, a samice żywią się krwią różnych ssaków, przede wszystkim naczelnych. Już tysiące lat temu powstały jednak populacje “udomowione”, związane z ludźmi, wykorzystujące drobne ilości wody, które pojawiają się osiedlach ludzkich (na dachach, w pojemnikach, w śmieciach). Z afrykańskich wiosek komar ten rozprzestrzenił się do miast; stamtąd – na statkach – praktycznie na cały świat, tam gdzie odpowiadają mu warunki klimatyczne. Jest to gatunek, który bardzo skorzystał na globalizacji. W związku ze swoją bliską relacją z ludźmi oraz olbrzymim zasięgiem występowania jest bardzo efektywnym roznosicielem chorób.

Wygląd

Komar egipski to bardzo drobny komar, którego rozpiętość skrzydeł waha się pomiędzy 4 a 7 milimetrów. Przypomina wyglądem komara tygrysiego, z którym jest blisko spokrewniony. Oba gatunki mają na tułowiu kontrastowy wzór z czarnych i białych łusek, a także kontrastowe białe paski na ciemnych odnóżach. U komara egipskiego na ciemnym tle tułowia jest widoczny biały wzór w kształcie liry, u komara tygrysiego wzór ten ma formę prostego pasa. Samice są nieco większe. W przeciwieństwie do nich, samce posiadają pierzaste czułki. Tak jak wszystkie komary z rodzaju Aedes, koniec odwłoka jest ostro zakończony i skierowany lekko w górę.

Występowanie

Komar egipski pierwotnie występował w Afryce Zachodniej, gdzie do dziś lokalnie można spotkać jego “dzikie” populacje w lasach deszczowych. Forma związana z człowiekiem rozprzestrzeniła się na całą Afrykę, a stamtąd na praktycznie cały świat. Komar egipski rzadko lub w niskim zagęszczeniu występuje w miejscach, gdzie jest już obecny komar tygrysi – larwy komara tygrysiego są większe i szybciej rosną, stąd ten gatunek wygrywa w konkurencji o pokarm. Komar egipski znajduje doskonałe warunki rozwoju w miastach – dorosłe osobniki chętnie kryją się w budynkach, a do rozrodu wykorzystują nawet najmniejsze zbiorniki wodne, np. w podstawkach pod doniczki, śmieciach, a także w kanalizacji. W Europie ten gatunek występuje obecnie na Maderze oraz w Gruzji. W XIX wieku występował częściej, i był obecny w większości krajów basenu Morza Śródziemnego. W związku z ocieplaniem się klimatu, najprawdopodobniej powróci na te tereny, a jego zasięg będzie się przesuwał na północ. W klimacie umiarkowanym ten gatunek radzi sobie słabiej – chociaż jego jaja są w stanie przetrwać okres wyschnięcia, to nie znoszą dłuższych okresów chłodu. W związku z tym nie jest w stanie na dłużej zasiedlić rejonów o ostrych zimach.

Pokarm

Komar tygrysi to gatunek antropofilny – samice żywią się krwią ludzi, preferując ich ponad innych potencjalnych żywicieli. Pierwotnie żywił się krwią różnych ssaków, przede wszystkim małp. Samce nie pobierają krwi, żywiąc się wyłącznie nektarem kwiatów.

Rozród

Zarówno samice, jak i samce są przyciągane przez zapach ludzkiego ciała. Kopulacja następuje zazwyczaj w locie, a samica bezpośrednio po niej po raz pierwszy pobiera krew. Jedna kopulacja wystarcza do zapłodnienia wszystkich jaj, które samica złoży w ciągu swojego kilkutygodniowego życia (do 1000 jaj, w maksymalnie 5 porcjach po 100-200 jaj). Ilość jaj złożonych w jednej porcji zależy od objętości krwi, którą pobrała samica. Jaja są ciemne, wydłużone, mają ok. 1 milimetra długości. Samica składa je na wilgotnych powierzchniach, blisko lustra wody, ale nie bezpośrednio na nim; larwy wykluwają się z jaj dopiero, kiedy zostaną zalane przez wodę. Dzięki temu komar ma gwarancję, że larwy wyklują się w momencie, w którym wody w zbiorniku przybywa, a nie tuż przed jego wyschnięciem. Jaja mogą przetrwać w formie suchej nawet kilka miesięcy – co bardzo ułatwia rozprzestrzenianie się tego gatunku. Nie są w stanie jednak znieść przechłodzenia (w przeciwieństwie do jaj komara tygrysiego), co ogranicza zasięg komara egipskiego do obszarów o ciepłym klimacie. Z zalanych jaj rozwijają się typowe dla komarów larwy, które dzięki krótkiej rurce oddechowej na końcu odwłoka wiszą pionowo pod powierzchnią wody. Larwy żywią się rozkładającą się materią organiczną i mikroorganizmami zawieszonymi w wodzie. Tempo rozwoju zależy od temperatury i trwa od kilku dni do kilku tygodni.