Bez czarny owoc - właściwości, witaminy i wartości odżywcze bzu czarnego

Bez czarny doceniany był w medycynie ludowej od wieków, wierzono, że drzemie w nim niezwykła moc, przypisywano mu nawet właściwości magiczne. I faktycznie, coś w tym jest! Kwiaty bzu czarnego to zarówno rarytas kulinarny, jak i sprawdzony sposób na wzmocnienie organizmu w walce z przeziębieniem. Syrop z kwiatów bzu czarnego wzmacnia organizm i działa przeciwwirusowo. Obniża gorączkę i łagodzi bóle. Dlaczego warto stosować ten dar natury? Powodów jest na prawdę wiele...

1. Bez czarny to roślina magiczna
2. Bez czarny w medycynie ludowej
3. Bez czarny w ogrodzie i nie tylko
4. Bez czarny - witaminy i wartości odżywcze
5. Bez czarny to skuteczny lek na przeziębienie
6. Właściwości oczyszczające bzu czarnego
7. Bez czarny pomoże w stanach zapalnych i nie tylko
8. Bez czarny w kosmetyce
9. Bez czarny w domowych recepturach
10. Bez czarny w kuchni

Prawdziwie europejski bez czarny to jedna z najstarszych roślin w Europie wykorzystywanych w celach leczniczych. O właściwościach bzu czarnego pisał już Hipokrates w IV w. p. n. e.! Już wtedy wiadomo było, że bez pomaga na schorzenia ginekologiczne, działa przeczyszczająco i moczopędnie. Choć dokładnie nie ma pewności, gdzie był uprawiany jako pierwszy, za ojczyznę bzu uznaje się basen morza Śródziemnego. Nasi przodkowie wykorzystywali wszystkie części tej rośliny do leczenia różnorakich schorzeń. Wykorzystywano korę drzewa, liście, kwiaty i owoce. Rzymski lekarz wojskowy Dioskurides proponował wywary z liści na trudno gojące się rany i ukąszenia węży, a napoje z kwiatów jako lek obniżający gorączkę. O bzie czarnym pisał też Pliniusz Starszy w dziele Naturalis historia. Święta Hildegarda już w XII wieku opisywała wywar z bzu czarnego jako środek polecany dla matek karmiących, gdyż zwiększa on wydzielanie mleka. Przez wieki wierzono, że kwiaty bzu czarnego zebrane w ciepły dzień uleczyć mogą nawet febrę!

Bez czarny to roślina magiczna

Bez czarny odgrywa ważną rolę w niemal każdej mitologii! Słowianie uznawali bez za święte drzewo zamieszkałe przez duchy podziemia, przypisywali mu pośredniczenie między światem żywych i zmarłych. W mitologii celtyckiej był świętym krzewem oznaczającym nieskończoność życia. Dla druidów bez czarny był ostatnim, trzynastym drzewem w kalendarzu – rośliną, która kończyła rok, symbolizowała śmierć i odrodzenie. Germanie składali ofiary z chleba, mleka i piwa czcząc bez czarny, a niemiecka nazwa krzewu Holunder nawiązuje do bogini Holdy, matki bogów, opiekunki ogniska domowego, ludzi i roślin. W źródłach historycznych znaleźć można zapisy dotyczące zakazu ścinania bzu czarnego przez zwykłych śmiertelników! Wierzono, że powieszona nad drzwiami gałązka bzu czarnego strzeże dom przed złymi mocami, a bez rosnący w ogrodzie zabezpiecza przed czarami i uderzeniem pioruna. Bez czarny wykorzystywano również podczas ceremonii zaślubin, jego obecność miała przynieść szczęście młodej parze.

Bez czarny w medycynie ludowej

Wiejscy znachorzy uważali, że bez czarny jest ziołem idealnym i leczy aż 99 różnych schorzeń. Nazywano go „chłopską apteczką” lub „apteczką Pana Boga”, szczególnie ceniony był na terenach wiejskich, oddalonych od dużych miast. Bez czarny używano do oczyszczania krwi, stosowano go przy skurczach i wzdęciach oraz jako środka napotnego przy przeziębieniach. Ceniono walory uspokajające bzu czarnego i uśmierzające ból głowy i zębów. Wódka pędzona na bazie bzu czarnego pomagać miała na dolegliwości śledziony i wątroby, przyspieszała też procesy trawienia.

