Patogeny » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia patogeny
Definicja pojęcia:

patogeny

Spis treści

Patogeny — Patogeny – od greckiego páthos oznaczającego cierpienie lub chorobę i génos, które oznacza pochodzenie – są to różnorodne czynniki chorobotwórcze, powodujące zaburzenia metabolizmu. Patogeny mogą oddziaływać zarówno na rośliny jaki i na zwierzęta, w tym na człowieka. Powodują zachodzenie nieprawidłowości w fizjologii oraz morfologii organizmu czyli powodują patologie. Patogenami mogą być czynniki ożywione oraz nieożywione. Do pierwszej grupy zaliczamy między innymi bakterie, grzyby, pierwotniaki, wirusy czy pasożyty. Wśród patogenów nieożywionych znajdują się czynniki chemiczne, takie jak toksyny, substancje żrące czy niedobory pokarmowe, oraz czynniki fizyczne do których zaliczamy na przykład promieniowanie jonizujące czy ultrafioletowe, silne pole magnetyczne oraz czynniki mechaniczne. Do patogenów zaliczane są również czynniki psychiczne. To czy konkretny czynnik jest patogenem dla danych organizmów określają postulaty Evansa, które powinny być spełnione.

Tasiemiec. See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons

Patogeny ożywione

Do patogenów ożywionych należą bakterie i wirusy a także grzyby, pierwotniaki czy pasożyty. Infekcje spowodowane przez bakterie nazywają się bakteriozami. W wielu przypadkach mogą prowadzić do zgonu człowieka. Bakterie wywołują u ludzi takie choroby jak kiła, cholera, dżuma, rzeżączka, trąd, gruźlica, dur brzuszny. U zwierząt może być mastitis, salmonelloza czy choroba Johna. Poszczególne bakterie mają charakterystyczne dla siebie działanie na gospodarza. Przykładowo gronkowce czy paciorkowce mogą powodować zapalenie płuc, infekcje skóry czy zapalenie opon mózgowych. Podobnie chlamydie mogą powodować jedno z typów zapalenia płuc. Niektóre z bakterii mogą spowodować bardzo gwałtowną odpowiedź immunologiczną czyli sepsę. Przy zwalczaniu patogenów bakteryjnych najczęściej stosuje się antybiotyki. Mogą one mieć działanie bakteriobójcze lub bakteriostatyczne jeśli nie zabijają a tylko hamują rozwój bakterii. Są stosowane nie tylko u ludzi ale również u zwierząt.


W przypadku wirusów leczenie infekcji jest trudniejsze i bardziej skomplikowane, ale przed zakażeniami chronią szczepionki. Wirusy mogą działać miejscowo jak w przypadku grypy gdzie atakowana jest błona śluzowa gardła. Grzyby mogą być patogenami jeśli na przykład zawierają substancje trujące, tak jak muchomor sromotnikowy lub jeśli są pasożytami. Mogą wtedy wywoływać różne choroby, między innymi różne grzybice. Pasożytami wewnętrznymi są też inne organizmy. Prócz grzybów są to pierwotniaki, obleńce i płazińce. Płazińce to na przykład tasiemiec uzbrojony, nieuzbrojony czy bruzdogłowiec szeroki oraz przywry, do których należą między innymi motylica wątrobowa oraz przywra krwi. Do obleńców czyli nicieni należą z kolei owsiki, włośnie kręte, włosogłówki a także glisty ludzkie, świńskie, psie czy kocie. Jeśli wymienione wcześniej patogeny wywołują choroby u roślin, to mówimy wtedy o fitopatogenach.

