Żółw śródziemnomorski (Testudo graeca)

Biologia

Żółw śródziemnomorski jest typowym żółwiem lądowym, występującym w basenie Morza Śródziemnego i na przyległych obszarach. Ze względu na swój sympatyczny wygląd wydaje się być atrakcyjnym zwierzęciem domowym. Z tego powodu nielegalne odłowy do handlu terrarystycznego (żółw śródziemnomorski jest objęty ochroną w przeważającej większości krajów, w których występuje) stanowią istotne zagrożenie dla jego przetrwania. Ludzie od bardzo dawna interesowali się tymi żółwiami, między innymi dlatego, że ich mięso jest jadalne. Z tego powodu niektóre miejsca występowania żółwia śródziemnomorskiego (np. Majorka, Sardynia) są efektem ich celowego lub przypadkowego sprowadzenia przez ludzi w czasach historycznych. Z powodu swojej małej mobilności i powolnego tempa rozmnażania, bardzo wiele żółwi, w tym żółw śródziemnomorski, jest zagrożonych działalnością człowieka. W przypadku żółwia śródziemnomorskiego te zagrożenia wynikają ze zmian w środowisku (np. budowa dróg, oddzielających od siebie populacje żółwi), a z drugiej strony – z odłowu żółwi do celów handlowych. Na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych gatunek ten ma status VU (narażony na wyginięcie).

Wygląd

Żółw śródziemomorski ma wygląd typowego żółwia lądowego. Bardzo przypomina inny gatunek, żółwia greckiego (Testudo hermanni), z którym miejscami może współwystępować. Kluczowa cecha odróżniająca te dwa gatunki to charakterystyczne dla żółwia śródziemnomorskiego łuskowate ostrogi u nasady tylnych kończyn. Inne cechy (np. tarczka nadogonowa pojedyncza u żółwia śródziemnomorskiego, a podzielona na pół u żółwia greckiego) nie zawsze dają wiarygodny wynik. Ze względu na swój duży zasięg występowania, a z drugiej strony występowanie w izolowanych populacjach, żółw śródziemnomorski jest bardzo zróżnicowany ekologicznie i morfologicznie. Żółwie śródziemnomorskie z populacji północnych (np. w Rumunii czy Bułgarii) są znacznie większe i zazwyczaj ciemniejsze od żółwi występujących w gorętszym klimacie (np. w północnej Afryce).

Występowanie

Żółw śródziemnomorski występuje w północnej Afryce (Maroko, Algieria, Tunezja, oraz izolowany obszar w północnej Libii), na Bliskim Wschodzie (Turcja, Liban, Syria, Izrael, Iran), na Zakaukaziu (Armenia, Azerbejdżan), a w Europie w południowo-wschodniej Hiszpanii, na Majorce, Sardynii, w północno-wschodniej Grecji, Macedonii, europejskiej części Turcji, Bułgarii, a także w Rumunii, na północ sięgając aż do delty Dunaju.

Środowisko i tryb życia

Żółw śródziemnomorski występuje w różnych środowiskach, w porównaniu z żółwiem greckim preferując miejsca o glebach piaszczystych. Można go spotkać na nadbrzeżnych wydmach, w zaroślach makii, w widnych lasach, a także w ekstensywnym krajobrazie rolniczym. W miejscach, gdzie sadzi i uprawia się zwarte lasy (np. plantacje sosny w Hiszpanii) jest znacznie rzadszy. W północnej Afryce, ze względu na nasilony nielegalny handel tymi żółwiami, jest znacznie częstszy na obszarach chronionych (np. w parkach narodowych). Żółw śródziemnomorski prowadzi dzienny tryb życia, chociaż w trakcie największych upałów często chowa się w gęstych zaroślach lub w norach. Zimą żółwie śródziemnomorskie zapadają w sen zimowy (z wyjątkiem populacji najbardziej południowych). Hibernacja trwa od listopada do stycznia (Hiszpania) lub nawet od września do kwietnia (Bułgaria). W niewoli żółw śródziemnomorski może dożyć nawet 100 lat.

Rozmnażanie

Żółwie śródziemnomorskie dojrzewają płciowo w wieku 7-8 lat (samce) lub 9-10 lat (samice). W sezonie godowym (wiosna lub jesień) żółwie śródziemnomorskie są bardzo aktywne i mogą wędrować na duże (jak na żółwia) odległości. Kopulacja może trwać nawet godzinę, samiec wydaje wtedy specyficzne dźwięki (poza tym żółwie są nieme). Samica składa w trakcie roku od 1 do 4 złóż jaj – każde zawiera od 1 do 7 jaj (najczęściej 3 lub 4). Po 2-4 miesiącach wykluwają się z nich małe żółwiki (długość ciała 3 – 3,5 centymetra).

Pokarm

Żółw śródziemnomorski żywi się przede wszystkim pokarmem roślinnym – liśćmi, źdźbłami traw, rzadziej kwiatami i owocami. Rzadko spożywa dodatkowo bezkręgowce (ślimaki, dżdżownice) lub padlinę.