Bez czarny w ogrodzie i nie tylko

Znamy około 20 gatunków bzu, bez czarny znany jest z właściwości zdrowotnych, a inne odmiany z pięknego zapachu i walorów estetycznych. W Polsce spotyka się trzy odmiany dzikiego bzu. Z botanicznego punktu widzenia bez jest krzewem, choć całkiem często jego wysokość przekracza kilka metrów. Kwiaty bzu łatwo jest rozpoznać, gdyż w okresie kwitnienia zbijają się w charakterystyczne baldachy, a przy tym intensywnie pachną.

Bez czarny - witaminy i wartości odżywcze

Kwiaty bzu czarnego zawierają cenne flawonoidy, kwasy fenolowe, garbniki i sole mineralne. Kompozycja tych składników sprawia, że napar z kwiatów jest świetnym środkiem napotnym i przeciwgorączkowym. Dodatkowo, działa moczopędnie i przeciwbólowo, wzmacnia ściany naczyń krwionośnych oraz poprawia ich elastyczność. Ma również właściwości przeciwzapalne, dlatego też często stosuje się napary z bzu czarnego do płukania chorego gardła. W domowej apteczce pomocny może być również olej z kwiatów bzu czarnego. Pomaga on leczyć dolegliwości układu pokarmowego. Stosowany zewnętrznie służyć może do masażu, łagodzi bóle reumatyczne oraz bóle stawów.

Warto przychylnym okiem spojrzeć także na owoce bzu czarnego, których właściwości lecznicze znane są od tysiącleci. Kryją one w sobie różnorodność cennych substancji, zawierają w dużych ilościach  witaminy - witamina A, witaminy z grupy B (tiaminę, ryboflawinę, niacynę, kwas foliowy, biotynę), witaminę C, minerały ( wapń, potas, glin, żelazo, sód), kwasy organiczne, cholinę, olejki eteryczne, pektyny. Na szczególną uwagę zasługuje też potas, którego zawartość w owocach jest znacząca (około 300 mg potasu w 100 g owoców!). W dojrzałych owocach występują flawonoidy, które stabilizują wchłanianie witaminy C i tym samym utrudniają rozwój wirusów i bakterii. Wykazują one działanie moczopędne i przeciwskurczowe. Na uwagę zasługuje też beta- karoten, który skutecznie wspomaga przemianę materii oraz wzmacnia układ immunologiczny. Jest także silnym antyoksydantem, a w połączeniu z dużą dawką witaminy C daje świetne efekty! Obniża aktywność wolnych rodników oraz opóźnia procesy starzenia.

Bez czarny to skuteczny lek na przeziębienie

Syrop z kwiatów bzu czarnego może być stosowany doraźnie przy przeziębieniach, jak również profilaktycznie. Zaleca się codziennie spożywać 2 łyżeczki syropu w okresie jesienno-zimowym. Ze względu na działanie wykrztuśne i odkażające polecany jest w stanach zapalnych gardła. Kwiaty bzu czarnego wchodzą w skład wielu mieszanek aptecznych – przede wszystkim tych działających wykrztuśnie.

Właściwości oczyszczające bzu czarnego

Owoce bzu czarnego mają działanie moczopędne i przeczyszczające, usuwają tym samym szkodliwe produkty przemiany materii z organizmu. Uważa się, że oczyszczają one krew; poleca się je jako środek odtruwający - szczególnie w chorobach reumatycznych i chorobach skóry. Co więcej, owoce bzu czarnego wchodzą często w skład mieszanek ułatwiających odchudzanie.

Bez czarny pomoże w stanach zapalnych i nie tylko

Suszone owoce oraz herbatki z owoców bzu czarnego poleca się w stanach zapalnych żołądka i jelit, a także w przypadkach nerwobólów i przy rwie kulszowej. W preparatach aptecznych owoce bzu czarnego znajdziemy w mieszankach przeciwko zaparciom, jak również w tych pomagających w leczeniu łuszczycy oraz mieszankach napotnych pomocnych przy leczeniu stanów zapalnych, przeziębieniach i kaszlu.

Bez czarny w kosmetyce

Kwiaty bzu czarnego znajdują również zastosowanie w kosmetyce, są składnikiem kremów i maseczek. Ocet z kwiatów bzu czarnego stosowany bezpośrednio na skórę rozjaśnia i oczyszcza jej powierzchnię oraz zapobiega powstawaniu zmarszczek. Okłady dodatkowo pomagają w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych oraz bólów reumatycznych. Płukanka z octu z bzu czarnego poprawia kondycję włosów i dodaje im blasku.
 

Bez czarny w domowych recepturach

Sposobów na wykorzystanie bzu czarnego jest wiele, a zdrowotne właściwości zachęcają do bliższego poznania tej rośliny. Z owoców wytwarza się soki, konfitury, dżemy, syropy i nalewki. Owoce bzu czarnego można też suszyć i sporządzać z nich zdrowotne herbatki wspomagające odporność i leczące przeziębienia. Owoce bzu czarnego można łączyć z innymi owocami, na przykład z malinami czy jeżynami, tworząc ciekawe kompozycje smakowe. Poniżej prosty przepis na konfiturę z owoców bzu czarnego i malin.

A co z kwiatami bzu czarnego? Jeśli chcemy samodzielnie wykonać syrop, olej lub ocet z kwiatów bzu czarnego musimy pamiętać, że kwiaty najlepiej zbierać rano i najlepiej te bardzo rozwinięte. Suszymy je na pergaminie w cieniu, nigdy na pełnym słońcu.

Uwaga!
Nie należy spożywać surowych kwiatów i owoców bzu czarnego, zawierają one sambunigrynę szkodliwą dla zdrowia. Świeże kwiaty smażyć można w cieście naleśnikowym i podawać z cukrem pudrem i cynamonem. Suszone kwiaty natomiast mogą być dodatkiem do ciasta drożdżowego - nadają mu przyjemy aromat i poprawiają jego pulchność. Poniżej podajemy prosty i praktyczny przepis na syrop z kwiatów bzu czarnego.
Spróbuj!

Bez czarny w kuchni

Konfitura z bzu czarnego i malin

Składniki:

• 700 g owoców bzu czarnego
• 300 g malin
• 400 g cukru
• sok z 1 cytryny

Przygotowanie:
Owoce dokładnie umyć i osuszyć. Czarny bez dokładnie oddzielić od gałązek (można posłużyć się widelcem). Owoce przełożyć do garnka, dodać odrobinę wody oraz sok z cytryny i cukier. Gotować na wolnym ogniu mieszając co jakiś czas, aż do otrzymania odpowiedniej konsystencji. Przełożyć do wyparzonych suchych słoików, szczelnie zamknąć i odstawić do góry dnem.
Gotowe!


Syrop z kwiatów bzu czarnego

Składniki:

• około 40 baldachów kwiatów bzu czarnego
• 1,5 kg cukru trzcinowego
• sok z 4 dużych cytryn
• 2 litry wody

Przygotowanie:
Po wysuszeniu  dokładnie odciąć kwiaty, by zachować jak najmniejszą ilość zielonych gałązek, gdyż mogą one nadać gorzkiego posmaku. Zalać kwiaty wrzątkiem i odstawić na minimum 12 godzin. Po tym czasie należy je przecedzić, dodać cukier i sok z cytryny i zagotować. Wrzący syrop przelać do butelek lub słoiczków.
I gotowe!

Bibliografia

1. Woodland Trust; “Elder (Sambucus nigra)”; data dostępu: 2019-05-09
2. Kerry Boyne; “Origins and health benefits of the elder tree”; data dostępu: 2019-05-09
3. Joyce Brobst, The Herb Society of America, 2013; “Elderberry”; data dostępu: 2019-05-09
4. Northwest Wild Foods, ; “Wild Elderberry Info, History & Medicinal Uses”; data dostępu: 2019-05-09
5. WebMD Medical Reference ; “Health Benefits of Elderberry”; data dostępu: 2019-05-09
6. Amanda Barrell; “Health benefits of elderberry”; data dostępu: 2019-05-09