Bakterie powodujące rzeżączkę. Wikimedia.org

Patogeny nieożywione

Patogeny nieożywione dzielą się na chemiczne oraz fizyczne. Wśród chemicznych mogą być to przeróżne trucizny, substancje toksyczne czy żrące ale także mogą być to niedobory pokarmowe. Do patogenów fizycznych zaliczane jest na przykład promieniowanie jonizujące, które pochłaniane przez tkanki organizmów żywych i w zbyt dużych ilościach może być szkodliwe. Innym przykładem jest promieniowanie laserowe, które o tej samej mocy ale o różnych długościach fal wywołuje różne oddziaływanie na tkanki biologiczne. Do patogenów nieożywionych zalicza się również silne pole magnetyczne, zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura czy działanie mechaniczne na organizm ale także czynniki psychiczne.

Postulaty Evansa

Postulaty Evansa definiują cechy patogenów, które mają związek z powstawaniem u gospodarza danej choroby. Stanowią rozszerzenie postulatów Kocha powstałych w 1892 roku, które mówią, że dany mikroorganizm powoduje daną chorobę. Są cztery Postulaty Kocha, które określają, że po pierwsze drobnoustrój musi mieć związek konkretną chorobą i zmianami chorobowymi oraz być obecny u każdej osoby posiadającej daną chorobę. Po drugie dany drobnoustrój musi dać się wyizolować w czystej kulturze od chorej osoby. Trzeci postulat mówi, że drobnoustrój, który został wyizolowany od chorego musi wywołać tę samą chorobę po wprowadzeniu do innej osoby lub do zwierzęcia. Ostatni z postulatów mówi, że po ponownym wyosobnieniu w czystej kulturze od eksperymentalnie zakażonego organizmu nadal będzie spełniony trzeci postulat.

Muchomor sromotnikowy. Jerzy Opioła [CC BY-SA 4.0], via Wikimedia Commons

Postulaty Evansa różnią się od postulatów Kocha tym, że odnoszą się nie tylko do chorób infekcyjnych człowieka ale generalnie do chorób go dotykających. Postulaty, które muszą być spełnione aby potwierdzić związek przyczynowo skutkowy pomiędzy patogenem a chorobą:

  • organizmy, które są narażone na dany czynnik będą chorowały częściej niż te nienarażone;
  • organizmy, które później zachorowały są częściej narażone niż te, które pozostały zdrowe;
  • choroba będzie się pojawiać po narażeniu na patogen, po określonym czasie inkubacji czyli wylęgania;
  • po narażeniu, odpowiedź organizmu jest od średniej do silnej;
  • jeśli odpowiedź na dany patogen występowała wcześniej to przy kolejnej ekspozycji odpowiedź będzie wzrastać;
  • eksperymentalne wywołanie choroby poprzez dany patogen ma miejsce zdecydowanie częściej u organizmów właściwie eksponowanych;
  • wyeliminowanie działania czynnika lub zmniejszenie jego nasilenia powoduje spadek zachorowalności;
  • wszystkie związki elementów łańcucha epidemiologicznego są potwierdzone biologicznie i epidemiologicznie.

Patogeny alarmowe

Patogeny alarmowe to taka grupa drobnoustrojów patogennych, które wytworzyły różne mechanizmy obronne na lekarstwa, w tym antybiotyki i przez to są bardzo trudne do zwalczenia. Jest to związane między innymi z nadużywaniem antybiotyków na które bakterie się uodparniają. Potrafią przetrwać w niekorzystnych warunkach a niezwalczenie ich może prowadzić do epidemii. Wśród patogenów alarmowych znajduje się między innymi gronkowiec złocisty, dwoinka zapalenia płuc, enterokoki, wirus zapalenia wątroby typu B i C oraz wirus HIV.

Wirus Ebola. NIH Image Gallery from Bethesda, Maryland, USA [Public domain], via Wikimedia Commons
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Organizacje ekologiczne
Liga Ochrony Przyrody
Znaki ekologiczne
TCO Development
TCO Development
4.9/5 - (8 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
1 Komentarz
Inline Feedbacks
View all comments

Dzień dobry tutaj został popełniony błąd, gdyż wirusy nie należą do żywych istot, są tylko cząsteczkami chorobotwórczymi.