Gatunki obce w faunie Polski. Daniel (Dama dama L.) – gatunek osiedlany na całym świecie
Niegdyś daniele (Dama dama) zamieszkiwały prawie całą Europę. Pod koniec ostatniego zlodowacenia plejstoceńskiego ( 10 tys.lat p.n.e. ) zachowały się jedynie na Bliskim Wschodzie. Dzięki temu, że daniel jest gatunkiem niezwykle plastycznym, dobrze się aklimatyzuje i znosi antropopresję zwierzęta te można spotkać na sześciu kontynentach, na czele z Europą
Jako zwierzęta łowne osiedlono je również w południowej Afryce, zachodnio-południowej Azji, Australii, Stanach Zjednoczonych, Ameryce Południowej, a nawet na wyspach Oceanii.
W Polsce, a konkretnie na Śląsku pojawiły się już w XIII wieku. Pierwotnie zwierzęta te były sprowadzane do hodowli i łowisk zamkniętych. Często możnowładcy i królowie obdarowywali nimi swoich podwładnych. Hodowane daniele uciekały bądź były celowo wypuszczane na wolność. Na większą skalę wypuszczanie ich do wolnej przyrody rozpoczęto na ziemiach polskich dopiero w drugiej połowie XIX w. Szacuje się, że jedna z największych populacji danieli w obecnych granicach Polski (prawie 1500 osobników) występowała na terenie Puszczy Białowieskiej. Daniele licznie występowały także w lasach pszczyńskich. Jednak pierwsza wojna światowa spowodowała znaczny spadek liczebności krajowej populacji daniela, szczególnie w Puszczy Białowieskiej, gdzie ostatni daniel został zastrzelony w 1930 r. Szczuje się, że w okresie dwudziestolecia żyło 2 650 danieli (1936 r.). W czasie II wojny światowej i bezpośrednio po jej zakończeniu obszar występowania danieli w Polsce zmniejszył się, a ich liczebność – przede wszystkim wskutek kłusownictwa – znacznie spadła i wynosiła w 1946 r. koło 2000 osobników. Okresowa ochrona gatunku doprowadziła do wzrostu liczebności populacji do około 2500 osobników w 1949 r.
Jak jest teraz? Całkowitą liczebność wolnożyjących danieli w Polsce w 2007 r. szacowano na około 15 400. Obecnie daniele występują we wszystkich regionach kraju, za wyjątkiem województwa podlaskiego. Najwięcej ich żyje w województwach: wielkopolskim, kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim. Poza populacją zwierząt wolnożyjących daniele występują w Polsce w hodowlach zamkniętych, które są prowadzone w celu uzyskania materiału do dalszych zasiedleń, lub w celach konsumpcyjnych.
Długość ciała danieli wynosi od 130 do 150 cm, wysokość w kłębie 80-90 cm. Masa ciała dorosłych samców (byków) wynosi od 46 do 80 kg, natomiast samic (łań) – od 35 do 52 kg. Sylwetka daniela jest bardziej krępa niż jelenia szlachetnego. Grzbiet i boki ciała mają ubarwienie rudobrązowe z charakterystycznymi białymi plamami. Wzdłuż kręgosłupa biegnie ciemna smuga. Biała plama na zadzie (lustro) ma ciemne obramowanie. W zimie ubarwienie grzbietu daniela zmienia się na szare, znikają także białe plamy. Ogon jest stosunkowo długi (od 16 do 25 cm), z wierzchu czarny, a od spodu biały. Daniele można łatwo rozpoznać z daleka właśnie po ciągłej ruchliwości ogona.
Byki mają silnie rozgałęzione poroże o masie dochodzącej do 7 kilogramów. U starszych osobników poroże to rozszerza się łopatowato ku górze. Łopaty posiadają odnogi tzw. sęki, które wyrastają w tylnej części łopaty.
Daniele żyją w stadach (tzw.chmarach), prowadzonych przez starszą, doświadczoną łanię. Chmara składa się z łań i cieląt oraz zeszłorocznych młodych osobników obu płci. Starsze byki dołączają do chmary tylko w okresie rui. Przez pozostałą część roku byki prowadzą samotny tryb życia lub tworzą niewielkie chmary. Okres rui, zwany u danieli bekowiskiem (ze względu na charakterystyczne odgłosy wydawane przez samce) przypada na listopad i grudzień. Samiec gromadzi wokół siebie zwykle stado 5-8 łań. W czerwcu, po okresie ciąży który trwa około 220 dni, łania w odosobnieniu, w spokojnym miejscu rodzi najczęściej dwa cielaki. Mają one ubarwienie czerwono-rdzawe z białymi plamami. Po mniej więcej tygodniu młode chodzą za matką, która dołącza do pozostałej części stada. Daniele osiągają dojrzałość płciową w drugim lub trzecim roku życia. W naturze daniele żyją 20 do 25 lat, a w hodowlach – nawet 30 lat.
Daniele zasiedlają różnorodne siedliska, ale preferują niewielkie lasy iglaste, liściaste i mieszane, graniczące z terenami uprawnymi i łąkami, natomiast unikają terenów wilgotnych. Żywią się roślinami, mchami, porostami, pędami i korą drzew. Zjadają również żołędzie, bukiew i kasztany. Są zwierzętami nocnymi – na żer wyruszają o zmierzchu.
Daniele nie mają większego wpływu na rodzimą przyrodę – nie powodują szkód gospodarczych. Naukowcy zauważyli, że przy zbyt dużym zagęszczeniu gatunek ten może wypierać jelenia. Obserwowano np., że jelenie szlachetne unikają części kompleksów leśnych, w których zagęszczenie danieli jest duże. Zimą daniele konkurują przy paśnikach z sarnami i młodymi żubrami. W sezonie wiosenno–letnim daniele – jak inne jeleniowate – mogą powodować szkody w uprawach zbóż, roślin oleistych i okopowych, a także w lasach, wskutek zgryzania kory i łyka drzew (tzw. spałowania) oraz zgryzania pędów i pączków w odnowieniach drzew. Najczęściej ofiarami apetytu danieli padają świerki, sosny, buki, jesiony, dęby i graby. Jednak szkody powodowane przez populacje danieli są znacznie mniejsze niż straty wywołane działalnością jeleni szlachetnych i saren.
Liczebność danieli w kraju podwoiła się w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Należy się w przyszłości spodziewać znacznego wzrostu liczebności tego gatunku. Może to doprowadzić do zwiększenia negatywnego wpływu danieli na rodzime populacje jeleniowatych poprzez konkurencję w ekosystemach leśnych.
