OKWIAT. Definicja pojęcia - okwiat, okrywa kwiatowa
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia okwiat
Definicja pojęcia:

okwiat

Spis treści

Okwiat, okrywa kwiatowa – zewnętrzne elementy kwiatu nie uczestniczące bezpośrednio w procesie rozmnażania (elementy płonne), stanowiące ochronę dla elementów płodnych kwiatu (pręcików i słupków) oraz pełniące rolę powabni u roślin zapylanych przez zwierzęta. Okwiat może być pojedynczy (roślin jednoliścienne, np. tulipan, lilia) bądź podwójny, zróżnicowany na kielich kwiatowy i koronę kwiatu (rośliny dwuliścienne, np. jaskier, bodziszek); jego budowa w dużym stopniu zależy od sposobu zapylania kwiatów.

Kwiat – organ rozmnażania płciowego roślin nasiennych

Kwiat stanowi organ rozmnażania płciowego (generatywnego) u roślin nasiennych, rozwijający się z merystemów wierzchołkowych, w których następuje przekształcenie wegetatywnego stożka wzrostu (warunkującego przyrost pędu na długość oraz rozwój liści) w generatywny merystem kwiatowy wytwarzający poszczególne elementy kwiatu.

Kwiat roślin nasiennych składa się z zewnętrznych części płonnych nie uczestniczących bezpośrednio w procesie rozmnażania, określanych mianem okwiatu (okrywy kwiatowej) oraz części płodnych (rozrodczych) – organów żeńskich (owocolistków z zalążkami, tworzących słupki) oraz organów męskich (pręcików z woreczkami pyłkowymi). Okrywa kwiatowa u roślin nagozalążkowych jest przeważnie niepozorna bądź zredukowana, u roślin okrytozalążkowych często jest dobrze wykształcona, okazała i intensywnie zabarwiona.

Budowa kwiatu, źródło. shutterstock

Budowa i funkcje okwiatu

Okwiat (okrywa kwiatowa) stanowi zewnętrzne, położone na dnie kwiatowym (silnie skróconej osi kwiatowej), elementy kwiatu nie uczestniczące bezpośrednio w procesie rozmnażania (elementy płonne). Stanowią one ochronę dla wewnętrznych elementów płodnych kwiatu (pręcików i słupków) oraz pełnią rolę powabni w przypadku roślin zapylanych przez zwierzęta (np. owady, ptaki, nietoperze).


Okwiat roślin jednoliściennych (np. tulipana, lilii) jest przeważnie pojedynczy (prosty), zbudowany z jednego bądź dwóch okółków jednakowych, niezróżnicowanych członów (działek okwiatu), które mogą być intensywnie zabarwione (np. u tulipana) bądź cechują się niepozorną, zielono-brązową barwą (np. u kosmatki). Kwiaty wiatropylnych traw i turzyc są kwiatami bezokwiatowymi – nie posiadają wykształconego okwiatu.

Kwiaty roślin dwuliściennych (np. jaskier, bodziszek) posiadają przeważnie okwiat podwójny, zróżnicowany na kielich kwiatowy i koronę kwiatową. Zewnętrzny okółek okwiatu stanowi kielich kwiatowy składający się z liściokształtnych, przeważnie zielonych działek kielicha, powstałych z przekształconych liści przykwiatowych. Poszczególne działki kielicha mogą być ze sobą zrośnięte, np. u kąkola (kielich zrosłodziałkowy) bądź wolne, np. u rzepaku (kielich wolnodziałkowy). Główną funkcją kielicha kwiatowego jest ochrona wewnętrznych części kwiatu; ponadto u niektórych roślin (np. u astrowatych) pełni rolę w rozsiewaniu nasion (puch kielichowy). Na zewnątrz kielicha mogą występować dodatkowe listki, określane mianem kieliszka (np. u przedstawicieli rodziny różowatych i ślazowatych).

Wewnętrzny okółek okwiatu stanowi korona kwiatowa składająca się z płatków korony powstałych w wyniku przekształcenia liści przykwiatowych bądź pręcików. Elementy korony mogą być wolne, np. u gorczycy (korona wolnopłatkowa) lub zrośnięte, np. u powoju (korona zrosłopłatkowa). Płatki są zwykle intensywnie zabarwione dzięki barwnikom zgromadzonym w chromoplastach (karotenoidy nadające kwiatom żółtą lub pomarańczową barwę) lub rozpuszczonym w soku komórkowym (antocyjany nadające kwiatom czerwoną, niebieską lub fioletową barwę). Komórki gruczołowe epidermy płatków wydzielają olejki lotne nadające kwiatom zapach; u nasady płatków często występują miodniki wytwarzające nektar. Dzięki powyższym cechom korona kwiatowa pełni rolę powabni przyciągającej zapylające kwiaty zwierzęta. Kwiaty niektórych roślin posiadają struktury w postaci drobnych łusek lub rąbka na płatkach korony (przykoronek), pełniące rolę dodatkowej powabni i ochrony dla pręcików i słupków.

Zrosłodziałkowy kielich lepnicy czerwonej, fot. shutterstock

Okwiat w zależności od sposobu zapylenia kwiatów

Rośliny okrytozalążkowe wykształciły różnorodne przystosowania umożliwiające efektywne przeniesienie pyłku z męskich organów rozrodczych (pręcików) na organy żeńskie (znamię słupka). Przystosowania te są szczególnie widoczne w budowie ich kwiatów, która jest nierozerwalnie związana ze sposobem ich zapylania.


Kwiaty roślin wiatropylnych (kwiaty anemogamiczne) charakteryzują się przeważnie bardzo prostą budową, niewielkimi rozmiarami, silną redukcją bądź całkowitym brakiem okwiatu (np. u traw i turzyc). Kwiaty wiatropylne nie posiadają barwnego okwiatu, są bezwonne oraz nie zawierają miodników wytwarzających nektar.

Kwiaty zapylane przez zwierzęta (kwiaty zoogamiczne) często przywabiają je poprzez wykształcanie kwiatów o określonych barwach i kształtach (przywabianie optyczne),  wydzielanie substancji zapachowych (przywabianie chemiczne) oraz wytwarzanie substancji odżywczych, np. nektaru bogatego w cukry proste bądź pyłku zasobnego w białko.

Kwiaty owadopylne (kwiaty entomogamiczne) zapylane są głównie przez błonkówki, motyle, muchówki oraz chrząszcze. Kwiaty te są duże, zwykle mają żółtą lub niebieską barwę oraz wydzielają intensywny zapach. Zawierają miodniki wytwarzające nektar.

Kwiaty ornitogamiczne, zapylane przez ptaki (np. kolibry, cukrzyki, nektarniki, drepanisy, miodojady) są okazałe, przeważnie o żółtej lub czerwonej barwie. Są bezwonne, wytwarzają duże ilości nektaru zawierającego cukry przyswajalne dla ptaków.

Kwiaty chiropterogamiczne zapylane są przez nietoperze żywiące się ich nektarem i pyłkiem. Cechują się jasną (przeważnie białą) barwą i wydzielają intensywny, kwaśny zapach fermentujących owoców.

Kwiaty zapylane przez owady (kwiaty entomogamiczne) mają często żółtą barwę, fot. shutterstock
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Organizacje ekologiczne
Liga Ochrony Przyrody
Znaki ekologiczne
TCO Development
TCO Development
4.6/5 - (19 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments